Project Gutenberg's Tajemnica Baskerville'ów, by Arthur Conan Doyle

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: Tajemnica Baskerville'ów
       dziwne przygody Sherlocka Holmes

Author: Arthur Conan Doyle

Translator: Eugenia ¯mijewska

Release Date: October 15, 2010 [EBook #34079]

Language: Polish

Character set encoding: UTF-8

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK TAJEMNICA BASKERVILLE'ÓW ***




Produced by Ewa "czupirek" Jaros and the Online Distributed
Proofreading Team at http://dp.rastko.net (this file was
created from images generously made available by CBN Polona
- http://www.polona.pl)






+-----------------------------------------------------------------------+
|                    UWAGI DO WYDANIA ELEKTRONICZNEGO                   |
|                                                                       |
| Zachowano oryginalną ortografię i interpunkcję, również w wypadkach,  |
| gdy odbiegały one od współcześnie przyjętych. Poprawiono natomiast    |
| omyłki, które wyglądały na błędy drukarskie. Pełna ich lista znajduje |
| się na końcu tego dokumentu.                                          |
+-----------------------------------------------------------------------+




                TAJEMNICA BASKERVILLE'ÓW

            Dziwne przygody Sherlocka Holmes


                        PRZEZ

                    Conana Doyle'a


                Przekład z angielskiego

                  EUGENII ŻMIJEWSKIEJ.


                  Dodatek do „SŁOWA”

                      WARSZAWA.

                 DRUKIEM NOSKOWSKIEGO

                 15. ulica Warecka 15.

                        1902.



Дозволено Цензурою
Варшава, 26 июля 1902 года




I.

Pan Sherlock Holmes.


Pan Sherlock Holmes zwykł był wstawać późno, o ile nie czuwał przez
całą noc, a zdarzało mu się to nieraz. Otóż owego dnia wstał
wyjątkowo wcześnie. Jadł śniadanie. Stałem przy kominku. Schyliłem
się i podniosłem laskę, którą nasz gość zostawił wczorajszego
wieczoru. Był to kij gruby, z dużą gałką, utoczoną z drzewa; pod
gałką była srebrna obrączka, a na niej napis: „Jakóbowi Mortimer
M. R. C. S. od przyjaciół C. C. H.”, pod spodem zaś data:
„r. 1884”. Taką laskę staroświecką, mocną, zapewniającą
bezpieczeństwo, zwykli nosić starzy lekarze.

-- No, i cóż, Watson? Co pan myślisz o tej lasce? Jakie wyprowadzasz
wnioski? -- zapytał.

Holmes siedział, odwrócony do mnie plecami; widzieć mnie nie mógł,
a ja zachowywałem się tak cichutko, że nie mógł domyślić się, czem
jestem zajęty.

-- Masz pan chyba oczy z tyłu głowy... -- rzekłem.

-- Mam przed sobą srebrny imbryk -- odparł -- ale powiedz mi, Watson,
co myślisz o lasce naszego gościa? Skoro nie zastał nas w domu i nie
wytłómaczył celu swych odwiedzin, ta mimowolna pamiątka nabiera
wielkiego znaczenia. Chciałbym też wiedzieć, jakie pojęcie tworzysz
sobie o tym człowieku?

-- Sądzę -- odparłem, trzymając się metody dociekań mojego
towarzysza -- że doktor Mortimer jest lekarzem średniego wieku,
zażywającym szacunku; dowodzi tego ów upominek pacyentów.

-- Dobrze, wybornie! -- pochwalił mnie Holmes.

-- Sądzę dalej, że jest lekarzem prowincyonalnym i że po większej
części odwiedza chorych pieszo.

-- Dlaczego tak pan przypuszczasz?

-- Bo laska, choć pierwotnie ładna, jest tak zniszczona, że żaden
lekarz miejski nie chciałby jej używać. Grube okucie żelazne starło
się, co dowodzi, że laska była w częstem użyciu.

-- Słuszne rozumowanie -- przytwierdził Holmes.

-- A dalej, napis od przyjaciół z C. C. H. świadczy, że lekarz niósł
pomoc członkom jakiegoś klubu myśliwskiego (Hunting Club).

-- Istotnie, Watson, przechodzisz sam siebie -- rzekł Holmes, zapalając
papierosa. -- Muszę przyznać, że pańskie wnioski są słuszne. Mam
pojętnego ucznia. Wyświetliłeś kilka punktów zupełnie ciemnych.

Nigdy jeszcze Holmes nie odzywał się do mnie w sposób tak pochlebny.
Cieszyłem się z jego uznania, na które oddawna już usiłowałem
zasłużyć, stosując jego metodę badań w sprawach kryminalnych.

Po chwili milczenia, odebrał mi laskę i przypatrywał jej się gołem
okiem. Następnie odłożył papierosa, odszedł z laską do okna
i począł jej się przyglądać przez szkło powiększające.

-- Ciekawe, bardzo ciekawe... -- rzekł, wracając na swoje ulubione
miejsce przy kominku.

-- Czy pan dopatrzył się jakiego nowego szczegółu, mogącego służyć
za wskazówkę? -- spytałem, spodziewając się, że nic ważnego nie
uszło mojej baczności.

-- Zdaje mi się, mój drogi Watson, że prawie wszystkie twoje
wnioski były mylne. Pod jednym tylko względem miałeś słuszność,
a mianowicie, że posiadacz tej laski jest doktorem prowincyonalnym
i że dużo chodzi.

-- A więc nie omyliłem się?

-- Na tym punkcie -- nie.

-- A na innych?

-- Inne wywody były fałszywe. I tak, naprzykład, twierdzisz, że laska
jest darem jakiegoś prowincyonalnego klubu myśliwskiego. Ja
przypuszczam, że ofiarowali ją lekarzowi pensyonarze szpitala Charing
Cross (C. C. H.).

-- Przyznaję, że to jest prawdopodobniejsze. Jaki pan stąd wyprowadza
wniosek?

-- Znana jest panu moja metoda badania. Zastosuj ją w praktyce.

-- Mogę to tylko wywnioskować, że przed osiedleniem się na wsi, ten
lekarz praktykował w mieście.

-- Sądzę, że możemy posunąć się jeszcze dalej na drodze
przypuszczeń. Ten dar został wręczony w chwili, gdy doktor
Mortimer opuszczał szpital, aby rozpocząć praktykę na własną rękę.

-- Prawdopodobnie.

-- Jakież mógł on zajmować stanowisko w tym szpitalu? -- albo lekarza
ordynującego, albo studenta-praktykanta. Zapewne to ostatnie, bo
doktor szpitalny, z wyrobioną opinią i liczną praktyką, nie opuszcza
zajmowanej pozycyi, aby się przesiedlać na prowincyę. Doktor Mortimer
opuścił szpital przed laty pięciu, jak to wskazuje data na lasce.
W owym czasie ukończył zapewne uniwersytet, a więc upada pański
wniosek, iż jest człowiekiem średniego wieku. Doktor Mortimer ma lat
trzydzieści niespełna, jest uprzejmym, dobrym, niezbyt ambitnym,
roztargnionym. Ma psa trochę większego od jamnika, a mniejszego od
wyżła.

Roześmiałem się niedowierzająco. Holmes zasiadł wygodnie w fotelu
i puszczał kłęby dymu.

-- Nietrudno będzie przekonać się, który z nas dwóch ma racyę --
rzekłem, zbliżając się do szafki bibliotecznej i wyjmując z niej
kalendarz z wykazem lekarzów angielskich, oraz ich życiorysem.
Z pośród wielu Mortimerów, jeden tylko mógł być tym, o którego
nam chodziło. Odczytałem głośno:

„Mortimer Jerzy, lekarz powiatowy w Grimpen, Dartmoor, hrabstwo Devsu.
Był studentem-praktykantem w szpitalu Charing-Cross od r. 1882 do
1884. Otrzymał nagrodę Jacksona za studyum z zakresu patologii
porównawczej, zatytułowane: „Czy choroba jest zboczeniem?” Jest
członkiem szwedzkiego Towarzystwa patologicznego, autorem wielu
artykułów, jako to: „Kilka przykładów atawizmu” (drukowany
w „Lancet” w r. 1882), „Czy idziemy z biegiem postępu?”
(„Dziennik Psychologiczny” 1883). Jest lekarzem powiatowym gmin
Grimpen, Thorsley i High Barrow”.

-- Widzisz pan, że miałem słuszność -- rzekł Holmes. -- Obstaję
dalej przy moich hypotezach, że doktor Mortimer musi być uprzejmy,
bo tylko człowiek uprzejmy dostaje takie upominki od swoich pacyentów;
że nie jest ambitny, bo inaczej nie opuszczałby Londynu dla prowincyi,
i że jest roztargniony, bo w razie przeciwnym, zamiast laski, zostawiłby
swój bilet wizytowy.

-- Jakież są pańskie wnioski co do psa?

-- Jego pies zwykł nosić laskę w zębach; ponieważ laska jest ciężka,
więc ją trzyma pośrodku; w tem miejscu znać ślady psich zębów. Zęby
są za duże na jamnika, za małe na wyżła. To może być... tak, to jest
pinczer.

Holmes przeszedł przez pokój i stanął we framudze okna. W głosie jego
było tyle głębokiego przekonania, że nie mogłem się wstrzymać, aby
go nie zapytać:

-- Skąd taka pewność?

-- Dla bardzo prostej przyczyny, że mam tego psa przed oczyma; stoi za
temi drzwiami, a jego właściciel w tej chwili właśnie do nich dzwoni.
Proszę cię, Watson, nie wychodź z pokoju. Jest pańskim kolegą,
i pańska obecność może mi być przydatną. Nadchodzi ważna chwila.
Zbliżają się kroki, które mogą stanowić o przeznaczeniu -- złem czy
dobrem -- niewiadomo. Ciekaw jestem, czego doktor Jerzy Mortimer
zażąda od Sherlocka Holmes, specyalisty od przestępstw kryminalnych...
Proszę!

Do pokoju wszedł nasz gość. Jego powierzchowność zdziwiła mnie
bardzo. Nie wyglądał na prowincyonalnego lekarza. Był wysoki,
szczupły,  miał nos wązki, wysuwający się ostro z pomiędzy oczu
przenikliwych, zasłoniętych ciemnymi okularami, w złotej oprawie.
Ubrany był w długi, poplamiony surdut, spodnie miał wystrzępione.
Choć jeszcze młody wiekiem, był już przygarbiony; na jego twarzy
malowała się dobra wola względem ludzi. Wchodząc, zobaczył odrazu
laskę w ręku Holmesa i podbiegł ku niej z okrzykiem radości.

-- Tak się cieszę! -- zawołał. -- Nie byłem pewny, czym ją zostawił
tutaj, czy w biurze portowem. Gdybym ją zgubił, sprawiłoby mi to
wielką przykrość.

-- Wszak to prezent? -- rzekł Holmes.

-- Tak, panie.

-- Od pensyonarzy hotelu Charing Cross...

-- Tak, od paru pacyentów. Dali mi ją na pąmiątkę mojego ślubu.

-- Szkoda -- rzekł Holmes, ściskając mu rękę.

-- Czego pan żałuje? -- spytał doktor Mortimer ze zdziwieniem.

-- Szkoda, że pan rozproszył moje wnioski -- brzmiała
odpowiedź. -- A więc powiadasz pan, że to podarek ślubny?

-- Tak, panie. Ożeniłem się i dlatego musiałem szpital opuścić;
trzeba było założyć dom, postarać się o praktykę samodzielną.

-- No, i teraz zyskujesz pan sobie sławę na polu nauki -- rzekłem.

-- Wszak mam przyjemność mówić z panem Sherlock Holmes?

-- Nie, to mój przyjaciel, doktor Watson.

-- Miło mi pana poznać. Słyszałem o panu nieraz. Pozwoli mi pan,
panie Holmes, zbadać swoją czaszkę. Od pierwszego rzutu oka
spostrzegłem, że jest niezwykłą: zdradza zdolności, rzekłbym nawet --
geniusz dedukcyjny. Taka czaszka byłaby ozdobą każdego muzeum.
Przyznaję, że jej panu zazdroszczę.

-- Jesteś pan entuzyastą w swoim zawodzie, tak, jak ja w swoim --
odparł detektyw -- ale sądzę, że nie przybywasz pan tu po raz wtóry
jedynie w zamiarze zbadania mojej czaszki...

-- Nie, panie, choć rad jestem, że zdarza mi się sposobność ku temu.
Przybyłem do pana, panie Holmes, bo uznaję własną niepraktyczność,
a jestem postawiony wobec bardzo trudnego zagadnienia. Ponieważ pan
jesteś drugim w Europie ekspertem w sprawach kryminalnych...

-- Doprawdy? Czy wolno mi zapytać, kto jest pierwszym?

-- W oczach człowieka, przekładającego teoryę nad praktykę, pan
Bortillon zajmuje niewątpliwie pierwsze miejsce.

-- Więc czemuż pan nie zwrócisz się do niego?

-- Powiadam, że jest on pierwszorzędny powagą, jako teoretyk. Ale pan,
jako praktyk, zajmujesz pierwsze w Europie -- to niewątpliwe.
Spodziewam się, żem pana nie obraził...

-- Trochę -- odparł Holmes nawpół żartem -- ale jako człowiek
praktyczny, chciałbym nareszcie dowiedzieć się, co pana tutaj
sprowadza.




II.

Przekleństwo rodu Baskerville.


-- Mam w kieszeni rękopis -- rzekł doktor Jerzy Mortimer.

-- Spostrzegłem to odrazu, gdyś pan wszedł do pokoju -- odparł Holmes.

-- Manuskrypt jest stary.

-- Z ośmnastego wieku.

-- Skąd pan wie?

-- Z pańskiej kieszeni wychodzi pół cala papieru. Przyglądałem mu
się, podczas gdyś pan mówił, a byłbym lichym rzeczoznawcą, gdybym
z zewnętrznego wyglądu nie potrafił określić daty rękopisu.
Czytałeś pan zapewne moją monografię w tym przedmiocie. Otóż
w tym wypadku sądzę, że manuskrypt datuje się z roku 1730-go.

-- Omyliłeś się pan o lat dwanaście. Datowany jest z roku 1742-go.

Doktor Mortimer wyjął go z kieszeni.

-- Ten dokument rodzinny został powierzony mojej pieczy przez sir
Karola Baskerville, którego śmierć tragiczna poruszyła przed trzema
miesiącami całe Devonshire. Dodam, że byłem jego osobistym
przyjacielem, zarówno jak lekarzem domowym. Był to człowiek dzielny,
rozumny, praktyczny i tak samo, jak ja, nie podlegający złudzeniom
wyobraźni. A jednak wierzył święcie słowom tego dokumentu i był
przygotowany na rodzaj śmierci, który go spotkał...

Holmes wyciągnął rękę po manuskrypt i począł mu się bacznie
przyglądać.

-- Zwracam pańska uwagę, Watson, na kolejne używanie krótkiego
i długiego _s_. Jest to jedna ze wskazówek, która mi pomogła do
określenia daty.

Spojrzałem przez ramię na papier, pożółkły ze starości. Na
pierwszej stronicy był nagłówek: „Baskerville Hall”, a pod spodem
data: „1742”.

-- To zapewne potwierdzenie jakiejś legendy -- wtrącił Holmes.

-- Rzeczywiście -- przyznał doktor Mortimer. -- Legenda tycze się
rodu Baskervillów.

-- Przypuszczam jednak, że pragniesz pan zasięgnąć mojej rady
w sprawie aktualniejszej i bardziej realnej -- rzekł Holmes.

-- Tak. Chodzi mi o fakt zagadkowy, który zdarzył się niedawno;
muszę rozstrzygnąć zagadkę, w ciągu dwudziestu czterech godzin.
Ale manuskrypt jest krótki i ma ścisły związek z tą sprawą. Zatem
odczytam go panu, jeśli pan pozwoli.

Holmes skinął głową. Zasiadł wygodnie w fotelu, złożył ręce
tak, że palce stykały się z palcami, przymknął oczy i słuchał
z rezygnacyą.

Doktor Mortimer podsunął manuskrypt pod światło i głosem dobitnym
czytał, co następuje:

-- „Rozmaite pogłoski krążyły o Psie Baskervillów, lecz ja,
pochodząc w prostej linii od Hugona Baskerville, słyszałem tę
historyę z ust mojego ojca, który znowu słyszał ją od swojego,
więc ją spisuję z całą wiarą. Pragnąłbym, abyście i wy, moi
synowie, nabrali głębokiego przekonania, że Sprawiedliwość, karcąca
winę, może ją odpuścić, i że żadna kara nie jest tak ciężką, aby
modlitwa i pokuta nie zdołały jej zatrzeć. Niech te dzieje nauczą
was, że nie należy bać się owoców przeszłości, lecz raczej być
ostrożnym na przyszłość, aby dzikie chucie, za które nasz ród
poniósł tak srogą karę, nie rozkiełznały się znowu na naszą zgubę.

„Dowiedzcie się więc, że za czasów Wielkiej Rewolucyi (polecam wam
przeczytać dzieje tej epoki, skreślone przez lorda Clarendon); otóż
w owych czasach w zamku Baskerville rządził Hugon, a był to, przyznać
muszę, człowiek porywczy i bezbożnik.

„Sąsiedzi przebaczyliby łatwo to ostatnie wykroczenie, bo nasza
okolica nie słynęła nigdy religijności, ale nie mogli mu przebaczyć
wrodzonego okrucieństwa.

„Otóż ów Hugon pokochał (jeśli można tem mianem nazwać tak dzikie
uczucie), pokochał zatem córkę czynszownika, dzierżawiącego grunta
w pobliżu dóbr Baskerville. Ale dziewczyna, będąc skromną,
i bogobojną, obawiała się go, jak szatana. Otóż pewnego na jesieni,
w dzień świętego Michała, ów Hugon na czele pięciu czy sześciu
kompanów, zakradł się do farmy i uprowadził dziewczynę, korzystając
z chwili, gdy ojciec i bracia jej byli nieobecni.

„Przywieźli biedaczkę na zamek i osadzili ją w komnacie wieżowej,
Hugon i jego towarzysze zasiedli do nocnej uczty, wedle zwyczaju.
Słysząc ich pijackie wrzaski, dziewczyna truchlała, lecz była z natury
dzielną, więc opanowała strach i postanowiła ratować się. Ogromna
brzoza osłaniała i do dziś dnia osłania okno tej narożnej komnaty.
Dziewczę uczepiło się jej gałęzi i spuściło się po nich na dół,
a dostawszy się na swobodę, łąkami i polami biegło do fermy swego
ojca, oddalonej o trzy mile od zamku.

„Wkrótce potem, Hugon, zostawiwszy swoich kompanów przy butelkach
i kartach, podążył do swojej ofiary, a widząc, że ptaszek opuścił
klatkę, jak szalony powrócił do komnaty biesiadnej, wytłukł szkło
i wśród okropnych przekleństw i złorzeczeń zaprzysiągł, że odda
ciało i duszę dyabłu, jeśli ten dopomoże mu odzyskać dziewczynę.
Pijani towarzysze słuchali go w przerażonem milczeniu, tylko jeden,
gorszy, a może bardziej pijany od innych, poddał myśl, aby za
dziewczyną puścić w pogoń psy podwórzowe.

„Słysząc to Hugon, wybiegł przed dom, zwołał chłopców stajennych,
kazał im osiodłać swoją klacz ulubioną i spuścić psy z łańcuchów;
jednemu, najdzikszemu, dał do powąchania chustkę dziewczyny,
zostawioną w narożnej komnacie, i popędził przez łąki w noc
księżycową.

„Towarzysze hulanki rzucili się do koni, chwycili pistolety i pognali
za swoim amfitryonem, a było ich razem trzynastu. Księżyc świecił
jasno, pędzili galopem drogą, którą musiała uciekać dziewczyna,
jeśli podążyła do domu.

„Ujechali z półtory mili, gdy spostrzegli nocnego pastucha. Pytali go,
czy nie widział brytanów. Wystraszony, odparł, że przed chwilą biegły
za jakąś dziewczyną.

-- „Ale widziałem coś więcej -- mówił. -- Hugon Baskerville pędził
tędy na swojej karej klaczy, a za nim leciał jakiś pies okropny,
czarny, jakby szatan wcielony. Niech mnie Bóg broni, żebym kiedy
jeszcze miał spotkać podobnego potwora na mojej drodze.

„Pijani towarzysze cisnęli pastuchowi przekleństwo i pognali naprzód.
Ujechali jeszcze z pół mili. Nagle włosy stanęły im dębem ze strachu,
bo oto przed nimi pędziła klacz kara, pokryta pianą, bez siodła i bez
jeźdźca.

„Towarzysze zbili się w gromadkę, bo ich strach oblatywał, lecz
jechali dalej, choć każdy z nich, gdyby był sam, zawróciłby konia
i uciekł do zamku, ale jeden wstydził się drugiego. Człapiąc wolno,
zrównali się wreszcie z brytanami; te, choć znane w całej okolicy ze
swej zajadłości, leżały teraz w rowie, wystraszone, i wyły
przeraźliwie.

„Kompania zatrzymała się. Jeźdźcy otrzeźwieli odrazu. Jedni chcieli
zawracać, drudzy postanowili przekonać się, co zaszło. Księżyc
świecił tak jasno, że można było szpilki zbierać.

„O milę dalej, na polu, sterczały wysokie kamienie. Pomiędzy nimi
leżała dziewczyna, martwa, a obok niej Hugon Baskerville -- nieżywy.

„Ale nie ten widok, choć straszny i niespodziany, najeżył włosy
pijackiej kompanii; straszniejszy obraz przedstawił się ich oczom: nad
zwłokami Hugona stał pies czarny, ogromny, wyszczerzał zęby i błyskał
ślepiami. Jeden z towarzyszów padł na miejscu, rażony strachem, drugi
utracił zmysły, reszta hulaszczej kompanii do końca życia nie
zapomniała tego wrażenia.

„Taką jest, moi synowie, legenda o psie, który od owego czasu trapił
naszą rodzinę. Spisałem ją, abyście wiedzieli, jak się rzeczy
istotnie miały i nie wierzyli krążącym baśniom. Nie będę, taił
przed wami, że po tym wypadku, wielu mężczyzn w naszym rodzie umarło
śmiercią nagłą, krwawą i tajemniczą. Jednak nie traćmy wiary
w miłosierdzie Boskie, które karci niewinnych, tylko do trzeciego
lub czwartego pokolenia. Opatrzności Boskiej, moi synowie, was polecam
i ostrzegam, abyście nie przechodzili przez tę łąkę po nocy, gdy złe
duchy są rozkiełznane.”

(To są przestrogi Hugona Baskerville, spisane dla jego synów, Rogera
i Jana, z rozkazem, aby o tem wszystkiem nie wspominali swej siostrze,
Elżbiecie).

       *       *       *       *       *

Doktor Mortimer skończył czytać tę niezwykłą opowieść, nasunął na
oczy okulary i spojrzał na pana Sherlocka Holmes. Ten ziewnął
i rzucił papierosa w ogień.

-- No i cóż? -- rzekł.

-- Czy historya ta nie jest interesującą?

-- Zapewne, dla zbieracza starych legend i baśni.

Doktor Mortimer wyjął z kieszeni gazetę.

-- A teraz, panie Holmes -- rzekł -- pokażę panu coś aktualniejszego.
Oto dziennik „Devon County Chronicle” z dnia 14-go Maja roku
bieżącego. Jest w nim opis faktów, odnoszących się do śmierci sir
Karola Baskerville, która zdarzyła się na kilka dni przed ową datą.

Mój przyjaciel nachylił się i począł słuchać uważniej. Doktor
Mortimer czytał:

„Niedawna i nagła śmierć sir Karola Baskerville, kandydata liberalnego
z hrabstwa Devon, przejęła całą naszą okolicę zdumieniem i trwogą.
Jakkolwiek sir Karol Baskerville mieszkał w Baskerville Hall od
niedawna, lecz jego uprzejmość, hojność i szlachetność, zjednały mu
szacunek tych wszystkich, którzy mieli z nim do czynienia.
W dzisiejszej epoce parweniuszów miło jest widzieć potomka
starożytnego a podupadłego rodu, odzyskującego fortunę swych
przodków i przywracającego świetność staremu nazwisku.

„Sir Karol, jak wiadomo, zyskał duży majątek na spekulacyach w Afryce
południowej, a będąc z natury przezornym, nie kusił dalej szczęścia,
które mogłoby się odwrócić od niego, jak to czyni z innymi,
i zrealizowawszy swoją fortunę, powrócił do Anglii.

„Przed dwoma laty zaledwie osiadł w Baskerville Hall; znane są jego
szerokie plany odnowienia starej siedziby i wprowadzenia ulepszeń
w gospodarstwie rolnem. Śmierć przeszkodziła ich urzeczywistnieniu.

„Będąc bezdzietnym, pragnął, aby cała okolica korzystała z jego
fortuny i niejeden z sąsiadów ma ważne powody do opłakiwania jego
przedwczesnego zgonu. Donosiliśmy często na tych szpaltach o jego
hojnych ofiarach na instytucye publiczne.

„Śledztwo nie wyjaśniło dotychczas okoliczności, towarzyszących
śmierci sir Karola. Krążą tu najdziwaczniejsze legendy, przypisujące
ów nagły zgon działaniu sił nadprzyrodzonych.

„Sir Karol był wdowcem, uważano go powszechnie za dziwaka. Pomimo
dużej fortuny, miał przyzwyczajenia proste, skromne. Personel służbowy
w Baskerville Hall składał się z kamerdynera, nazwiskiem Barrymore,
jego żony, kucharki i gospodyni w jednej osobie. Oboje zeznają, że
zdrowie sir Karola w ostatnich czasach było nietęgie, że rozwijała się
w nim choroba serca, objawiająca się bladością, brakiem tchu
i częstemi omdleniami. Doktor Jerzy Mortimer, przyjaciel i domowy lekarz
nieboszczyka, złożył zeznanie w tym samym duchu.

„Sir Karol Baskerville zwykł był co wieczór, przed pójściem na
spoczynek, przechadzać się po słynnej alei wiązów przed zamkiem.
Małżonkowie Barrymore opowiadają, że wieczorom 4-go maja, ich pan
oznajmił im, że nazajutrz wyrusza do Londynu i kazał pakować kuferek.

„Owego wieczoru wyszedł, jak zwykle, na przechadzkę, wśród której
wypalał cygaro.

„Z tej przechadzki już nie powrócił.

„O dwunastej Barrymore, widząc drzwi frontowe jeszcze otwarte,
zaniepokoił się, i wziąwszy latarnię, poszedł szukać swego pana.
W ciągu dnia deszcz padał, więc łatwo było dojrzeć ślady stóp sir
Karola wzdłuż alei. W połowie drogi jest furtka, prowadząca na łąkę.

„Były ślady, że sir Karol stał przy niej przez czas pewien,
następnie skręcił znowu w aleję. Znaleziono jego trupa na jej końcu.

„Pomiędzy innemi dotychczas nie wyjaśniono jednego faktu, wynikającego
z zeznań Barrymora, a mianowicie, że ślady kroków jego pana zmieniły
się z chwilą, gdy stał przy furtce i że odtąd szedł na palcach.

„Niejaki Murphy, cygan, handlujący końmi, znajdował się wówczas na
łące, w pewnej odległości od nieboszczyka, ale sam przyznaje, że był
pijany. Powiada, że słyszał krzyki, ale nie może określić, skąd
wychodziły.

„Na ciele sir Karola nie było śladów przemocy lub gwałtu, a chociaż
lekarz zeznaje, że wyraz twarzy nieboszczyka był tak zmieniony, że on,
doktor Mortimer, w pierwszej chwili poznać go nie mógł, rzeczoznawcy
tłómaczą to anewryzmem serca, przy którym zachodzą podobne objawy.

„Sekcya wykazała przedawnioną wadę serca, sędzia śledczy potwierdził
badanie lekarskie. Pożądanem jest, aby spadkobierca sir Karola mógł
objąć jaknajprędzej majątek i prowadzić dalej chlubną działalność,
przerwaną tak nagle i tak tragicznie.

„Gdyby prozaiczne orzeczenie sędziego śledczego i rzeczoznawców nie
położyło końca romantycznym historyom, krążącym na temat owej
śmierci, nie łatwo byłoby znaleźć właściciela Baskerville Hall.

„Domniemanym spadkobiercą jest pan Henryk Baskerville, syn młodszego
brata sir Karola. Ów młodzieniec przed kilku laty wyruszył do Ameryki.
Zarządzono poszukiwania. Dowie się on zapewne niebawem o zmianie swego
losu”.

       *       *       *       *       *

Doktor Mortimer złożył gazetę i wsunął ją do kieszeni, mówiąc:

-- To są fakty, powszechnie znane.

-- Dziękuję panu za zwrócenie mojej uwagi na sprawę istotnie 
ciekawą -- rzekł pan Holmes. -- Czytałem o niej, coprawda, w dziennikach, 
ale w owym czasie byłem zajęty kameami, które zniknęły z muzeum
Watykańskiego. Chciałem się przysłużyć Papieżowi i straciłem z oczu
to, co się jednocześnie działo w Anglii. Ten artykuł, powiadasz pan,
zawiera fakty, znane powszechnie?

-- Tak.

-- Zechciej więc pan uwiadomić mnie teraz o tem, czego nikt nie wie.

Sherlock Holmes oparł się o poręcz fotelu i znowu złożył ręce tak,
aby palce stykały się końcami.

-- Uczynię to -- rzekł doktor Mortimer, zdradzając coraz większe
wzburzenie. -- Powiem panu to, czego nie mówiłem jeszcze nikomu.
Zataiłem to przed sędzią śledczym z pobudek, które pan zapewne
zrozumie. Jako człowiek nauki, nie chciałem zdradzać się publicznie,
iż wierzę w przesądy. Dalej, rozumiałem, że gdyby utwierdziła się
wiara w nadprzyrodzone siły, rządzące w Baskerville Hall, nikt nie
zechciałby objąć starego zamku w posiadanie. Dla tych dwóch powodów
nie zeznałem przed sądem wszystkiego, co wiem -- albowiem nie
zdałoby się to na nic sędziemu śledczemu -- ale z panem będę
zupełnie szczery.

„Okolica jest mało zaludniona, rezydencye rzadkie, a siedziby
włościańskie rozrzucone na znacznej odległości od siebie.

„Widywałem często sir Karola Baskerville, który był spragniony
towarzystwa. Oprócz p. Frankland w Lafterhall i naturalisty,
p. Stapleton, w pobliżu niema ludzi inteligentnych. Sir Karol
był skryty, małomówny. Zbliżyliśmy się z powodu jego choroby,
przytem łączyły nas wspólne upodobania naukowe. Przywiózł wiele
ciekawych wiadomości z Afryki Południowej. Spędziliśmy niejeden
miły wieczór na rozprawach o anatomii porównawczej.

„W ciągu ostatnich paru miesięcy spostrzegłem, że system nerwowy sir
Karola był nadwerężony. Wziął tak dalece ową legendę do serca, że
choć co wieczór odbywał spacery, nic go nie mogło skłonić do
wejścia na łąkę po zachodzie słońca. Prześladowała go wciąż obawa
upiorów, i pytał mnie nieraz, czym nie widział jakiego dziwacznego
stworzenia i czym nie słyszał szczekania. Te pytania zadawał mi zawsze
głosem drżącym.

„Wraziła mi się w pamięć jedna z moich wizyt u niego przed trzema
tygodniami. Stał w sieni. Gdym schodził z wózka, spostrzegłem, że
patrzy po przez moje ramię ze strachem w oczach. Odwróciłem się
i spostrzegłem jakiś kształt dziwny, podobny do dużego, czarnego
cielęcia. Przeleciało to po za moim wózkiem.

„Sir Karol był tak wzburzony, że poszedłem szukać tego osobliwego
zwierzęcia. Ale nigdzie go nie było. Mój pacyent nie mógł się
uspokoić. Zostałem z nim przez cały wieczór i wtedy, tłómacząc swe
wzburzenie, opowiedział mi całą tę historyę.

„Wspominam o tym drobnym epizodzie, gdyż nabiera on znaczenia wobec
tragedyi, która potem nastąpiła; na razie nie przywiązywałem do tego
wagi i dziwiłem się wzburzeniu sir Karola.

„Miał jechać do Londynu z mojej porady. Wiedziałem, że jest chory
na serce i że ciągły niepokój źle wpływa na jego zdrowie. Sądziłem,
że parę miesięcy, spędzonych na rozrywkach, uwolni go od tych mar
i przywidzeń. Nasz wspólny przyjaciel, pan Stapleton, był tego samego
zdania. I oto wynikło nieszczęście.

„Zaraz po śmierci sir Karola, kamerdyner Barrymore wyprawił do mnie
grooma Perkinsa; przybyłem do Baskerville Hall w godzinę po
katastrofie. Zbadałem wszystkie fakty, przytoczone w śledztwie.
Szedłem śladami, pozostawionemi w Alei Wiązów, obejrzałem miejsce przy
furtce, gdzie sir Karol zatrzymał się, i zmiarkowałem, że od owego
miejsca szedł na palcach i że nie było śladu innych kroków, oprócz
późniejszych, Barrymora. Wreszcie obejrzałem starannie zwłoki, które
pozostały nietknięte do mego przybycia.

„Sir Karol leżał nawznak z rozciągniętemi rękoma, jego twarz była
tak zmieniona, że zaledwie mogłem ją poznać. Na ciele nie było
żadnych obrażeń. Ale Barrymore w toku śledztwa uczynił jedno zeznanie
fałszywe. Powiedział, że nie było żadnych śladów dokoła trupa. Nie
spostrzegł ich, ale ja dostrzegłem -- zupełnie świeże, w pobliżu.

-- Czy ślady kroków?

-- Tak.

-- Męzkie, czy kobiece?

Doktor Mortimer patrzył na nas przez chwilę dziwnemi oczyma, wreszcie
odparł szeptem:

-- Panie Holmes, były ślady kroków... psa... olbrzymiego.




III.

Zagadka.


Przyznaję, że gdym słuchał tego opowiadania, przebiegały po mnie
dreszcze. I doktor był żywo poruszony.

-- Widziałeś pan te ślady? -- spytałem.

-- Tak, na własne oczy; tak wyraźnie, jak teraz widzę pana.

-- I nic pan nie mówiłeś?

-- Po co?

-- Dlaczego nikt inny nie dostrzegł tych śladów?

-- Pozostały o jakie dwa łokcie od trupa; nie zwrócono na nie uwagi
i jabym ich nie zauważył, gdybym nie był znał tej legendy.

-- Dużo jest psów w okolicy.

-- Tak, ale to nie był zwykły pies. Powiedziałem już panom, że był
ogromny.

-- Czy nie zbliżył się do trupa?

-- Nie.

-- Czy noc była jasna?

-- Nie; pochmurna i wilgotna.

-- Ale deszcz nie padał?

-- Nie.

-- Jak wygląda aleja?

-- Jest wysadzana dwoma rzędami wiązów i opasana żywopłotem,
wysokości 12 stóp. Sama aleja ma 8 stóp szerokości.

-- Czy jest co pomiędzy żywopłotem a aleją?

-- Tak; po obu stronach biegnie trawnik, szerokości 6 stóp.

-- O ile zrozumiałem, jest wejście przez furtkę?

-- Tak; furtka prowadzi na łąkę.

-- Czy są inne wejścia?

-- Niema.

-- Tak, iż aby wkroczyć w Aleję Wiązów, trzeba wyjść z domu, lub
iść przez łąkę?

-- Jest trzecie wejście przez altanę, na drugim końcu alei.

-- Czy sir Karol doszedł do tej altany?

-- Nie; znaleziono go o pięćdziesiąt łokci od niej.

-- A teraz, zechciej mi pan powiedzieć, doktorze Mortimer -- będzie to
szczegół ważny -- czy ślady, któreś pan spostrzegł, pozostały na
żwirze, czy na trawie?

-- Nie mogłem dojrzeć śladów na trawie.

-- Czy ślady były po tej samej stronie, co furtka?

-- Tak, po tej samej.

-- Bardzo mnie pan zaciekawia. Jeszcze jedno pytanie. Czy furtka była
zamknięta?

-- Zamknięta na klucz i zaryglowana.

-- Jak jest wysoka?

-- Ma około 4-ch stóp.

-- A więc można ją łatwo przesadzić?

-- Tak.

-- A jakie ślady znalazłeś pan przy furtce?

-- Żadnych, któreby mogły zwrócić uwagę.

-- Czyżeś pan nie oglądał ziemi dokoła?

-- I owszem, oglądałem.

-- I nie dostrzegłeś pan żadnych śladów?

-- Były bardzo niewyraźne. Widocznie sir Karol stał tutaj przez pięć
do dziesięciu minut.

-- Skąd pan to wie?

-- Gdyż popiół z cygara spadł dwa razy na ziemię.

-- Wybornie. Znaleźliśmy kolegę wedle naszego serca. Prawda, Watson?
Ale jakież to były ślady?

-- Ślady stóp na żwirze. Innych znaków dostrzedz nie mogłem.

Sherlock Holmes uderzył ręką w kolano.

-- Czemu mnie tam nie było! -- zawołał. -- Jest to wypadek bardzo
ciekawy, dający obfite pole do naukowej ekspertyzy. Czemuż nie mogłem
odczytać tej żwirowej karty, zanim ją zatarły inne stopy! Doktorze
Mortimer, że też mnie pan nie uwiadomił wcześniej! Jeśli nam się nie
uda wyświetlić sprawy, cała odpowiedzialność spadnie na pana.

-- Nie mogłem pana wzywać, panie Holmes, bo w takim razie musiałbym
ujawnić te fakty przed całym światem, a mówiłem już, żem sobie tego
nie życzył. Zresztą... zresztą...

-- Czemu pan nie kończysz?

-- Bywają dziedziny, niedostępne nawet dla najbystrzejszych
i najdoświadczeńszych detektywów...

-- Chcesz pan powiedzieć, że wchodzi to w zakres rzeczy
nadprzyrodzonych?

-- Tego nie twierdzę stanowczo.

-- Ale pan tak myślisz w głębi ducha.

-- Od owej tragedyi doszły do mojej świadomości fakty, sprzeczne
z ogólnemi prawami natury.

-- Naprzykład?

-- Dowiaduję się, że przed tą katastrofą, kilku ludzi widziało na
łące niezwykłe stworzenie, podobne do złego ducha Baskervillów.
Wszyscy mówią, że był to pies ogromny, przezroczysty. Wypytywałem
tych ludzi -- jeden z nich jest włościaninem, drugi kowalem,
trzeci farmerem. Ich zeznania są jednakowe. W całej okolicy
zapanował strach przesądny. Nikt po nocy nie przejdzie przez łąkę.

-- I pan, człowiek nauki, wierzy w takie baśnie? -- zawołał Holmes.

-- Dotychczas moje badania ogarniały świat zmysłów; usiłowałem
walczyć z chorobą, ale ze złymi duchami walczyć nie umiem. Zresztą
musisz pan przyznać, że ślady stóp są dowodem materyalnym. Pies
Hugona nie był także zjawiskiem nadprzyrodzonem skoro mógł zagryźć
na śmierć, a jednak miał w sobie coś szatańskiego.

-- Widzę, że pan przeszedłeś do obozu spirytystów. Ale zechciej mi
powiedzieć jeszcze jedno, doktorze Mortimer. Jeżeli pan skłaniasz się
ku takim zapatrywaniom, dlaczego przyszedłeś zasięgnąć mojej rady?
Powiadasz pan jednym tchem, że nie warto przeprowadzać śledztwa
w sprawie zabójstwa sir Karola, a jednocześnie prosisz mnie, żebym się
tą sprawą zajął.

-- Nie prosiłem o to.

-- Więc w jaki sposób mogę panu dopomódz?

-- Radząc mi, co mam zrobić z sir Henrykiem Baskerville, który
przybywa na dworzec Waterloo -- doktor Mortimer spojrzał na zegarek --
za godzinę i kwadrans -- dokończył.

-- Czy on jest spadkobiercą?

-- Tak. Po śmierci sir Karola zasięgaliśmy wiadomości o tym
gentlemanie i dowiedzieliśmy się, że ma fermę w Kanadzie. Wedle
naszych informacyj, jest to młodzieniec bez zarzutu. Nie mówię teraz
jako lekarz, lecz jako wykonawca testamentu sir Karola.

-- Czy niema innych kandydatów do spadku?

-- Żadnego. Mógłby nim być tylko Roger Baskerville, najmłodszy
z trzech braci, z których sir Karol był najstarszym. Drugi brat, zmarły
przedwcześnie, był właśnie ojcem owego Henryka. Trzeci, Roger, był
synem marnotrawnym, żywą podobizną duchową starego Hugona. Tyle
nabroił w Anglii, że nie mógł już tu przebywać, uciekł do Ameryki
środkowej i umarł w roku 1876-ym na żółtą febrę. Henryk jest
ostatnim z Baskervillów. Za godzinę i pięć minut mam go spotkać
na dworcu Waterloo. Miałem depeszę z uwiadomieniem, iż przybył dziś
do Southampton. A teraz, panie Holmes, powiedz, jak mi radzisz postąpić?

-- Dlaczego sir Henryk nie miałby wrócić do domu swych ojców?

-- Wydaje się to rzeczą naturalną, a jednak, jeśli weźmiemy pod
uwagę, że każdego z Baskervillów, który tam przebywa, czeka śmierć
nagła i gwałtowna... Jestem pewien, że gdyby sir Karol mógł był ze
mną mówić przed katastrofą, byłby mi zakazał wprowadzać ostatniego
z rodu do owej przeklętej rezydencyi. Z drugiej strony, dobrobyt
całej okolicy zależy od przebywania dziedzica w Baskerville Hall.
Całe dzieło, zapoczątkowane przez sir Karola, pójdzie w niwecz,
jeśli nikt nie zamieszka na zamku. Boję się, aby dobro tej okolicy
nie skłoniło mnie do nielojalnego postąpienia z sir Henrykiem
i dlatego proszę pana o radę.

Holmes zastanawiał się długą chwilę.

-- Zatem -- odezwał się -- według pańskiego przekonania, jakaś siła
nieczysta grozi w tych stronach Baskervillom. Wszak pan w to wierzy
święcie?

-- Gotów jestem przypuszczać, że tak jest.

-- W takim razie, ta siła nieczysta może pastwić się nad Baskervillem
równie dobrze w Londynie, jak i w Devonshire. Szatan, którego
działanie byłoby umiejscowione, nie byłby groźnym.

-- Starasz się pan ośmieszyć moją obawę, panie Holmes. Lecz gdybyś
sam widział te rzeczy nadprzyrodzone, odechciałoby ci się żartów.
Z pańskich słów miarkuję, że ów młodzieniec jest równie bezpieczny
w Londynie, jak i w Devonshire. Przybywa za pięćdziesiąt minut. Cóż
mi pan radzisz?

-- Radzę wziąć dorożkę, zawołać psa, który skowyczy za drzwiami
i jechać na dworzec Waterloo na spotkanie sir Henryka Baskerville.

-- A potem?

-- A potem nic mu pan nie powiesz, dopóki nie namyślę się w tym
względzie.

-- Jak długo potrzebujesz pan namyślać się?

-- Dwadzieścia cztery godziny. Poproszę cię, doktorze Mortimer, abyś
mnie odwiedził jutro rano o dziesiątej. A zechciej przywieźć ze sobą
sir Henryka Baskerville. To mi ułatwi wykonanie mego planu.

-- Zrobię, jak pan chcesz.

Doktor zapisał godzinę na mankiecie i wyszedł. Pan Holmes zatrzymał go
na schodach.

-- Jeszcze jedno pytanie -- rzekł. -- Powiadasz pan, że przed śmiercią
sir Karola kilku ludzi widziało to zjawisko na łące?

-- Tak, trzech ludzi.

-- Czy który z nich widział je potem?

-- Nie wiem.

-- Dziękuję panu. Dowidzenia.

Holmes powrócił na swoje miejsce. Był widocznie zadowolony.

-- Wychodzisz, Watson? -- rzekł.

-- Czy potrzebujesz mojej pomocy?

-- Nie, mój drogi. Poproszę cię o nią dopiero w chwili działania.
Sprawa wyjątkowa. Przechodząc obok Bradleya, zechciej wstąpić do
sklepu i każ mi przynieść paczkę najmocniejszego tytoniu. Jeżeli
możesz, byłbym ci bardzo obowiązany, gdybyś tu nie wracał przed
wieczorem, a wtedy zestawimy nasze wrażenia i poglądy.

Wiedziałem, że samotność jest niezbędną mojemu przyjacielowi
w chwilach, gdy zastanawiał się nad poszlakami spraw kryminalnych, gdy
wyciągał wnioski i tworzył teorye, które okazywały się zawsze
słusznemi. To też cały dzień spędziłem w klubie i dopiero około
dziewiątej powróciłem do mieszkania przy Bakerstreet.

Gdy drzwi otworzyłem, zdało mi się, że w mieszkaniu był pożar;
światło lampy ukazywało się jakby za czarną mgłą. Po chwili
zmiarkowałem, że dym pochodzi nie od ognia, lecz od mocnego tytoniu.
Wśród kłębów ujrzałem Holmesa w szlafroku. Siedział w fotelu
z fajeczką w ustach. Na stole leżało kilka zwitków papieru.
Odkaszlnąłem.

-- Zaziębiłeś się? -- spytał.

-- Nie, ale można się tu udusić.

-- Otwórz okno. Widzę, że spędziłeś cały dzień w klubie...

-- Po czem to miarkujesz, Holmes?

-- Jesteś rzeźwy, pachnący, w dobrym humorze. Nigdy nie domyślisz się,
gdzie ja byłem.

-- Nie będę nad tem suszył głowy. Powiesz mi sam.

-- A więc byłem w Devonshire.

-- Myślą?

-- Tak. Moje ciało pozostało tutaj, na tym fotelu, i skonsumowało dwa
olbrzymie imbryki kawy i niezliczoną moc tytoniu. Po twojem wyjściu
posłałem do Stamforda po mapę tej okolicy i błądziłem po niej przez
dzień cały. Pochlebiam sobie, że każda piędź ziemi jest mi teraz
dobrze znana.

-- To zapewne mapa o wielkiej skali?

-- Tak.

Rozwinął ją i położył na kolanie.

-- Widzisz -- mówił -- oto łąka, a to -- Baskerville Hall.

-- Naokoło las.

-- Istotnie. A oto Aleja Wiązów, na lewo od łąki. Tu jest wioska
Grimpen, w której doktor Mortimer obrał swoją główną kwaterę.
W obrębie mil pięciu mało jest ludzkich siedzib. Oto Lafter Hall.
Tu -- domek przyrodnika Stapleton. Tutaj dwie formy: High Tore
i Fulmire. O czternaście mil dalej -- więzienie państwowe Princetown.
Dokoła i pośrodku -- łąki i trzęsawiska. Taki jest teren, na którym
rozegrała się owa tragedya. Postaramy się odtworzyć wszystkie jej
sceny i akty.

-- Miejscowość bezludna.

-- Tak. Dyabeł mógł się na niej rozgościć...

-- A zatem i pan skłaniasz się do nadprzyrodzonych wyjaśnień...

-- Sługami Dyabła mogą być ludzie z krwi i kości. Należy
przedewszystkiem rozstrzygnąć dwa zagadnienia: popierwsze, czy zaszła
zbrodnia? Powtóre: w jaki sposób ją spełniono? Jeżeli doktor Mortimer
nie jest w błędzie, jeśli okaże się, że mamy do czynienia
z nadprzyrodzonemi siłami, w takim razie dochodzenia sądowe są
bezużyteczne. Ale musimy wyczerpać wszelkie inne hypotezy, zanim
dojdziemy do tego wniosku. Możebyś zamknął okno. Znajduję, że
skoncentrowana atmosfera pomaga do skupienia myśli. Czy zastanawiałeś
się w ciągu dnia nad tą sprawą?

-- Myślałem o niej dużo. Jest istotnie dziwna.

-- Są w niej punkty charakterystyczne. I tak, naprzykład, zmiana
śladów.

-- Doktor Mortimer wyjaśnił to w ten sposób, że sir Karol szedł potem
na palcach.

-- Doktor powtórzył tylko to, co jakiś dudek powiedział na śledztwie.
Pocóżby sir Baskerville miał chodzić na palcach? Nie, on poprostu
biegł, _uciekał_, aż wreszcie padł twarzą na ziemię.

-- Przed czemże uciekał?

-- To właśnie należy wyświetlić! Są poszlaki, że już był
wylękniony, zanim począł uciekać.

-- Skąd wiesz?

-- Przypuszczam, że nastraszyło go coś, co ujrzał na łące. Ten widok
pozbawił go przytomności, bo inaczej nie byłby uciekał w stronę
przeciwną, zamiast biedz ku pałacowi. Jeżeli świadectwo cygana jest
wiarogodne, -- biegnąc, wołał o pomoc, a pędził tam, skąd pomoc
w żaden sposób nadejść nie mogła. Dalej: na kogo czekał owej nocy
i dlaczego czekał w Alei Wiązów, zamiast w domu?

-- Wiec sądzisz, że czekał na kogoś?

-- Był niemłody, chory. Zapewne mógł był wyjść na spacer, ale nie
w taką noc, ciemną, wilgotną. Czemu stał przez pięć do dziesięciu
minut przy furtce, jak to wywnioskował doktor Mortimer z popiołu
cygara?

-- Wszak sir Karol wychodził co wieczór?

-- Wątpię, czy co wieczór po dziesięć minut stawał przy furtce. Wiemy
nawet, że zwykł był unikać łąki. Przeciwnie, owego wieczora czekał
przy niej. Było to w wilię jego odjazdu do Londynu. Rzecz zaczyna się
rozjaśniać. Mój drogi, podaj mi skrzypce. Mówmy o czem innem. Dajmy
pokój tej sprawie aż do przybycia doktora Mortimer i sir Henryka
Baskerville.




IV

Sir Henryk Baskerville.


Zjedliśmy wcześnie śniadanie. Holmes czekał na zapowiedzianą wizytę.
Nasi klienci stawili się punktualnie. Biła właśnie dziesiąta, gdy do
pokoju bawialnego wszedł doktor Mortimer, a za nim młody baronet.

Ten ostatni był niewielkiego wzrostu, silnie zbudowany, miał lat ze
trzydzieści, włosy i oczy ciemne; gęste czarne brwi nadawały jego
twarzy wyraz stanowczy, a nawet srogi. Z całej jego postawy
i ogorzałego oblicza było znać, że dużo przebywał na świeżem
powietrzu; wyglądał na skończonego gentlemana.

-- Oto sir Henryk Baskerville -- prezentował doktor Mortimer.

-- Tak, jestem tu we własnej osobie, a co dziwniejsza, panie Holmes,
że gdyby mój przyjaciel nie zaproponował mi tej wizyty, sam przybyłbym
do pana.

-- Niechże pan siada. Czyżby od pańskiego przybycia do Londynu
zdarzyłoby się panu coś niezwykłego?

-- Zażartowano ze mnie. Dziś rano dostałem ten list.

Sir Henryk położył na stole kopertę; wszyscy nachyliliśmy się nad
nią. Była to zwykła, szara koperta; adres: _Sir Henryk Baskerville_,
_Northumberland Hotel_ -- wypisany był drukiem, stempel Charing Cross
i data na kopercie z poprzedniego wieczora.

-- Kto wiedział, że pan zatrzyma się w Northumberland Hotel? -- spytał
Holmes, spoglądając bystro na swego klienta.

-- Nikt nie mógł wiedzieć. Zdecydowałem się dopiero po spotkaniu
doktora Mortimer.

-- Doktor Mortimer mieszkał już tam zapewne?

-- Bynajmniej. Zatrzymałem się u znajomego -- odparł doktor. -- Nie
było żadnych poszlak, wskazujących, że chcemy stanąć w tym właśnie
hotelu.

-- Hm! ktoś widocznie śledzi pańskie kroki.

Holmes wyjął z koperty papier dużego formatu, rozłożył go na stole.
Na środku arkusza było jedno zdanie. Brzmiało w te słowa:

    _Jeżeli dbasz o życie, strzeż się trzęsawiska_

Tylko jedno słowo: „trzęsawiska” było wypisane drukowanemi literami,
atramentem.[A]

-- A teraz, panie Holmes -- rzekł sir Henryk Baskerville -- może mi pan
wytłómaczy, co znaczą te słowa i kto interesuje się moją osobą?

-- Cóż pan o tem myślisz, doktorze Mortimer? Musisz chyba przyznać, że
niema w tem nic nadnaturalnego.

-- Nie, lecz te słowa mogą być skreślone przez kogoś, kto wierzy
w nadprzyrodzoną siłę, rządząca tą sprawą.

-- Jaką sprawą? -- podchwycił sir Henryk Baskerville. -- Widzę, że
panowie jesteście lepiej odemnie powiadomieni o moich interesach.

-- Zanim stąd wyjdziesz, sir Henryku, będziesz wiedział to, co i my --
oświadczył Sherlock Holmes. -- Tymczasem zajmiemy się tym ciekawym
dokumentem. List został naklejony i wrzucony do skrzynki wczoraj
wieczorem. Czy masz wczorajszy _Times_, Watson?

-- Leży tutaj.

-- Proszę cię o niego. Chcę zobaczyć wewnętrzną kolumnę z artykułem
wstępnym.

Przebiegł okiem wzdłuż szpalty.

-- Artykuł wstępny traktuje o wolnym handlu. Pozwólcie mi odczytać
z niego jeden ustęp:

„Nie należy się łudzić, że taryfa protekcyjna osłoni nasz
przemysł. Takie prawo zmniejszy tylko obieg kapitałów i sprawi,
że życie będzie droższem w Anglii. Jeżeli więc dbasz o swój
dobrobyt, szanowny obywatelu, strzeż się głosować za rzecznikami
tej idei”.

-- Cóż o tem myślisz, Watson? -- zawołał Holmes, zacierając ręce
z radości. -- Czy nie znajdujesz, że wyrażone poglądy są bardzo
głębokie?

Doktor Mortimer spojrzał na Holmesa z zaciekawieniem; sir Henryk był
widocznie zdziwiony.

-- Nie znam się na taryfach -- rzekł -- ale nie widzę, aby te słowa
miały nas wprowadzić na trop autora listu.

-- I owszem, Watson zna mój system. Czy zrozumiałeś znaczenie tego
zdania dla naszej sprawy?

-- Przyznaję, że nie widzę żadnej łączności pomiędzy temi słowami
a przestrogą, zawartą w liście anonimowym.

-- A jednak, kochany Watson, łączność jest tak ścisła, że jedno
wypływa z drugiego. _Życie_, _dbasz_, _strzeż się_ -- czyż nie widzisz,
skąd są wzięte owe słowa?

-- Masz pan słuszność! -- zawołał sir Henryk.

-- Wszelkie wątpliwości rozprasza fakt, że słowa zostały wycięte
w całości, nie zaś pojedynczemi literami, a nawet widzimy dwa słowa
wycięte razem: _dbasz o_...

-- Doprawdy, panie Holmes, to przechodzi wszelkie pojęcie! -- rzekł
doktor Mortimer, patrząc na mego przyjaciela ze zdumieniem. -- Nie
dość, że pan poznałeś odrazu, iż słowa zostały wycięte z dziennika,
ale domyśliłeś się, z którego. Powiedz-że nam, jakim sposobem?

-- Sądzę, że potrafiłbyś, doktorze, odróżnić czaszkę Murzyna od
czaszki Eskimosa?

-- Naturalnie. Badanie czaszek -- to moja specyalność.

-- Dla moich oczu różnica pomiędzy _burgosowemi_ czcionkami artykułów
wstępnych _Timesa_ a _petitowym_ drukiem pism wieczornych jest tak
wielka, jak dla pana pomiędzy czaszką Eskimosa a Murzyna. Badanie
druków jest elementarzem wiedzy _detektywa_.

-- O ile można przypuszczać, te słowa zostały wycięte scyzorykiem.

-- Nie; nożyczkami i to bardzo ostremi i krótkiemi. Po wycięciu
naklejono je gumą na papierze.

-- Ale dlaczego słowo: _trzęsawisko_ zostało wypisane ręcznie?

-- Bo niema go w artykule.

-- Czy coś jeszcze zwróciło pańską uwagę, panie Holmes? -- pytał sir
Henryk.

-- Dostrzegam parę wskazówek, choć starano się zatrzeć wszelkie
ślady. Adres wypisany literami drukowanemi ręką niewprawną, ale
skądinąd _Times_ jest czytywany przez ludzi inteligentnych.
Wyprowadzam stąd wniosek, że autorem anonimu jest człowiek
wykształcony, który chce uchodzić za nieuka; sam fakt, że ukrywa
swe pismo, dowodzi, że pan znasz, lub że mógłbyś poznać to pismo.
Dalej: słowa nie są naklejone w prostej linii; i tak, naprzykład,
_życie_ nie jest na swojem miejscu właściwem. To świadczy
o niedbałości lub o wzruszeniu. Przypuszczam raczej to ostatnie.
Korespondent śpieszył się widocznie... ale dlaczego? Wiedział,
że list, wrzucony wieczorem, choćby najpóźniej, dojdzie rąk sir
Henryka nazajutrz przed jego wyjściem z hotelu. Czyżby ów nieznajomy
bał się, że mu przerwą robotę?

-- Wkraczamy teraz w dziedzinę domysłów -- wtrącił doktor Mortimer.

-- Powiedz pan raczej, że na pole prawdopodobieństw. Może to pan
nazwać domysłem, ale ja jestem pewien, że adres został skreślony
w hotelu.

-- Skąd pan to wie?

-- Jeżeli panowie przyjrzycie mu się dokładnie, to zmiarkujecie, że
piszący miał kłopot z piórem i atramentem. Pióro pryskało dwa razy
w jednem słowie, i wyschło trzy razy przy wypisywaniu tak krótkiego
adresu, co dowodzi, że było bardzo mało atramentu w kałamarzu. Otóż
w domu prywatnym rzadko się zdarza, aby atrament wysechł i żeby pióro
było w tak złym stanie. Ale wiadomo, czem są pióra i kałamarze
hotelowe. Sądzę, że badając kałamarze w hotelach w pobliżu Charing
Cross, znajdziemy wycięty numer _Timesa_ i zdołamy odszukać osobę,
która ten list przesłała.

Obejrzał starannie papier, na którym były przyklejone słowa, ale nie
mógł dojrzeć nic osobliwego.

-- Czy zdarzyło się panu co jeszcze od chwili, gdyś pan przybył do
Londynu? -- spytał sir Henryka.

-- Nic zgoła.

-- Czy nie zauważyłeś pan, że pana śledzą?

-- Nie. Któżby miał ochotę mnie śledzić? Nikt mnie tu nie zna.

-- Czy nie miał pan jakiej niespodzianki?

-- Żadnej. Chyba tę tylko, że mi zginął jeden but.

-- Zginął panu but? A to w jaki sposób?

-- Znajdziesz go pan zapewne po powrocie do hotelu. Nie warto trudzić
pana Holmes takiemi drobiazgami -- przerwał mu doktor Mortimer.

-- Przepraszam; to nie jest drobiazg -- zaprzeczył detektyw. -- Jakże
to było?

-- Wystawiłem na korytarz oba buty do czyszczenia. Nazajutrz był tylko
jeden. Posługacz nie wiedział, co się stało z drugim. Kupiłem te buty
wczoraj i nie miałem ich wcale na nogach.

-- Jeżeli ich pan nie nosiłeś, czemu je dawałeś do czyszczenia?

-- Buty przechodziły przez tyle rąk w sklepie, że potrzebują
czyszczenia.

-- A zatem wczoraj, po przyjeździe do Londynu, robiłeś pan sprawunki?

-- Robiłem ich dużo. Towarzyszył mi doktor Mortimer. Bo to muszę
panu wyznać, że, pędząc życie swobodne, na świeżem powietrzu,
zaniedbałem się trochę, a trzeba było przygotować się do odegrania
roli pana licznych włości. Pomiędzy innemi kupiłem te żółte buty,
zapłaciłem za nie sześć szylingów. Ale ukradli mi jeden, zanim je
włożyłem na nogi.

-- To dziwne. Na co może się zdać jeden but? -- zastanawiał się
Sherlock Holmes.

-- A teraz, panowie -- rzekł baronet -- czekam na spełnienie
obietnicy. Chciałbym się dowiedzieć o tem, co ukrywaliście przedemną.

-- Pańskie żądanie jest słuszne -- odparł Holmes. -- Doktorze
Mortimer, sądzę, że masz obowiązek opowiedzieć sir Henrykowi to,
coś nam opowiadał.

Otrzymawszy taką zachętę, lekarz wyjął papiery z kieszeni
i przedstawił całą sprawę nowemu baronetowi.

Sir Henryk Baskerville słuchał uważnie, przerywając od czasu do czasu
okrzykiem zdziwienia.

-- Ha! widzę, żem otrzymał spadek, do którego przywiązana jest jakaś
zemsta -- rzekł wreszcie, gdy opowiadanie dobiegło końca. -- Ma się
rozumieć, słyszałem o owym psie od czasów niepamiętnych, jeszcze z ust
moich nianiek. Dotychczas jednak nie przywiązywałem wagi do tej
legendy. Teraz widzę, że śmierci mojego stryja towarzyszyły istotnie
okoliczności tajemnicze. Panowie sami jeszcze nie wiecie, czy ta
sprawa wchodzi w zakres działania policyantów, czy też pastorów.
A w dodatku dostaję ów list zagadkowy...

-- Widać z niego, że ktoś śledzi łąkę i przyległe do niej pustkowia
i trzęsawiska -- rzekł doktor Mortimer.

-- I że ktoś jest dla pana źle usposobionym, bo inaczej druga osoba
nie miałaby powodu ostrzegać go o niebezpieczeństwie.

-- A może, dla wiadomych im przyczyn, chcą oddalić stąd sir Henryka.

-- I to jest możliwem, i wdzięczny jestem panu, doktorze Mortimer, że
mnie tę myśl poddałeś. Obecnie chodzi o to, czy sir Henryk ma, czy też
nie ma wyruszyć do Baskerville Hall?

-- Czemużby nie miał?

-- Zdaje się, że panu tam grozi niebezpieczeństwo.

-- Czy mówisz pan o niebezpieczeństwie ze strony ludzi, czy też ze
strony czworonożnego wroga Baskervillów?

-- Nasze badania to wykryją.

-- Bądź co bądź, jestem zdecydowany. Niema w piekle takiego szatana,
ani na ziemi takiego człowieka, któryby mi przeszkodził zamieszkać
w domu moich przodków.

Przy tych słowach sir Henryk brwi zmarszczył, z oczu posypały mu się
iskry. Widocznie śmiały duch Baskervillów nie wygasł w ostatnim
potomku rodu.

-- Teraz -- mówił dalej -- muszę zastanowić się nad tem, com się
dowiedział. Chciałbym mieć godzinkę czasu do namysłu. Jest wpół do
pierwszej. Wracam do hotelu. Możebyście panowie przyszli tam do mnie
na śniadanie o drugiej? Wówczas będę mógł powiedzieć, co o tem
wszystkiem myślę.

-- Dobrze. Stawimy się na oznaczoną godzinę.

-- A zatem dowidzenia.

Po wyjściu naszych gości, Holmes zerwał się i zawołał:

-- Watson, bierz kapelusz i laskę. Niema chwili czasu do stracenia.

Wybiegł z pokoju w szlafroku; w minutę potem ukazał się w surducie.
Zbiegliśmy ze schodów. Na ulicy zobaczyliśmy sir Henryka i doktora
Mortimer o paręset metrów przed sobą. Szli w kierunku Oxford street.

-- Czy mam ich dogonić i zatrzymać? -- spytałem.

-- Broń Boże! -- odparł. -- Twoje towarzystwo wystarcza mi
najzupełniej. Ci panowie dobrze robią, że idą się przejść. Dzień
ładny.

Szedł krokiem przyśpieszonym, aż dopóki przestrzeń pomiędzy nami
a tamtymi nie zmniejszyła się o połowę; następnie, trzymając się
wciąż o sto łokci od nich, szedł za nimi przez całą Oxford Street
aż do Regent Street. Nasi przyjaciele zatrzymali się raz przed
wystawą sklepową. Holmes stanął także. Po chwili wydał cichy okrzyk
zadowolnienia. Spojrzałem w kierunku jego wzroku i zobaczyłem, że
dorożka z siedzącym w niej mężczyzną, która zatrzymała się po
drugiej stronie ulicy, jedzie znowu dalej.

-- Chodźmy, Watson. Trzeba mu się przyjrzeć.

Dostrzegłem czarną, puszystą brodę i oczy, świdrujące nas po przez
szybę dorożki. W tejże chwili podniosło się okienko w pudle,
nieznajomy rzucił parę słów woźnicy i dorożka pomknęła szybko
w stronę Regent Street.

Holmes obejrzał się za drugą, ale nie było żadnej niezajętej.
Popędził pieszo, ale dorożka jechała tak szybko, że niepodobna
było jej dogonić. Niebawem zniknęła nam z oczu.

-- Tam do kata! -- zaklął mój przyjaciel. -- Tośmy się urządzili! Nie
do darowania!...

-- Kto to był? -- spytałem.

-- Nie mam pojęcia.

-- Zapewne szpieg.

-- Z tego, com słyszał od Baskervilla, przypuszczam, że od chwili jego
przybycia do Londynu ktoś go śledzi, bo inaczej, skądby wiedziano tak
szybko, że stanął w hotelu Northumberland? A jeżeli go śledzili
w pierwszym dniu pobytu, niewątpliwie będą śledzić dalej.
Zauważyłeś zapewne, że podczas gdy doktor Mortimer czytał,
wyglądałem dwukrotnie przez okno.

-- Spostrzegłem to.

-- Otóż patrzałem, czy nikt nie stoi po przeciwnej stronie ulicy; ale
nie było nikogo. Mam do czynienia z przebiegłym lisem, a choć
dotychczas nie mogę zmiarkować czy ów nieznajomy pragnie zguby sir
Henryka, czy też chce go przed niebezpieczeństwem uchronić, czuję, że
trzeba się z nim liczyć. Po wyjściu sir Baskerville'a wybiegłem co
tchu, aby zobaczyć jego cień. Ale ten człowiek wsiadł do dorożki,
sądząc, że w ten sposób nie zwróci na siebie uwagi.

-- Oddaje go to na łaskę i niełaskę dorożkarza. Szkoda, że nie
dostrzegliśmy numeru -- zauważył Watson.

-- Mój drogi, czyż sądzisz, że mogłem przeoczyć tak ważny
szczegół? Zapamiętałem numer dorożki... 2704. Ale tymczasem
na nic się to nie zda. Zrobiłem wielkie głupstwo... Zamiast
śledzić dorożkę zprzodu, trzeba było zawrócić się i wsiąść do
pierwszej lepszej, znajdującej się ztyłu. W ten sposób moglibyśmy
jechać za nią, albo kazać się zawieźć wprost do Northumberland
Hotel i tam czekać. Zbytnia gorliwość była wielkim błędem. Nasz
przeciwnik nie omieszkał z niego skorzystać.

Szliśmy powoli przez Regent Street. Doktor Mortimer i jego towarzysz
oddawna już zniknęli nam z oczu.

-- Nie warto ich śledzić -- rzekł Holmes. -- Tamten już umknął
i nie pojawi się zapewne. Trzeba korzystać z tych nici, które
trzymamy w ręku. Czy zapamiętałeś twarz nieznajomego?

-- Zapamiętałem tylko brodę.

-- I ja także; wyprowadzam stąd wniosek, że była przyprawiona. Wejdźmy
tutaj.

Weszliśmy do hotelu. Zarządzający przyjął Holmesa z wielką
radością.

-- Jak widzę, pamiętasz, Wilson, drobną przysługę, którą miałem
sposobność ci wyświadczyć -- rzekł mój przyjaciel.

-- Nie zapomnę jej nigdy. Uratowałeś mi pan honor i życie.

-- Przesadzasz, mój drogi. Wszak macie tu posługacza nazwiskiem
Cartridge, który wykazał dużo sprytu podczas śledztwa.

-- Tak; jest jeszcze u nas.

-- Czy mógłbyś zadzwonić na niego? Dziękuję. A chciałbym też
zmienić pięciofuntowy banknot.

W sieni ukazał się chłopak czternastoletni, zwinny, wesoły
i rozgarnięty. Stanął przed detektywem w postawie pełnej
uszanowania.

-- Proszę o spis hotelów. Dziękuję. Patrz, Cartridge: oto nazwiska
dwudziestu trzech hotelów w pobliżu Charing Cross. Widzisz?

-- Tak, panie.

-- Zwiedzisz każdy z nich po kolei.

-- Dobrze, panie.

-- Zaczniesz od dania szylinga portyerowi. Oto masz dwadzieścia trzy
szylingi.

-- Dobrze, panie.

-- Będziesz mówił, że potrzebne ci są gazety wczorajsze, że szukasz
ważnego ogłoszenia, które miało być umieszczone w jednej z nich, ale
nie wiesz -- w której.

-- Rozumiem, panie.

-- W istocie będziesz szukał numeru _Timesa_, w którym kilka słów
zostało wyciętych nożyczkami. Oto jest jeden egzemplarz. Na tej
stronicy. Czy poznasz ją?

-- Poznam.

-- Za każdym razem portyer, stojący we drzwiach, wezwie portyera,
siedzącego w sieni -- i temu dasz po szylingu. Oto dwadzieścia trzy
szylingi. Zapewne na 23 razy -- 20 razy usłyszysz, że spalono
wczorajsze gazety; w trzech hotelach dadzą ci całą plikę; będziesz
wśród niej szukał tego numeru _Timesa_. Prawdopodobnie go nie
znajdziesz. Oto dziesięć szylingów na nieprzewidziane wydatki. Wypraw
do mnie depeszę przed wieczorem na Baker Street. A teraz, Watson,
musimy dowiedzieć się o dorożkarza Nr. 2104, potem wstąpimy do galeryi
obrazów przy Bond Street, dla zapełnienia sobie czasu do godziny
drugiej.




V.

Trzy nici urwane.


Sherlock miał niezwykły dar zwracania dowolnie swoich myśli
w jakimbądź kierunku. Przez półtory godziny zapomniał o tej dziwnej
sprawie; pochłonęły go obrazy nowoczesnych mistrzów belgijskich,
mówił tylko o sztuce, na którą miał poglądy bardzo oryginalne.

O naznaczonej godzinie stanęliśmy przed Northumberland Hotel.

-- Sir Henryk Baskerville czeka panów na pierwszem piętrze -- rzekł
portyer.

-- Czy mogę zajrzeć do listy waszych gości? -- spytał Holmes.

-- I owszem.

Księga wykazywała, że dwie osoby stanęły w hotelu, po zatrzymaniu się
tam sir Henryka: niejaki Teofil Johnson z rodziną, przybyły
z Newcastle i pani Oldmore ze służącą, z High Lodge, Alton.

-- Zdaje mi się, że znam tego Johnsona -- rzekł Holmes do portyera. --
Wszak to adwokat: siwy, utyka na nogę.

-- Przeciwnie: ten pan Johnson jest właścicielem kopalni węgla, bardzo
ruchliwy, w wieku pana.

-- Jesteś w błędzie co do jego fachu.

-- Bynajmniej. Znamy go od lat kilkunastu; zawsze do nas zajeżdża.

-- Ha! w takim razie, ja się pomyliłem. Pani Oldmore?... I to nazwisko
jest mi znane. Daruj mi ciekawość, ale chciałbym wiedzieć, czy to moja
znajoma.

-- Jest to osoba niemłoda, bezwładna. Jej mąż był niegdyś merem
w Gloucester. Ona zawsze do nas zajeżdża.

-- Dziękuję za informacye. Widzę, że to kto inny. Nie znam tej pani...

Gdyśmy szli na górę, mój przyjaciel szepnął:

-- Wiemy już, że osoba, która interesuje się losem sir Henryka, nie
stanęła w tym hotelu. Choć go śledzi, jednak boi się być śledzoną.
Jest to fakt bardzo znamienny. Ale... cóż to się stało?...

Gdyśmy weszli na pierwsze piętro, naprzeciw nam wybiegł sir Henryk,
widocznie wzburzony. W ręku trzymał stary but.

-- Drwią sobie ze mnie w tym hotelu! -- wołał -- ale nauczę ich rozumu!
Jeżeli but się nie znajdzie, popamiętają mnie tutaj!

-- Szuka pan wciąż buta?

-- Tak, ale nie puszczę tego płazem!

-- Wszak pan mówił, że but był żółty?

-- Tak; wzięli mi naprzód żółty, a teraz czarny. Miałem tylko trzy
pary: nowe żółte, stare czarne i te oto lakierki. Wczoraj zniknął
jeden od żółtej pary, a dziś jeden od czarnej. No, i cóż? Znalazłeś
go? Mów.

Przed nami stał wystraszony posługacz, Niemiec.

-- Nie znalazłem -- odparł głosem drżącym. -- Szukałem wszędzie, ale
zginął bez śladu...

-- Słuchaj: jeżeli ten but nie znajdzie się przed wieczorem, powiem
zarządzającemu i wyprowadzę się z hotelu.

-- Znajdzie się! Obiecuję, że znajdzie się.

-- Pamiętaj! Przepraszam cię, panie Holmes, za tę scenę. Chociaż to
rzecz drobna, ale straciłem już cierpliwość.

-- To nie jest wcale drobiazg...

-- Widzę, że pan przejął się tą stratą. Jak ją pan sobie
tłómaczy?

-- Nic jeszcze nie rozumiem; bądź co bądź, to dziwne, jak wszystko,
co się panu przytrafia od chwili powrotu do kraju. Ale mamy już
kilka nici w ręku i spodziewam się, że nie ta, to druga, doprowadzi
nas do wykrycia prawdy. Możemy stracić trochę czasu na kroczeniu
po fałszywym tropie, ale wcześniej czy później, wejdziemy na
właściwy.

Śniadanie przeszło bardzo wesoło. Nie mówiliśmy o tej sprawie, dopiero
gdyśmy wrócili do apartamentu sir Henryka, oznajmił nam swoją decyzyę.

-- Jadę do Baskerville Hall -- oświadczył.

-- Kiedy?

-- W końcu tygodnia.

-- Ha! może pan dobrze robi. Jabym tak samo postąpił. Przekonywam się
coraz bardziej, że jesteś pan szpiegowany tutaj, a wśród milionów
ludzi, nagromadzonych w stolicy, trudno jest wykryć tych pańskich
prześladowców, czy opiekunów. Jeżeli mają złe względem pana zamiary,
mogą je wykonać, zanim zdołamy temu zapobiedz. Nie wiesz zapewne,
doktorze Mortimer, że śledzono panów dzisiaj, gdyście wyszli z domu?

Doktor Mortimer zdziwił się.

-- Któż nas szpiegował?

-- Na nieszczęście, nie potrafię tego powiedzieć. Czy wśród znajomych
i sąsiadów pańskich w Dartmoor jest jaki mężczyzna z bardzo czarną
i dużą brodą?

-- Nie... Ach, prawda... Barrymore, kamerdyner sir Karola, ma dużą,
gęstą i czarną brodę.

-- Tak? Gdzież jest teraz Barrymore?

-- Pilnuje pałacu.

-- Trzebaby się przekonać, czy nie bawi w Londynie.

-- W jaki sposób?

-- Daj mi pan blankiet telegraficzny. Napiszę: „Czy wszystko gotowe na
przyjęcie sir Henryka Baskerville?” Zaadresuję: „P. Barrymore,
Baskerville Hall”. Jaka jest najbliższa stacya telegraficzna?

-- Grimpen.

-- U spodu zamieszczam adnotacyę: „Telegram ma być oddany do rąk
p. Barrymore. Jeżeli jest nieobecny, proszę odesłać depeszę sir
Henrykowi Baskerville, Northumberland Hotel”. Przed wieczorem
będziemy wiedzieli, czy Barrymore jest na swojem stanowisku
w Devonshire.

-- Wybornie! -- rzekł sir Henryk. -- Ale powiedzże mi, doktorze
Mortimer, co to za jeden ów Barrymore?

-- Jest synem zmarłego klucznika. Od czterech pokoleń służyli rodowi
Baskervillów i strzegli pałacu. O ile wiem, współczesny Barrymore
i jego żona są bardzo porządnymi ludźmi.

-- Mają zresztą spokojny kawałek chleba, mało roboty i cały pałac do
rozporządzenia, skoro właściciele rzadko w nim przebywają.

-- To prawda.

-- Czy Barrymore został wymieniony w testamencie sir Karola? -- pytał
Holmes.

-- Oboje z żoną otrzymali po pięćset funtów.

-- Taak?... Czy wiedzieli, że je otrzymają?

-- Tak. Sir Karol lubił mówić o rozporządzeniach, zawartych w swoim
testamencie.

-- To bardzo ciekawy szczegół.

-- Mam nadzieję, że nie będziesz pan patrzył podejrzliwie na
wszystkich, którzy otrzymali legaty od sir Karola, bo i mnie zapisał
tysiąc funtów -- rzekł doktor Mortimer.

-- Doprawdy? Komuż jeszcze?

-- Jest kilka legatów na drobne sumki i duży zapis na cele
dobroczynne. Reszta kapitałów przeszła na sir Henryka.

-- Ile wynoszą?

-- 740,000 funtów szterlingów.

Holmes podniósł brwi ze zdziwienia.

-- Anim przypuszczał, że suma jest tak wysoka -- szepnął.

-- Sir Karol uchodził za bogacza, ale i my nie mieliśmy pojęcia,
że jest tak dalece bogatym. Cały majątek z nieruchomościami wynosi
przeszło milion funtów.

-- Doprawdy? Takie pieniądze mogą wywołać pożądliwość
i doprowadzić do zbrodni. Jeszcze jedno pytanie, doktorze
Mortimer. Przypuściwszy, że jakie nieszczęście spotka naszego
przyjaciela -- daruj mi pan tę smutną hypotezę -- kto wówczas
odziedziczy majątek?

-- Ponieważ Roger Baskerville, młodszy brat sir Karola, zmarł
bezżennie i bezpotomnie, zatem majątek przeszedłby na dalekich
krewnych, Desmondów. Jakób Desmond jest niemłodym człowiekiem, pełni
obowiązki pastora w Westmorland.

-- Dziękuję panu. Te szczegóły są dla mnie bardzo ważne. Czy pan
znasz Jakóba Desmond?

-- Znam. Przyjeżdżał kiedyś w odwiedziny do sir Karola. Jest to mąż
bogobojny, wielkich zasług i wielkiej bezinteresowności. Pamiętam,
że nie chciał przyjąć żadnego zasiłku od sir Karola, pomimo iż ten
błagał go o to.

-- Więc ten człowiek, tak skromnych wymagań, zostałby spadkobiercą
olbrzymiej fortuny?

-- Tak, o ile obecny właściciel nie rozporządzi kapitałami inaczej.

-- Wszak zrobiłeś już pan testament, sir Henryku?

-- Nie, panie Holmes. Nie miałem czasu. Dopiero wczoraj dowiedziałem
się, jak stoją rzeczy. Ale, bądź co bądź, uważam, że pieniądze
powinny iść razem z majątkiem ziemskim. Taka była wola stryja.
Właściciel Baskerville Hall nie mógłby utrzymać rezydencyi w stanie
dawnej świetności, gdyby nie miał gotówki. Pałac, ziemia i pieniądze
muszą być w jednem ręku.

-- Masz pan słuszność. Dzielę też najzupełniej pańskie zdanie i pod
innym względem, znajdując, że pan powinieneś wyruszyć natychmiast do
Devonshire. Ale nie możesz pan jechać sam.

-- Doktor Mortimer wraca ze mną.

-- Doktor Mortimer będzie zajęty praktyką, zresztą mieszka o parę mil
od dworu. Pomimo najlepszych chęci nie mógłby służyć panu pomocą
w razie potrzeby. Nie, sir Henryku, musisz wziąć ze sobą człowieka
zaufania, któryby pana nie opuszczał na krok.

-- Czyżbyś pan chciał ze mną jechać, panie Holmes?

-- W razie konieczności, stawię się natychmiast, ale teraz mam ważną
sprawę i nie mogę opuścić Londynu. Przedstawiciel pierwszorzędnego
rodu jest trapiony przez łotra i wyzyskiwacza. Muszę zapobiedz
skandalowi.

-- Może mi pan kogo poleci na swoje miejsce?

Holmes położył mi rękę na ramieniu.

-- Jeżeli mój przyjaciel zechce panu towarzyszyć -- rzekł -- to nikomu
nie mógłbyś pan tak zaufać, jak jemu.

Propozycya zaskoczyła mnie zupełnie znienacka. Zanim jednak zdążyłem
odpowiedzieć, Baskerville wyciągnął do mnie rękę.

-- Mam nadzieję, że mi pan tego nie odmówisz -- rzekł. -- Gdybyś
pan chciał wyświadczyć mi tę łaskę, będę panu wdzięcznym do końca
życia.

Nęciły mnie zawsze niezwykłe przygody, a w dodatku pochlebiała mi
skwapliwość, z jaką sir Henryk przyjął tę propozycyę.

-- Pojadę z przyjemnością -- odparłem.

-- I będziesz mi donosił o wszystkiem -- rzekł Holmes. -- Gdy
przyjdzie kryzys, co jest nieuniknionem, wskażę ci, jak masz postąpić.
Sądzę, że za dni kilka będziesz gotów do drogi.

-- Mogę jechać w sobotę -- oświadczyłem.

-- A więc spotkamy się o godzinie 10-ej minut 30 na dworcu Waterloo --
rzekł sir Henryk.

Nagle wydał okrzyk zdziwienia. Podbiegł do łóżka, schylił się
i z pod nocnej szafki wydobył but żółty.

-- Mam moją zgubę! -- zawołał.

-- Oby wszystkie przykrości zostały równie szybko usunięte -- życzył
mu Sherlock Holmes.

-- To jednak dziwne! -- zauważył doktor Mortimer. -- Przeszukałem
starannie cały pokój przed śniadaniem...

-- I ja także -- wtrącił sir Baskerville.

-- Wtedy nie było buta.

-- Zapewne posługacz podrzucił go w czasie naszej nieobecności.

Posłaliśmy po Niemca, ale twierdził, że o niczem nie wie i nie umiał
wyjaśnić tego dziwnego zdarzenia.

Więc znowu jedna zagadka powiększyła szereg drobnych tajemnic,
następujących tak szybko po sobie. Nie licząc już śmierci sir Karola,
w ciągu dwóch dni wpadaliśmy z jednego zdziwienia w drugie, łamiąc
sobie głowę: to nad drukowanym listem, to nad zjawieniem się szpiegów,
nad zniknięciem żółtego, to czarnego buta. Odnalezienie żółtego
było nowym sękiem.

Holmes nie odzywał się, jadąc ze mną na Baker Street; po jego
ściągniętych brwiach domyślałem się, że waży w myśli te wszystkie
okoliczności i wysnuwa z nich wnioski. Przez całe popołudnie, aż do
wieczora, siedział w obłokach dymu.

Przed samym obiadem wręczono mu dwie depesze: Pierwsza brzmiała w te
słowa:

„Doniesiono mi, że Barrymore jest na miejscu.

                                    Baskerville”.

Treść drugiej depeszy była następująca:

„Zwiedziłem dwadzieścia trzy hotele wskazane, ale nie mogłem znaleźć
owego _Timesa_.

                                    Cartwright”.

-- A więc obie moje nici zerwane -- rzekł Holmes. -- Nic mnie tak nie
podnieca, jak niepowodzenie. Musimy szukać innej drogi.

-- Pozostaje jeszcze dorożkarz, który woził nieznajomego.

-- Telefonowałem do biura policyi, aby dowiedziano się o jego
nazwisku. Ktoś dzwoni. To może odpowiedź?

Było to coś więcej. Do pokoju wszedł dorożkarz we własnej osobie.

-- Doniesiono mi z policyi, że ktoś, mieszkający pod tym adresem,
wypytuje o Nr. 2704 -- rzekł ów człowiek o twarzy dobrodusznej. --
Jeżdżę już siedem lat i nikt na mnie nigdy skargi nie wnosił, więc
bardzo mnie to zadziwiło i przyjechałem, żeby się dowiedzieć, co pan
ma przeciwko mnie.

-- Nie mam przeciwko wam nic zgoła, mój przyjacielu -- odparł Holmes
-- a właściwie mam dla was pół suwerena, jeżeli potraficie
odpowiedzieć jasno i dokładnie na moje pytania.

-- Dzisiaj widocznie dobry dzień -- szepnął dorożkarz. -- Czem panu
mogę służyć?

-- Przedewszystkiem podaj mi swój adres, na wszelki wypadek.

-- John Clayton, Turpey-Street Nr. 3. Stoję z dorożką, na
Shipley-Yard, w pobliżu dworca Waterloo.

Sherlock Holmes zapisał to sobie.

-- A teraz, Clayton, powiedz mi wszystko, co wiesz, o panu, który stał
pod tym domem o dziesiątej rano, a potem kazał ci jechać za dwoma
gentlemanami przez Regent-Street.

Dorożkarz spojrzał na niego ze zdziwieniem.

-- Cóż ja panu mam mówić, kiedy pan sam wie wszystko -- odparł. -- Ten
pan powiedział mi, że należy do policyi, że jest detektywem, i kazał
milczeć.

-- Mój przyjacielu, sprawa jest bardzo ważna, i możesz się znaleźć
w trudnem położeniu, jeśli zachowasz to, co wiesz, dla siebie -- rzekł
Holmes. -- A więc ten pan ci mówił, że jest detektywem?

-- Tak, proszę pana.

-- A kiedy ci to powiedział?

-- Wysiadając z dorożki.

-- Czy wymienił swoje nazwisko?

-- Tak.

Holmes rzucił mi tryumfujące spojrzenie.

-- To było bardzo nieostrożnie -- rzekł. -- Jak się nazywa?

-- Sherlock Holmes.

Nigdy jeszcze nie widziałem mojego przyjaciela tak zdumionym. Spuścił
głowę i milczał. Wreszcie wybuchnął śmiechem.

-- A to szczwany lis! Zadrwił sobie ze mnie. Lubię takich! Powiedział,
że się nazywa Sherlock Holmes?

-- Tak.

-- Dobrze. Powiedz mi teraz, w którem miejscu wsiadł do dorożki i co
było potem?

-- Zawołał na mnie o wpół do dziesiątej na Trafalgar Square.
Powiedział odrazu, że jest detektywem i ofiarował mi dwie gwinee,
jeżeli przez cały dzień będę spełniał jego rozkazy i o nic pytać
nie będę. Zgodziłem się chętnie. Naprzód pojechaliśmy pod hotel
Northumberland i czekaliśmy tam, aż dwóch gentlemanów wyszło. Wsiedli
do dorożki. Jechaliśmy za nimi; wysiedli gdzieś tutaj w pobliżu.

-- Weszli do tego domu?

-- Nie pamiętam dokładnie, ale mój gość widział i zapamiętał.
Stanęliśmy opodal i czekaliśmy półtory godziny. Potem ci gentlemanowie
przeszli mimo nas, mój pan kazał mi jechać powoli przez Baker-Street,
a potem przez Regent Street, do połowy. Wtedy gentleman spuścił
okienko i krzyknął, żebym jechał prosto na dworzec Waterloo, co koń
wyskoczy. Zaciąłem szkapę i dojechaliśmy w dziesięć minut.
Wysiadając, odwrócił się do mnie i rzekł: -- „Może ciekaw będziesz
dowiedzieć się, kogo wiozłeś? Jestem Sherlock Holmes”.

-- A nie widziałeś go już potem?

-- Nie.

-- Jakże ten pan Sherlock Holmes wyglądał?

Dorożkarz podrapał się w głowę.

-- Nie tak łatwo go opisać. Miał może lat czterdzieści, był
średniego wzrostu, ze dwa cale niższy od pana, ubrany był
porządnie, miał dużą, czarną brodę, przyciętą spiczasto,
i był bardzo blady.

-- Jakie miał oczy?

-- Nie wiem.

-- Nie zapamiętałeś nic więcej?

-- Nie.

-- Masz swoje pół suwerena; dostaniesz drugie pół, jak mi doniesiesz
coś więcej. Dobranoc.

-- Dobranoc panu i dziękuję.

John Clayton wyszedł, uradowany.

-- Urwała się trzecia nić! -- zawołał Holmes. -- To sprytny hultaj!
Wiedział, gdzie mieszkam, w jakim interesie sir Henryk przybył do
mnie; poznał mnie na Regent-Street; domyślił się, że spostrzegłem
numer dorożkarza, że go sprowadzę, i dlatego wymienił moje nazwisko.
Powiadam ci, Watson, mamy przeciwnika nielada. Zaszachowano mnie
w Londynie. Życzę ci lepszego powodzenia w Devonshire. Mam wyrzuty
sumienia, że cię tam posyłam. Sprawa nieczysta. Możemy się śmiać,
ale ci powiem, że chciałbym cię już widzieć tutaj z powrotem.




VI.

Baskerville Hall.


Sir Henryk Baskerville i doktor Mortimer byli gotowi do drogi i w dniu
oznaczonym wyruszyliśmy do Devonshire. Sherlock Holmes odwiózł mnie na
dworzec i udzielił ostatnich rad i wskazówek.

-- Nie będę bałamucił twego własnego sądu, poddając ci moje
podejrzenia -- mówił. -- Pragnę tylko, abyś mi donosił o faktach
z największymi szczegółami. Pozostaw mi wysnuwanie z nich wniosków.

-- O jakich faktach chcesz wiedzieć? -- spytałem.

-- Chcę wiedzieć o wszystkiem, co się zdarzy, choćby to napozór nie
miało żadnego związku z naszą sprawą; pragnę zwłaszcza poznać
stosunki młodego Baskervilla z sąsiedztwem, oraz wszelkie szczegóły,
odnośne do śmierci sir Karola. Jedno wydaje mi się pewnem, a mianowicie,
że pan Jerzy Desmond, najbliższy spadkobierca, jest człowiekiem
bezinteresownym i że nie on był sprawcą morderstwa. Możemy go zupełnie
pominąć. Szukajmy wśród najbliższego otoczenia sir Henryka.

-- Czy nie należałoby przedewszystkiem pozbyć się małżonków
Barrymore?

-- Byłoby to wielką nieostrożnością. Jeżeli są niewinni, stałaby
się im krzywda; jeśli są winni, ułatwiłoby im to zatarcie śladów.
Nie! trzeba ich zatrzymać, ale nie spuszczać z nich oka. Jest tam
jeszcze _groom_. Jest dwóch dzierżawców w pobliżu łąki. Jest doktor
Mortimer, ale ten wydaje mi się zupełnie uczciwym; jest jego żona,
o której nic nie wiemy. Dalej jest pan Frankland z Lafter-Hall
i jeszcze paru sąsiadów. Tym wszystkim sąsiadom musisz przyglądać
się bacznie, aby poznać dokładnie ich charakter, ich cele,
upodobania i t. d.

-- Uczynię, co tylko w mej mocy.

-- Wszak masz broń przy sobie?

-- Tak, na wszelki przypadek wziąłem rewolwer.

-- Niech cię nie opuszcza we dnie i w nocy; bądź w zbrojnem pogotowiu.

Nasi przyjaciele znaleźli już przedział pierwszej klasy i czekali na
platformie.

-- Nie mamy żadnych wieści -- odparł doktor Mortimer w odpowiedzi na
pytanie Holmesa. -- Jednego tylko jestem pewien, a to, że nas już nie
śledzono przez te dwa dni ostatnie. Wychodziliśmy zawsze pod opieką
tajnego policyanta, który nic podejrzanego nie dostrzegł.

-- Mam nadzieję, że trzymaliście się panowie razem?

-- Prawie ciągle; wczoraj wyjątkowo spędziłem całe popołudnie u sir
Henryka w muzeum chirurgicznem -- odparł doktor Mortimer.

-- Było to wielką nieostrożnością -- rzekł Holmes z zadumą. --
Proszę cię, sir Henryku, nie wychodź nigdy sam, bo może cię
spotkać wielkie nieszczęście. Czy znalazł się drugi but?

-- Przepadł z kretesem.

-- Do widzenia -- mówił Holmes, gdy pociąg ruszył -- a pamiętaj, sir
Henryku, jedno zdanie z owej legendy: po zachodzie słońca unikaj łąki
i przyległego trzęsawiska.

       *       *       *       *       *

Podróż była przyjemna; czas zeszedł mi na zawiązywaniu bliższej
znajomości z moimi towarzyszami i na bawieniu się z pieskiem doktora
Mortimera.

Po paru godzinach zazieleniały pola, przez okno wagonu widać było
pasące się trzody. Młody Baskerville przyglądał się krajobrazowi
z widoczną przyjemnością, zwłaszcza, gdyśmy wjechali w jego rodzinne
Devonshire.

-- Od chwili, gdym je opuścił, objechałem świat dokoła -- mówił --
a nie widziałem nigdzie nic podobnego.

-- Wszyscy obywatele Devonshire dzielą pańskie zdanie -- wtrąciłem. --
Żadna okolica nie wzbudza tak wielkiego przywiązania w swoich
mieszkańcach, jak ta właśnie.

-- To zależy od rasy -- tłómaczył doktor Mortimer. -- Dość spojrzeć
na okrągłą czaszkę sir Henryka, aby poznać, że jest celtyckiego
pochodzenia, a Celtowie mają wrodzony zapał i zdolność przywiązywania
się do ludzi i kraju. Głowa biednego sir Karola była nawpół galijska,
nawpół celtycka. Wszak pan, sir Henryku, opuściłeś Baskerville-Hall
w bardzo młodym wieku?

-- Miałem zaledwie lat dziesięć, gdy mój ojciec umarł. Zresztą nie
znam pałacu, mieszkaliśmy w ustronnym dworku na południowem wybrzeżu.
Stamtąd pojechałem wprost do Ameryki. Cały ten kraj jest dla mnie tak
obcym i nowym, jak dla doktora Watson, a chciałbym już jaknajprędzej
zobaczyć łąkę i przyległe trzęsawisko.

-- Pańskie życzenie już się spełniło.

Doktor Mortimer wskazywał nam przez szybę rozległą pustą przestrzeń.

Był to widok smutny, ponury. Baskerville przyglądał mu się ze
wzruszeniem, jako pobojowisku, na którem rozegrywały się tragiczne
losy jego rodziny.

W jego brwiach ściągniętych, w zarysie ust znać było niezłomną wolę
i energię.

Pociąg zatrzymał się przy małej stacyjce. Wysiedliśmy z wagonu. Po
drugiej stronie dworca czekał nas amerykan, zaprzężony w dwa rosłe
konie.

Nasz przyjazd był widocznie wypadkiem dnia, gdyż obstąpili nas
tragarze, a naczelnik stacyi ze swoim sztabem przyglądali nam się
ciekawie. Zastanowił mnie widok dwóch rosłych chłopów w mundurach
żołnierskich; stali, oparci na karabinach i nie spuszczali z nas oka.

Stangret, o twarzy surowej, powitał sir Henryka ukłonem. Zajęliśmy
miejsca w wehikule, konie pomknęły szybko; mijaliśmy schludne fermy,
otoczone ogródkami, ale woddali szarzały wciąż oparzeliska.

Amerykan wjechał na boczną drogę; mknęliśmy wśród łąk żyznych
i pól uprawnych. Przy każdym zakręcie, ujawniającym nowe horyzonty,
Baskerville wydawał ciche okrzyki zachwytu. Minęliśmy lasek dębowy;
zeschłe liście uściełały drogę nowemu dziedzicowi. Można to było
poczytywać za złą wróżbę...

-- Hola! cóż to znaczy? -- zawołał doktor Mortimer, gdyśmy wyjechali
na pole.

Jak wryty w ziemię, stał żołnierz na koniu, z bagnetem przez ramię.

-- Co to znaczy, Perkins? -- spytał znowu doktor Mortimer.

Stangret odwrócił się ku nam i rzekł:

-- Trzy dni temu, jakiś więzień uciekł z więzienia w Princetown;
wszystkie drogi kołowe i wszystkie dworce w pobliżu strzeżone są przez
wojsko. Nie podoba się to naszym fermerom.

-- Powinni być radzi. Policya płaci dobrze za wiadomości o zbiegach.
Można zarobić kilka funtów.

-- Ale można też stracić głowę, bo taki nie daruje i gardło poderznie
każdemu, kto policyę na jego trop wsadzi.

-- Cóż to za jeden?

-- Nazywa się Seldon. Wpakowano go do więzienia za morderstwo
w Notting-Hill.

Pamiętałem dobrze tę sprawę, bo Holmes interesował się nią, z powodu
niezwykłego okrucieństwa mordercy. Złagodzono mu karę śmierci na
dożywotnie więzienie: został uznany niepoczytalnym; sędziowie nie
mogli uwierzyć, aby dopuścił się tak potwornej zbrodni, będąc przy
zdrowych zmysłach.

Nasz amerykan toczył się teraz brzegiem trzęsawiska, najeżonego
wysokiemi kamieniami. Widok był groźny. Nawet sir Henryk przestał się
zachwycać krajobrazem.

Żyzna okolica pozostała za nami; mieliśmy przed sobą ziemię szarą,
jałową, zrzadka ukazywała się ludzka siedziba, opasana murem
z kamieni. Wreszcie wjechaliśmy w jar głęboki; roztoczyła się znowu
zieleń drzew, a w oddali ukazały się dwie strzeliste wieże. Stangret
wskazał biczem.

-- To Baskerville Hall -- oznajmił.

Pan tej rezydencyi, z roziskrzonemi oczyma przyglądał się swojej
siedzibie.

W parę minut potem wjeżdżaliśmy już w pałacową bramę,
staroświecką, sklepioną; po chwili ukazał nam się gmach,
przebudowany za południowo-afrykańskie złoto sir Karola.

Turkot kół zamierał na zwiędłych liściach, stare drzewa tworzyły
tunel nad naszemi głowami. Baskerville drgnął, widząc tę aleję.

-- Czy to było tutaj?... -- spytał półgłosem.

-- Nie; Aleja Wiązów jest po drugiej stronie -- objaśnił go doktor
Mortimer.

-- Nie dziw, że stryj miewał złe przeczucia. Ten liściasty tunel może
najodważniejszego człowieka przejąć strachem. Oświecę go lampami
elektrycznemi. Za pół roku ten dziedziniec będzie nie do poznania.

Minęliśmy ciemną aleję, i szerokim, wzniesionym podjazdem zajechaliśmy
przed pałac.

Środkowy korpus ozdobiony był wspaniałym portykiem; po bokach wznosiły
się wieże, średniowieczne, zębate, ze strzelnicami.

-- Witaj nam, sir Henryku! Witaj w domu swych przodków
w Baskerville-Hall!

Z temi słowami pod portyk wyszedł mężczyzna wysoki, blady, i otworzył
drzwiczki amerykana. Po za nim stała kobieta; pomagała mu wyjmować
kuferki.

-- Pozwoli pan, że, nie zsiadając, odjadę do domu -- rzekł doktor
Mortimer. -- Czeka na mnie żona.

-- Jakto? Nie chce pan zostać na obiad?

-- Chętniebym został i oprowadził pana po tej rezydencyi, ale
Barrymore spełni to lepiej odemnie. Muszę wracać. Dowidzenia!
A proszę pamiętać, że jestem na pańskie usługi o każdej porze
dnia i nocy.

Amerykan potoczył się znowu ciemną aleją. Sir Henryk przestąpił
próg, ja za nim.

Znaleźliśmy się w ogromnej, sklepionej sieni, z wiązaniami z belek
dębowych. W staroświeckim kominku płonął ogień. Obaj wyciągnęliśmy
ręce zziębnięte, a rozgrzawszy się, wodziliśmy oczyma po ścianach,
zawieszonych zbrojami, strzelbami i myśliwskimi trofeami.

-- Tak sobie właśnie wyobrażałem tę siedzibę -- mówił sir
Henryk. -- Typowa rezydencya angielskiego szlachcica. Gdy
pomyślę, że moi przodkowie żyli tu przez pięć wieków, ogarnia
mnie dziwne wzruszenie.

Barrymore, zaniósłszy kuferki do naszych pokojów, wrócił i stał
przy drzwiach, jako wytrawny służbista, nie chcąc przerywać
naszej rozmowy.

Był to mężczyzna lat średnich, niezwykłej urody, o twarzy bladej,
z dużą czarną brodą i regularnymi rysami.

-- Czy jaśnie pan każe podać obiad? -- zapytał.

-- Już gotów?

-- Gotów. Jaśnie pan znajdzie wodę ciepłą w swojej ubieralni. Moja
żona i ja będziemy starali się dogadzać jaśnie panu, dopóki nie
znajdzie nowej służby.

-- Więc chcecie mnie opuścić?

-- Warunki zmieniły się. My dwoje wystarczaliśmy sir Karolowi, ale
jaśnie pan zechce zapewne żyć dworniej, przyjmować gości i będzie
potrzebował więcej służby.

-- Więc chcecie mnie opuścić? -- powtórzył sir Henryk. -- Wszak twoja
rodzina służyła mojej przez kilka pokoleń. Przykroby mi było
rozpoczynać nowe życie od zrywania tak dawnego stosunku.

Zdało mi się, że dostrzegam wzruszenie na chłodnej twarzy kamerdynera.

-- I nam będzie przykro -- odparł -- ale byliśmy oboje bardzo
przywiązani do sir Karola; jego śmierć wstrząsnęła nas do głębi.
Ten dom budzi w nas tak smutne wspomnienia, że wolelibyśmy go
opuścić.

-- Cóż zamierzacie uczynić?

-- Chcielibyśmy rozpocząć jakiś interes. Hojność sir Karola
dostarczyła nam środków po temu. Może jaśnie pan zechce obejrzeć
swoją rezydencyę.

Nad sienią była oszklona galerya. Prowadziły do niej podwójne schody.
Z tej galeryi wychodziły dwa korytarze, wiodące do pokojów sypialnych.
Mój, przylegał do sypialni sir Henryka. Ta część domu była widocznie
przybudowana: pokoje jasne, urządzone nowocześnie, zaopatrzone we
wszelkie wygody.

Za chwilę zeszliśmy do jadalni. Była to komnata wysoka, staroświecka,
przedzielona na dwie części: w jednej, do której wchodziło się po
trzech schodkach, za dawnych czasów jadali suzerenowie, zaś w niższej
-- wasale. Sklepione sufity nadawały jeszcze powagi tej komnacie, która
przy świetle pochodni, wśród gwaru uczty, bywała nieraz jasną
i wesołą, ale teraz, w blasku lampy, przyświecającej dwom gentlemanom
we frakach, wydawała się anachronizmem.

Wszystkie cztery ściany były ozdobione wizerunkami przodków,
poczynając od rycerzy z czasów Elżbiety, a kończąc na przedostatnim
właścicielu Baskerville-Hall.

Mówiliśmy mało i przyznam, że byłem rad, gdy obiad skończył się
i mogliśmy wyjść do bilardowego pokoju na cygaro.

-- Niezbyt wesoła rezydencya... -- rzekł sir Henryk. -- Przypuszczam,
że można się do niej przyzwyczaić, ale na razie czuję się nieswój.
Nic dziwnego, że mój stryj stał się dziwakiem. Połóżmy się
wcześniej. Może jutro, przy blasku słonecznym, te komnaty
przedstawią nam się weselej.

Przed udaniem się na spoczynek, podniosłem roletę i wyjrzałem przez
okno. Widok był na trawnik przed portykiem. Pośrodku stały dwa dęby,
miotane wiatrem, Księżyc, w ostatniej kwadrze, przeświecał blado przez
chmury. Zdala widniały nagie skały, a po za niemi trzęsawisko.

Spuściłem roletę, nie chcąc patrzeć dłużej na ten ponury krajobraz.

Byłem zmęczony, a jednak usnąć nie mogłem; obracałem się z boku na
bok. Na dole zegar wybijał kwadranse, po za tem panowała cisza
grobowa.

Nagle przerwał ją płacz niewieści. Usiadłem na łóżku i począłem
nasłuchiwać. Przez pół godziny czekałem w natężeniu, ale oprócz
płaczu nie usłyszałem nic zgoła.




VII.

Stapleton z Merripit-House.


Świeżość następnego poranka rozproszyła smutne wrażenie, jakie na
nas obu wywarła rezydencya Baskervillów. W świetle promieni
słonecznych, ślizgających się po starych zbrojach, sala jadalna
wydała nam się weselszą, gdyśmy zasiedli do śniadania.

-- Widzę że to była wina naszego usposobienia, nie zaś dworu -- mówił
baronet. -- Byliśmy wczoraj zmęczeni drogą, zziębli, więc wszystko
ukazywało nam się w ponurem świetle. Dziś jesteśmy rzeźwi,
wypoczęci, to też dom wydaje nam się weselszym.

-- A jednak nie wszystko było grą wyobraźni -- odparłem. -- Czy pan
słyszał wczoraj płacz?

-- Istotnie, zdawało mi się, że słyszę zawodzenie żałosne.
Natężyłem słuch, ale płacz ustał; więc byłem pewien, że mi
się śniło.

-- Ja słyszałem płacz najwyraźniej i mógłbym ręczyć, że płakała
kobieta.

-- Trzeba to sprawdzić -- oświadczył sir Henryk.

Zadzwonił na Barrymora i spytał go o wyjaśnienie tej zagadki. Zdało mi
się, że blada twarz kamerdynera zbladła jeszcze bardziej.

-- W domu są tylko dwie kobiety -- odparł. -- Mleczarka, która śpi
w drugiem skrzydle i moja żona. Co do mojej, mogę ręczyć, że nie
płakała.

A jednak, mówiąc to, kłamał.

Po śniadaniu, spotkałem mrs. Barrymore w sieni. Słońce padało na jej
twarz chłodną, płaską i brzydką. Duże, wyraziste oczy były
zaczerwienione; spojrzała na mnie z pod zapuchłych powiek.

A więc to ona płakała wśród nocy; mąż wiedział o tem napewno.
Jednak zaprzeczył nam. Jaki miał w tem cel? Dlaczego ona płakała?

Ten blady mężczyzna z czarną brodą wydawał mi się podejrzanym. On
pierwszy znalazł trupa sir Karola; o okolicznościach, towarzyszących
jego śmierci wiedzieliśmy tylko to, co Barrymore opowiadał. Zaczynałem
przypuszczać, że to on, Barrymore, ukrywał się w dorożce i śledził
sir Henryka. Broda była podobna. Wprawdzie według rysopisu dorożkarza,
rzekomy Sherlock Holmes był niższego wzrostu, lecz rysopisy bywają
niedokładne.

Trzeba było tę rzecz sprawdzić. Ale w jaki sposób? Przedewszystkiem
należało dowiedzieć się od pocztmistrza w Grimpen, czy telegram został
oddany do własnych rąk Barrymora.

Po południu sir Henryk chciał załatwić korespondencyę; mogłem udać
się do Grimpen. Był to spacer niedaleki, droga wiodła brzegiem
trzęsawiska.

W Grimpen były tylko dwie murowane budowle: austerya i dom doktora
Mortimera. Pocztmistrz utrzymywał jednocześnie sklepik korzenny.

-- Naturalnie -- odparł na moje pytanie -- depesza została wręczona
panu Barrymore, stosownie do życzenia.

-- Kto ją wręczył?

-- Mój chłopak. Słuchaj-no, James, wszak w zeszłym tygodniu oddałeś
telegram do rąk pana Barrymore w Baskerville-Hall?

-- Tak, ojcze.

-- Do rąk własnych? -- spytałem.

-- Był wtedy na strychu, więc nie mogłem oddać mu do rąk, ale
wręczyłem depeszę jego żonie, która powiedziała, że ją zaraz
zaniesie mężowi.

-- Czy widziałeś pana Barrymore?

-- Nie, proszę pana; mówiłem już, że był na strychu.

-- Jeżeliś go nie widział, to skądże wiesz, że był na strychu?

-- Jego własna żona musiała chyba wiedzieć, gdzie się obraca --
wtrącił pocztmistrz. -- Czyżby nie dostał depeszy? Jeżeli zaszła
pomyłka, niech sam Barrymore wniesie skargę.

Na nicby się zdały dalsze pytania. Mimo wybiegu Holmesa, nie
pozyskaliśmy pewności, że Barrymore nie był wtedy w Londynie. On,
który ostatni widział sir Karola żywym, chciał może pierwszy zobaczyć
swego nowego pana.

Ale jaki mógł mieć cel w prześladowaniu rodziny Baskerville?

Przypomniała mi się dziwna przestroga, wycięta ze wstępnego artykułu
_Timesa_. Kto ją przesłał? On, czy też ktoś, kto chciał pokrzyżować
jego plany?

Może kamerdyner chciał zabezpieczyć sobie w dalszym ciągu spokojne
i niezależne stanowisko w pałacu, w którym podczas nieobecności
właścicieli był prawdziwym panem?...

Ale taki cel byłby niedostateczną pobudką do zbrodni.

Sam Holmes powiadał, że nigdy jeszcze nie zdarzyła mu się sprawa
tak zawiła. Pragnąłem już jak najprędzej oddać ją w ręce mego
przyjaciela.

Tok moich myśli został przerwany odgłosem kroków. Ktoś biegł za mną
i wołał mnie po nazwisku.

Odwróciłem się, pewien, że ujrzę doktora Mortimer, lecz ku mojemu
zdziwieniu, zobaczyłem nieznajomego.

Był to mężczyzna niewielkiego wzrostu, o twarzy wygolonej, o włosach
ciemnych, gładko przyczesanych; mógł mieć lat trzydzieści parę do
czterdziestu. Przez ramię zwieszała mu się puszka, w jednej ręce
niósł siatkę do łowienia owadów.

-- Daruje mi pan moją natarczywość, doktorze Watson -- rzekł,
podbiegając do mnie zdyszany -- ale tu, na tych piaskach, żyjemy
bez ceremonii. Prezentacye odbywają się naturalnie. Słyszał pan już
o mnie od naszego wspólnego przyjaciela, doktora Mortimer. Jestem
Stapleton z Merripit House.

-- Poznałbym pana po siatce -- odparłem, bo wiadomo mi, że pan
Stapleton jest naturalistą -- ale w jaki sposób pan mnie poznał?

-- Byłem u Mortimera i pokazał mi pana przez okno. Ponieważ idę w tę
samą stronę, więc dogoniłem pana. Czy sir Henryk już wypoczął po
podróży?

-- Najzupełniej.

-- Obawialiśmy się tu wszyscy, że nowy baronet, po tragicznej śmierci
sir Karola, nie zechce zamieszkać tutaj. Spełnia ofiarę, zagrzebując
się w takiem ustroniu; ale okolica na tem zyska i powinna mu być
wdzięczna. Spodziewam się, że sir Henryk nie żywi przesądnych obaw?

-- Jest na to zbyt rozumny.

-- Ma się rozumieć, słyszałeś już pan legendę o psie,
prześladującym tę rodzinę?

-- Słyszałem.

-- To dziwna, jak tutejsi włościanie są łatwowierni: każdy z nich
gotów przysiądz, że widział psa na własne oczy.

Pan Stapleton mówił to z uśmiechem, ale z oczu jego było widać, że
przywiązuje wiarę do tych pogłosek.

-- Owa legenda oddziałała na wyobraźnię sir Karola -- ciągnął
dalej -- i pewien jestem, że sprowadziła śmierć nagłą.

-- W jaki sposób?

-- Sir Karol był tak zdenerwowany, że ukazanie się psa mogło go
zabić. Zdaje mi się, że ujrzał istotnie jakieś dziwne stworzenie
w Alei Wiązów... Obawiałem się zawsze anewryzmu serca, bo byłem
bardzo do niego przywiązany.

-- Skąd pan wiedział o wadzie serca?

-- Od mego przyjaciela, doktora Mortimer.

-- Zatem sądzisz pan, że jakiś pies ścigał sir Karola i że biedak
zmarł skutkiem strachu?

-- Czy pan znasz jaki inny powód śmierci?

-- Dotychczas nie wyprowadzam wniosków.

-- A pan Sherlock Holmes czy wyraził już swój pogląd na tę sprawę?

Zdziwiło mnie takie pytanie. Można je było wziąć za zasadzkę, ale
twarz mówiącego była chłodna i obojętna, więc moje podejrzenia
musiały pierzchnąć.

-- Nie dziw, że znam pańskie stosunki ze słynnym detektywem -- rzekł
pan Stapleton. -- Wszak wiadomo powszechnie, iż jesteście w przyjaźni
ze sobą. Gdy doktor Mortimer wymienił mi pańskie nazwisko; domyśliłem
się odrazu, że pan Sherlock Holmes wziął w swoje ręce tę sprawę
i że pan tu przybyłeś z jego ramienia. Rzecz naturalna, że chciałbym
się dowiedzieć, co pan Sherlock Holmes o tem myśli.

-- Nie potrafię pana objaśnić w tym względzie.

-- Czy zamierza odwiedzić naszą okolicę?

-- Chwilowo nie może opuścić Londynu; ważniejsze sprawy pochłaniają
jego czas i uwagę.

-- Szkoda wielka! Możeby wyświetlił tę tajemnicę... Gdybyś pan
potrzebował wskazówek, gotów jestem służyć. Może mi pan powie,
w jaki sposób zamierzasz pan prowadzić sprawę, a kto wie, czy
nie mógłbym udzielić panu pomocy...

-- Przybyłem tu w odwiedziny do mego przyjaciela, sir Henryka, i nie
potrzebuję żadnej pomocy.

-- Jesteś pan ostrożny. To się chwali! -- rzekł Stapleton -- a ja
zostałem ukarany za natręctwo i nie ponowię już propozycyi, uczynionej
ze szczerego serca i w najlepszej chęci.

Doszliśmy do ścieżki, wiodącej przez piaski i trzęsawiska. Na prawo
sterczał odłam skały; po za nią, w pewnej odległości, unosił się
dym z komina.

-- Ta ścieżka prowadzi do Merripit-House -- rzekł Stapleton. -- Może
mnie pan zechce zaszczycić swojemi odwiedzinami?

Miałem ochotę odmówić ze względu na sir Henryka, ale przypomniałem
sobie, że jest zajęty korespondencyą; nie mogłem mu dopomódz, a
z drugiej strony, Holmes kazał mi poznawać sąsiedztwo. Więc przyjąłem
zaproszenie pana Stapleton i weszliśmy razem na ścieżkę.

-- Dziwne to trzęsawisko -- mówił, wskazując mi olbrzymią
płaszczyznę, pokrytą piaskami i trawą -- dla nieoswojonego oka
wydaje się monotonnem i smutnem, ale kto się przyzwyczai do tych
fal piaszczystych; dla tego mają one urok nieprzeparty, a zawierają
tyle tajemnic!...

-- Pan je zgłębiłeś?

-- Mieszkam tu od lat dwóch zaledwie. Tutejsi mieszkańcy mogliby mnie
nazwać obcym przybyszem. Osiedliliśmy się tutaj wkrótce po przybyciu
sir Karola, ale moje upodobania przyrodnicze skłaniają mnie do
ciągłych wędrówek, to też poznałem każdą niemal piędź ziemi.
Sądzę, że nikt tutaj nie zna jej lepiej odemnie.

-- Czy okolica jest tak trudną do poznania?

-- Bardzo trudną. Widzisz pan, naprzykład, tę rozległą równinę na
północ, obramowaną wzgórzami. Czy dostrzegasz pan co niezwykłego?

-- Widzę, że możnaby galopować po tej równinie.

-- Wielu już przypłaciło życiem taką chętkę. Czy widzisz pan zielone
plamy, któremi usiana jest ta płaszczyzna?

-- Są to zapewne kępki traw.

Stapleton roześmiał się.

-- To tak zwane Grimpen-Mire,[1] błota nieprzebyte. Jeden krok
fałszywy, a śmierć pewna. Niedalej, jak wczoraj, widziałem na własne
oczy, jak zapadł w nie młody źrebak. Pochłonęło go trzęsawisko.
Niebezpiecznie jest zapuszczać się tutaj nawet wśród letniej suszy,
ale podczas jesiennych roztopów miejsce to jest cmentarzem, a jednak
potrafię przejść i wrócić bezpiecznie przez sam środek bagna. Widzisz
pan?... znowu jakiś źrebiec ugrzązł w błocie...

Istotnie dostrzegłem coś szamocącego się; po chwili wysunęła się
długa szyja i rozległ się okrzyk przeraźliwy. Drgnąłem. Mój
towarzysz był chłodniejszy odemnie.

-- Już po nim! -- rzekł. -- Pochłonęło go bagno. Dwóch źrebców w dwa
dni! Niebezpiecznie zapuszczać się na te trzęsawiska.

-- Pan jednak przebywa je bez szwanku? -- wtrąciłem.

-- Tak; po długich wędrówkach znalazłem parę ścieżek bezpiecznych.

-- Co panu zależało na przebyciu tych błot?

-- Widzi pan te wzgórza woddali? To jak wyspy, odcięte od świata.
Rosną tam rzadkie krzewy i fruwają niezwykłe motyle. Warto się trudzić
po takie okazy.

-- I ja spróbuję.

Spojrzał na mnie ze zdziwieniem.

-- Niechże pana Bóg strzeże od takich prób! Miałbym pańskie życie na
sumieniu! -- zawołał. -- Pan nie wróciłbyś z tej wycieczki. Mnie za
drogowskaz służą rośliny.

-- Cóż to takiego?... -- zawołałem.

Z oddali doleciało jakby szczekanie. Niepodobna było zmiarkować, skąd
płynie ten głos okropny.

Stapleton spojrzał na mnie z zagadkowym wyrazem twarzy.

-- Dziwne te bagna, prawda? -- rzekł jakby z dumą.

-- Co to takiego? -- spytałem.

-- Włościanie powiadają, że to pies Baskervillów upomina się
o zdobycz. Słyszałem ten głos parę razy, ale nigdy jeszcze tak
wyraźnie, jak dzisiaj.

Dokoła nie było widać żadnego żywego stworzenia.

-- Jesteś pan człowiekiem wykształconym. Wszak pan nie wierzysz
w przesądy? Jakże pan tłómaczy sobie te głosy? -- spytałem.

-- Stwardniałe błoto, pękając, wydaje czasem takie jęki -- odparł.

-- Nie, nie; to był głos żywego stworzenia.

-- Czyś pan kiedy słyszał wabienie błotnego ptaka, zwanego bąkiem?

-- Nie.

-- To okaz, zaginiony już, ale przetrwał może tutaj. Wszystko możliwe
na takich bagnach. Nie zdziwiłbym się, gdyby ten głos był wabieniem
ostatniego bąka w Europie.

-- Bądź co bądź, w życiu mojem nie słyszałem podobnego dźwięku.

-- Tak, to pustkowie zawiera dużo dziwnych rzeczy. Spojrzyj pan na to
wzgórze. Co pan dostrzegasz?

Cały stok był usiany okrągłemi, foremnemi kamieniami.

-- Co to takiego? -- spytałem.

-- To siedziby naszych czcigodnych przodków. Człowiek przedhistoryczny
zaludniał gęsto te bagna, a ponieważ od tych czasów nikt tu nie
mieszkał, ich jaskinie pozostały nietknięte. Widzi się tam łoża,
stołki, misy...

-- Z jakiej epoki?

-- Neolitycznej zapewne.

-- Cóż ci ludzie robili?

-- Paśli trzody na stokach gór, osuszali bagna, wyrabiali broń
i sprzęty z kamienia. Tak, to bagno jest ciekawą kartą dziejową. Ale
przepraszam pana...

Stapleton urwał nagle i podążył za jakimś rzadkim okazem motyla.
Ścigał go zapamiętale, podskakiwał, kręcił się wkółko.

Ubawiony tem przyrodniczem _intermezzo_, postanowiłem czekać na
rezultat pościgu. Wtem doleciał mnie znowu odgłos kroków. Obejrzałem
się i zobaczyłem kobietę, zdążającą ku mnie.

Szła od strony Merripit-House. Domyśliłem się odrazu, że to jest miss
Stapleton, bom słyszał o jej niepospolitej urodzie. Jakoż nawet
w stolicy taka piękność musiałaby zwrócić uwagę a olśniewała
wprost na tem pustkowiu. Byłem tembardziej zdumiony, że miss
Stapleton stanowiła zupełny kontrast ze swoim bratem. O ile on
był blady, szczupły, o tyle ona wspaniale rozwinięta; o ile on
niepozorny, o tyle ona wytworną. On miał włosy i oczy szare,
płeć wyblakłą -- ona była brunetką tak silną, że podobnych nie
widuje się w Anglii. Miała rysy nadzwyczaj regularne, oczy ogniste,
usta prześlicznie wykrojone i płeć z gorącym rumieńcem. Wydawała
się, jakby cudownem, nadprzyrodzonem zjawiskiem na tle ponurego
krajobrazu. Oczy jej biegły niespokojnie za bratem, przyśpieszyła
kroku i zrównała się ze mną. Uchyliłem kapelusza i chciałem
się przedstawić, lecz nie dała mi dojść do słowa.

-- Wyjeżdżaj pan stąd!... -- szepnęła. -- Wracaj natychmiast do
Londynu....

Spojrzałem na nią ze zdumieniem. Oczy jej pałały, nóżka uderzała
o ziemię.

-- Po co mam wracać? -- zagadnąłem.

-- Nie mogę panu tego wytłómaczyć -- odparła głosem przyciszonym --
ale na miłość Boską, zastosuj się pan do mojej rady. Wyjedź pan stąd
i nigdy tu nie wracaj.

-- Ależ ja zaledwie przyjechałem...

-- Dlaczego pan nie chce zrozumieć, że ta przestroga ma pańskie dobro
na względzie? Raz jeszcze powtarzam: wracaj pan do Londynu zaraz, dziś
wieczorem. Opuść to strony. Cicho!... Mój brat nadchodzi. Nie mów mu
pan o tem ani słowa... Proszę mi zerwać parę storczyków z tej kępy
traw -- rzekła innym zupełnie głosem. -- Mamy dużo dzikich storczyków.
Lubię ten kwiat.

Stapleton zaniechał pościgu i wracał zdyszany.

-- Skądże się tu wzięłaś, Beryl? -- rzekł ostro.

-- Widzę, że jesteś zmęczony -- zagadnęła.

-- Tak, goniłem motyla. Piękny okaz; spotyka się go rzadko, zwłaszcza
na jesieni.

Mówił to lekko, ale patrzał na siostrę badawczo i groźnie.

-- Zapoznaliście się, państwo, jak widzę -- rzekł. -- Prezentacya już
zbyteczna.

-- Tak; prosiłam właśnie sir Henryka, żeby zerwał dla mnie parę
storczyków.

-- Więc bierzesz pana...

-- Sadziłam, że to sir Henryk Baskerville -- wtrąciła.

-- Pani się myli -- rzekłem. -- Jestem tylko jego przyjacielem.
Nazywam się Watson.

Rumieniec oblał jej śliczną twarzyczkę. Była widocznie zmieszana.

-- Zaszło nieporozumienie... -- rzekła.

-- Nie mieliście przecież dużo czasu na rozmowę -- wtrącił jej brat,
przeszywając ją wzrokiem badawczym.

-- Mówiłam do doktora Watson, jak do stałego mieszkańca tych stron,
nie zaś do gościa. Ale może pan zechce nas odwiedzić w Merripit-House?

Przyjąłem zaproszenie. Droga była niedaleka, wiodła brzegiem łąki.
Dom, przerobiony widocznie ze starej fermy, wznosił się wśród drzew
niewielkich, otoczony był murowanym parkanom; wyglądał smutno
i ponuro.

Otworzył nam drzwi stary, mrukliwy służący. Mieszkanie było obszerne,
w urządzeniu znać było rękę kobiecą. Patrząc przez okno na te bagna,
usiane kamieniami, zastanawiałem się, co mogło skłonić tak
wykształconego mężczyznę i tak piękną kobietę do obrania tutaj
siedziby.

-- Dziwisz się pan zapewne, że rozpięliśmy tutaj namioty? -- rzekł
Stapleton, jakby w odpowiedzi namoje myśli. -- A jednak dobrze nam
i czujemy się szczęśliwi. Prawda, Beryl?

-- Zupełnie szczęśliwi -- potwierdziła, bez zapału.

-- Miałem szkołę w jednem z hrabstw północnych -- mówił Stapleton --
ale ten rodzaj pracy nie odpowiadał mojemu temperamentowi, chociaż
obcowanie z dziećmi, urabianie ich umysłów, miało dla mnie dużo uroku.
Losy popchnęły mnie jednak na inną drogę. Wybuchła epidemia. Ofiarą
jej padło trzech chłopców z mojej szkoły; ucierpiała skutkiem tego na
opinii i nie mogła już utrzymać się dalej. Naraziło mnie to na dużą
stratę pieniężną; ale żal mi tylko zmarłych dzieci; dla siebie nie
żałuję tego, bo mam czas oddawać się moim ulubionym badaniom
i znalazłem tu obfite pole do studyów nad botaniką i zoologią. Siostra
dzieli moje upodobania przyrodnicze. Mówię to, żeby panu ułatwić
rozwiązanie zagadki, nad którą pan zastanawiał się, patrząc na
oparzeliska.

-- Dziwiłem się istotnie, że państwo obrali tę okolicę, w której
pobyt musi być smutny, zwłaszcza dla pani.

-- Jest mi tu dobrze -- oświadczyła.

-- Mamy książki, mamy nasze zajęcia naukowe, zresztą mamy sąsiadów.
Doktor Mortimer jest człowiekiem uczonym w swoim zakresie, biedny sir
Karol był miłym towarzyszem. Widywaliśmy go często, i jego śmierć
była dla nas ciosem. Jak pan uważa, czy bez natręctwa, mógłbym
złożyć dziś wizytę sir Henrykowi?

-- Jestem pewien, że będzie panu rad.

-- A więc odwiedzę go popołudniu. Pragnąłbym, o ile możności,
uprzyjemnić mu pobyt w tych stronach, zanim przywyknie do ponurej
okolicy. Może pan zechce obejrzeć mój zbiór motyli? Sądzę, że niema
obfitszego w całej Anglii południowej.

Nie mogłem przyjąć zaproszenia; pilno mi już było do mego towarzysza.
Balem się o niego, byłem mimowoli pod wrażeniem smutnego krajobrazu,
a zapewne i ostrzeżeń miss Stapleton, wypowiedzianych tak poważnie,
uroczyście niemal, że musiały osłaniać jakąś tajemnicę. To też,
mimo naglących zaprosin na śniadanie, pożegnałem rodzeństwo
i wracałem do dworu tą samą ścieżką.

Musiała być jednak inna krótsza droga, bo zanim doszedłem do
gościńca, ku wielkiemu mojemu zdziwieniu ujrzałem miss Stapleton,
siedzącą na kamieniu przy drodze.

-- Wybiegłam naprzód, aby pana tu spotkać, nie wzięłam nawet
kapelusza -- mówiła zdyszana. Chcę pana prosić, abyś zapomniał moje
słowa. Nie tyczyły się pana.

-- Nie mogę ich zapomnieć, miss Stapleton -- odparłem. -- Jestem
przyjacielem sir Henryka, chodzi mi o jego bezpieczeństwo. Niechże mi
pani wytłómaczy, dlaczego radzisz mu pani opuścić te strony i wracać
do Londynu?

-- To był kaprys kobiecy, doktorze Watson. Gdy mnie pan poznasz,
przekonasz się, że nie zawsze umiem wytłómaczyć pobudki moich słów
i czynów.

-- Nie, nie, pamiętam, jak głos pani drżał, pamiętam, jak pani na mnie
patrzała z trwogą. Na miłość Boską, bądź ze mną szczera, miss
Stapleton. Od pierwszej chwili, gdym zawitał w te strony, czuję coś
złowróżbnego w powietrzu. Stąpamy jakby po owych zielonych kępach na
bagnie, lada chwila możemy w nich utonąć, a nikt nie chce nam wskazać,
gdzie jest niebezpieczeństwo. Powiedz mi pani, co znaczyły jej słowa,
a wzamian obiecuję, że je powtórzę sir Henrykowi.

Na twarzy miss Stapleton odbiło się wahanie, ale trwało krótko.

-- Przywiązujesz pan zbyt wielką wagę do moich słów -- odrzekła.
Oboje z bratem zmartwiliśmy się bardzo śmiercią sir Karola.
Odwiedzał nas często, mówił z przejęciem o klątwie, ciążącej
nad jego rodem. Nie dziw, że po jego tragicznej śmierci gotowa
byłam uwierzyć w słuszność jego obaw, a widząc jego spadkobiercę,
przedstawiciela tejże rodziny, uważałam sobie za obowiązek
przestrzedz go o możliwem niebezpieczeństwie. To był jedyny cel
moich słów.

-- Ale na czem owe niebezpieczeństwo polega?

-- Słyszałeś pan legendę o psie?

-- Nie wierzę w te brednie.

-- Ale ja wierzę. Jeżeli pan ma wpływ na sir Henryka, wywieź go pan
z tej okolicy. Świat szeroki. Dlaczego sir Henryk ma koniecznie mieszkać
tutaj, gdzie mu grozi niebezpieczeństwo?

-- Dlatego właśnie, że grozi. Taki już jego charakter. Jeżeli pani nie
może przytoczyć mi ważniejszego powodu, to tym argumentem nie zdołam
go skłonić do opuszczenia Baskerville-Hall.

-- Nie mogę przytoczyć innego powodu, bo żadnego innego nie znam.

-- Jeszcze jedno pytanie, miss Stapleton. Jeżeli w słowach pani nie
było ukrytego znaczenia, to dlaczego nie chciałaś, aby je brat
usłyszał?

-- Mój brat pragnie, żeby dwór był zamieszkany, bo sądzi, że
obecność właściciela jest konieczną dla dobra okolicy. Gniewałby
się na mnie, gdyby wiedział, że radzę sir Henrykowi opuścić te
strony. Spełniłam swój obowiązek i nic już więcej nie dodam.
Muszę wracać, bo brat domyśli się, żem rozmawiała z panem. Dowidzenia!

Odeszła, pozostawiając mnie na pastwę obaw i niepokojów o sir
Henryka.




VIII.

Pierwsze sprawozdanie doktora Watson.


Od owego punktu będę przepisywał moje własne listy do Sherlocka
Holmes, albowiem odtwarzają owe wypadki, myśli i podejrzenia z większą
dokładnością, niż moja pamięć.


                            _Baskerville-Hall, 13 października._

Kochany Holmes! Moje poprzednie listy i depesze powiadamiały cię
dokładnie i szczegółowo o wszystkiem, co się działo w tym ponurym
zakątku.

Im dłużej tu bawię, tem bardziej czuję się smutny i zaniepokojony.
Te bagna rzucają cień na duszę. Zdaje mi się, żem się przeniósł
nietylko do innego kraju, ale i w inną epokę, że żyję w czasach
przedhistorycznych.

Kamienne siedziby naszych przodków zasiewają gęsto oparzelisko,
i dziwić się należy, dlaczego oni osiedlali się w tych bagnach?
Przypuszczam, że to był szczep tchórzliwy, stroniący od wojowniczych
sąsiadów, a trzęsawisko było najpewniejszą przeciw nim warownią.

Te hypotezy nie mają jednak nic wspólnego z mojem posłannictwem i nie
zaciekawią twojego praktycznego umysłu. Wiem, jak ci jest obojętnem,
czy ziemia obraca się dokoła słońca, czy też dzieje się odwrotnie.
Wracam do faktów, tyczących się sir Henryka Baskerville.

Jeżeliś nie otrzymywał sprawozdań przez parę dni ostatnich, to tylko
dlatego, że do dziś nie było o czem pisać. Dzisiaj zdarzyła się
okoliczność niezwykła, lecz zanim ci ją opowiem, muszę cię obznajmiċ
z innemi stronami sytuacyi.

Wspomniałem ci już o zbiegłym więźniu, który się ukrywa wśród
bagien. Według wszelkiego prawdopodobieństwa, opuścił już te
strony, co jest pożądanem dla mieszkańców, żyjących na pustkowiu.

Dwa tygodnie już minęło od jego ucieczki, a dotychczas nikt go nie
widział i nikt o nim nie słyszał. Łatwo wprawdzie ukryć się na tem
trzęsawisku, usianem głazami, które służyły za schronienie
przedhistorycznemu człowiekowi, ale niema tam żadnego pożywienia;
sądzimy zatem, że uciekł, a okoliczni fermerzy zaczynają nabierać
otuchy.

W pałacu jest nas czterech silnych mężczyzn; możnaby się obronić
w danym razie; ale przyznaję, żem się obawiał o Stapletonów.
Mieszkają na zupełnem pustkowiu, o parę mil od ludzkich siedzib,
trzymają tylko służącego i kucharkę. Brat jest wątły i niezbyt
silny, siostra, jakkolwiek rosła i dobrze zbudowana, nie mogłaby
stawić oporu takiemu zbójowi. Gdyby ich napadł, byliby na jego
łasce i niełasce. Sir Henryk jest o nich zatrwożony; dawał im na
wszelki wypadek _grooma_ Perkinsa, ale Stapleton odmówił stanowczo.

Nasz baronet zaczyna interesować się żywo piękną sąsiadką. Nic
dziwnego, że wśród życia tak jednostajnego szuka rozrywki, a dziwić
się można tem mniej, że panna prześliczna. Jest w niej coś gorącego,
podzwrotnikowego; sprzeczność pomiędzy nią a chłodnym, brzydkim bratem
-- zdumiewająca. Chociaż i on robi wrażenie wulkanu, przysypanego
popiołami. Ma widocznie wielki wpływ na siostrę; zauważyłem, że miss
Beryl, mówiąc, spogląda wciąż na niego, jak gdyby szukała aprobaty.
On ma w oczach groźne błyski, a zacięte usta zdradzają naturę twardą
i nieubłaganą. Byłby ciekawem studyum dla ciebie.

Złożył wizytę Baskervillowi nazajutrz po naszym przyjeździe, a zaraz
następnego poranku zaprowadził nas na miejsce, wsławione legendą
o okrutnym Hugonie. Jest to daleka, kilkomilowa wycieczka przez łąkę
i trzęsawiska, a miejsce samo tak ponure, że mogło natchnąć pomysłem
do krwawej legendy. Sterczą na niem dwa olbrzymie, spiczaste głazy; sir
Henryk był wzruszony i kilkakrotnie zapytywał Stapletona, czy doprawdy
wierzy w oddziaływanie sił nadprzyrodzonych na bieg naszego życia.

Pytał wesoło, ale było widać, że bierze tę rzecz poważnie. Stapleton
był ostrożny w odpowiedziach, ale można było poznać, że powstrzymuje
się od wyrażenia swoich myśli ze względu na spokój baroneta.
Opowiedział nam kilka wypadków, w których starożytne rody były
prześladowane przez jakąś siłę nieczystą i zostawił nas pod
wrażeniem, że przywiązuje wiarę do owej legendy.

Wracając z tej wycieczki, zaprosił nas na śniadanie do Merripit-House
i wtedy sir Henryk poznał miss Stapleton. Od pierwszej chwili zrobiła
na nim wielkie wrażenie, a jeśli się nie mylę, było zobopólne. Od
owego dnia, baronet bywa tam codzień. Dzisiaj zaprosił na obiad
rodzeństwo. Możnaby sądzić, że taki maryaż powinien być mile
widzianym przez Stapletona, jednak spostrzegam niezadowolenie na
jego twarzy, ilekroć sir Henryk zbliża się do jego siostry, lub
okazuje swój zachwyt. Tłómaczę to sobie egoistycznem przywiązaniem,
bo życie przyrodnika na tem pustkowiu byłoby jeszcze smutniejsze,
gdyby go nie opromieniała miss Beryl. Wątpię, czy Stapleton posunie
tak dalece egoizm, aby się sprzeciwić temu świetnemu małżeństwu,
choć widocznie nie życzy sobie zażyłości pomiędzy siostrą
a baronetem; parę razy przeszkadzał im w rozmowie sam na sam.

Bądź co bądź, trudno mi będzie teraz spełnić twoje polecenie: abym
nigdy nie opuszczał sir Henryka. Sprzykrzyłbym mu się prędko, gdybym
chodził za nim, jak cień.

Onegdaj, we czwartek, doktor Mortimer był u nas na śniadaniu. Przy
wykopaliskach w Long-Dawn udało mu się znaleźć czaszkę
przedhistorycznego człowieka. Jest uradowany. Trudno o większego
entuzyastę i maniaka.

Po śniadaniu przybyli Stapletonowie. Na prośby sir Henryka, doktor
zaprowadził nas wszystkich do Alei Wiązów, aby nam pokazać, jak się
rzeczy miały owej nocy.

Aleja jest długa, po obu stronach szerokie żywopłoty, za nimi --
trawniki. Na końcu alei wznosi się letni domek, rodzaj altany.
W połowie drogi jest furtka, prowadząca na łąkę, za którą leży
trzęsawisko. Furtka jest drewniana, biała, ma klamkę i zasuwę.
Pamiętałem twoją hypotezę i starałem się odtworzyć w myśli
katastrofę.

Stojąc przy tej furtce, biedny sir Karol ujrzał coś, co go tak
wystraszyło, że stracił przytomność i zaczął biedz prosto przed
siebie, aż mu tchu zbrakło i padł nieżywy z wycieńczenia i trwogi.
Uciekał liściastym tunelem. Co go wystraszyło? Pies zwyczajny,
pasterski, czy też jakieś stworzenie fantastyczne, widmowe? Była-li
w tem ręka ludzka, czy też moc nadprzyrodzona? Może blady Barrymore wie
o tem zdarzeniu daleko więcej, niż mówi? Jakiekolwiek jest rozwiązanie
zagadki, ostatniem jej słowem -- zbrodnia.

Poznałem jeszcze jednego sąsiada, pana Frankland z Lafter Hall.
Mieszka o cztery mile od nas. Jest to człowiek niemłody, siwy,
temperamentu cholerycznego, zawołany pieniacz; pół majątku stracił na
procesy. Nie chodzi mu o przedmiot sporny, lecz o sam proces. Czasami
zamyka drogę publiczną i zmusza gminę do pozywania go przed sądy.
Innym razem wdziera się w drogę prywatną, dowodząc, że służyła
dawniej do publicznego użytku. Zna wszystkie prawa obyczajowe,
niekiedy używa swych wiadomości na korzyść włościan z Fernworthy,
a czasem przeciwko nim; bywa niesiony w tryumfie przez wieś, lub
palony _in effigie_, stosownie do swej działalności.

Ma obecnie siedem procesów, które zapewne pochłoną resztę jego
fortuny.

Po za tą manią wydaje się dobrodusznym, poczciwym staruszkiem;
wspominam o nim dlatego tylko, żeś mi polecił opisywać ci wszystkie
osoby, które spotykam i o których słyszę.

Obecnie pan Frankland ma nowa rozrywkę: przez wyborny teleskop, dniami
całemi z dachu swego domu wypatruje zbiegłego więźnia. Gdybyż tylko na
tem poprzestał! ale on chce podobno wytoczyć proces doktorowi
Mortimer za otwarcie grobu przedhistorycznego bez pozwolenia potomków,
a to skutkiem... czaszki z epoki neolitycznej, odgrzebanej
w Long-Dawn. Bądź co bądź urozmaica nam jednostajność życia
i wprowadza do niego trochę komicznego pierwiastku.

A teraz, doniosłszy ci o zbiegłym więźniu, opisawszy ci rodzeństwo
Stapleton, doktora Mortimer i pana Frankland z Lafter-Hall, powiem ci
coś bardzo ciekawego o Barrymorze i o niezwykłych zdarzeniach zeszłej
nocy.

Naprzód słówko o telegramie, któryś wysłał z Londynu, a który
miał nam służyć za dowód obecności Barrymora w pałacu.

Donosiłem ci już, że, sądząc ze słów pocztmistrza, doszedłem do
przekonania, iż ta próba niczego nie dowiodła. Mówiłem o tem sir
Henrykowi, a on, ze zwykłą sobie szczerością, wezwał Barrymora
i zapytał go, czy dostał telegram. Barrymore odpowiedział twierdząco.

-- Czy chłopiec oddał ci go do rąk? -- pytał sir Henryk.

Barrymore spojrzał ze zdziwieniem.

-- Nie -- odparł po namyśle -- byłem wtedy na strychu, ale moja żona
odniosła mi zaraz depeszę.

-- Czyś odpowiedział na nią sam?

-- Prosiłem żony, żeby mnie wyręczyła.

Po obiedzie wszczął znowu tę sprawę z własnego impulsu.

-- Nie rozumiałem, dlaczego mnie jaśnie pan pytał o ów telegram --
rzekł. -- Czy zrobiłem co niewłaściwego?

Sir Henryk uspokoił go w tym względzie i ofiarował mu część swojej
garderoby, ponieważ nadeszły już garnitury, obstalowane w Londynie.

Mrs. Barrymore zaciekawia mnie. Jest to niewiasta gruba, ociężała,
poważna, wygląda na purytankę. Trudno sobie wyobrazić osobę mniej
wrażliwą, a jednak opowiedziałem ci już, żem słyszał wyraźnie jej
płacz pierwszej nocy naszego pobytu w Baskerville-Hall; potem
widziałem nieraz ślady łez na jej twarzy. Musi mieć jakoś wielką
zgryzotę. Czasami zastanawiam się, czy jej nie trapią wyrzuty
sumienia, a chwilami posądzam Barrymora, iż jest tyranem.

Zauważyłem w nim odrazu coś niezwykłego; ale to, com widział zeszłej
nocy, utrwala mnie w najgorszych posądzeniach.

A jednak sam fakt może się wydać błahym.

Wiesz, że mam sen lekki, a od chwili, gdym tu przybył w charakterze
anioła-stróża, sypiam z otwartemi oczyma, jak zając.

Otóż wczorajszej nocy, około drugiej, obudził mnie odgłos kroków,
przechodzących obok mojego pokoju. Wstałem, uchyliłem drzwi
i wyjrzałem. Po korytarzu sunął długi cień, rzucany przez
mężczyznę, zakradającego się na palcach ze świecą w ręku. Był
w koszuli i spodniach, szedł boso, powoli i bardzo ostrożnie,
w całem jego zachowaniu było coś tajemniczego.

Korytarz przecięty jest balkonem, znajdującym się nad główną sienią
i portykiem, ale biegnie dalej po jego drugiej stronie. Gdym stanął przy
balkonie, ów cień dotarł już był do drugiego końca korytarza; po
blasku światła zmiarkowałem, że wszedł do jednego z przyległych
pokojów.

Ponieważ wszystkie te pokoje są nieumeblowane, przeto cel wędrówki
stawał się jeszcze bardziej zagadkowym. Światło błyszczało stale
w jednym punkcie. Zajrzałem do tego pokoju przez drzwi uchylone.

Barrymore stał pod oknem i trzymał świecę przy samej szybie. Zwrócony
był do mnie profilem; widziałem na jego twarzy wyczekiwanie
i niepokój. Przez chwilę stał nieruchomo, wreszcie coś mruknął,
machnął ręką i świecę odstawił.

Uciekłem do mego pokoju. Niebawem doleciały mnie znowu ciche kroki.
Barrymore wracał.

Przez długi czas nie mogłem się uspokoić, tysiączne myśli
i podejrzenia przelatywały mi po głowie. Już w pół-śnie usłyszałem
zgrzyt klucza we drzwiach, ale nie mogłem umiarkować, w których.

Co to wszystko znaczy -- nie wiem, lecz w każdym razie dzieją się
w tym domu rzeczy dziwne, nie rokujące nic dobrego. Wcześniej, czy
później, wyświetlimy zagadkę. Nie chcę cię bałamucić mojemi
przypuszczeniami, albowiem żądasz tylko faktów.

Miałem dziś rano długą rozmowę z sir Henrykiem i obmyśliliśmy plan
kampanii. Znajdziesz go w moim następnym liście.




IX.

(Drugie sprawozdanie doktora Watsona).

Światło na bagnie.


                                 _Baskerville-Hall, 15 października._


Kochany Holmes!

Pozostawiłem cię wprawdzie długo bez wiadomości, za to dziś pragnę
cię odszkodować.

Fakty następowały tak szybko po sobie, że trudno było je spisywać.
Donosiłem ci, żem widział Barrymora, zakradającego się po nocy ze
światłem w ręce do pustego pokoju. Teraz mam całą wiązankę nowin.
Rzeczy wzięły obrót niespodziewany, w ciągu dwu dni ostatnich
wyświetliła się niejedna zagadka, a inne zaciemniły się jeszcze
bardziej. Sam osądź.

Nazajutrz, przed śniadaniem, poszedłem do pustego pokoju, nawiedzonego
przez Barrymora nocy ubiegłej. Okno, przez które przechodził,
wychodziło na zachód i odznaczało się tem od innych, że był z niego
najbliższy widok na bagno. Jest tam puste miejsce pomiędzy dwoma
drzewami, przez które widać zblizka łąkę i oparzelisko, wówczas, gdy
z innych okien widok na nie jest dalszy i zasłoniony.

Czyżby Barrymore upatrywał kogoś lub czegoś na bagnie? Noc była tak
ciemna, że przy najlepszym wzroku niepodobna było nic dojrzeć. Więc
jakiż był cel tych obserwacyj?

W pierwszej chwili sądziłem, że to intryga miłosna. Dlatego zakradał
się boso, dlatego był niespokojny. Barrymore jest niezwykle pięknym
mężczyzną i może mieć powodzenie u kobiet -- ta hypoteza wydała mi
się prawdopodobną. Zgrzyt klucza w zamku świadczył może o potajemnem
wyjściu na schadzkę.

Takie wysnuwałem wnioski; opowiadam ci je, chociaż rezultat wykazał
ich bezpodstawność.

Sądząc, że nie mam prawa zachowywać ich dla siebie, zwierzyłem się
z nich przed sir Henrykiem, opowiedziawszy mu wpierw, com widział. Był
mniej zdziwiony, niż mogłem przypuszczać.

-- Wiem, że Barrymore chodzi po nocy -- oświadczył. -- Kilka razy
słyszałem jego kroki w korytarzu o jednej i tej samej godzinie.

-- Więc może co nocy chodzi do okna?

-- Może. W takim razie schwytamy go na gorącym uczynku i przekonamy
się o celu jego wędrówek. Ciekaw też jestem, jakby postąpił Holmes na
naszem miejscu?

-- Sądzę, że zrobiłby to samo, co pan zamierzasz -- odparłem. -- Boję
się tylko, aby Barrymore nie usłyszał naszych kroków.

-- Ma słuch tępy; zauważyłem to już nieraz. Zatem dziś wieczorem
zaczaimy się w moim pokoju.

Sir Karol był rad widocznie; ta nowa wyprawa była urozmaiceniem
nudnego życia.

W pałacu panował ruch gorączkowy. Baronet sprowadził architekta
z Londynu, zaś z Plymouth -- stolarzy i dekoratorów; nie szczędził
kosztów, aby przywrócić dawny blask siedzibie swoich przodków.

Skoro pałac zostanie urządzony, brak w nim będzie tylko -- pięknej
pani domu.

Między nami mówiąc, łatwo domyślam się, kto mógłby zająć to
miejsce. Baronet zakochany po uszy w naszej pięknej sąsiadce,
miss Stapleton.

Lecz na drodze tej miłości istnieją przeszkody. Niedalej, jak dziś,
sir Henryk miał przykrą niespodziankę.

Po naszej rozmowie o Barrymorze, wziął czapkę i wyszedł. Ja za nim.

-- Towarzyszysz mi, Watson?... -- zapytał z widocznym niezadowoleniem.

-- To zależy od tego, dokąd pan idzie; jeżeli na łąkę i bagno,
pójdę z panem.

-- Właśnie tam podążam.

-- Wszak pan wie, co mi polecił Holmes... Przykro mi, że się panu
narzucam, ale nie mogę puścić pana samego na trzęsawiska.

Sir Henryk położył mi rękę na ramieniu.

-- Mój drogi -- rzekł z uśmiechom -- Sherlock Holmes, pomimo swej
przenikliwości, nie przewidział tego, co wynikło od czasu, jak
zamieszkałem nad bagnem. Wszak mnie rozumiesz?... I jestem pewien, że
nie zechcesz przeszkadzać mi w takiej chwili.

Byłem w trudnem położeniu, a gdym tak stał zafrasowany, mój towarzysz
odwrócił się i poszedł przez łąkę.

Czyniłem sobie wyrzuty, że go pozostawiam własnemu losowi. A nuż go
spotka nieszczęście!...

Na samą myśl o tem, krew uderzyła mi do głowy.

Może jeszcze nie zapóźno, może zdołam go dogonić...

Podążyłem w kierunku, w którym sir Henryk odszedł, ale nic mogłem go
dostrzedz, aż wreszcie ukazał mi się na zakręcie drogi, tam, gdzie
ścieżka, wiodąca przez trzęsawisko, odbiega od gościńca.

Skręciłem w bok, i zamiast iść za nim, wspiąłem się na mały
pagórek, skąd było widać całą równinę. Ukrywszy się za skałą,
śledziłem jego kroki.

Uszedł ścieżką dobre pół mili, gdy nagle zobaczyłem zbliżającą
się ku niemu pannę Stapleton.

A więc to była schadzka umówiona...

Przywitawszy się, szli dalej, bardzo wolno; z poruszenia rąk
miarkowałem, że miss Beryl o coś go prosi.

Namyślałem się, co robić. Wstrętnym jest szpiegować przyjaciela;
w danych okolicznościach było to moim obowiązkiem; lecz gdyby mu
groziło niebezpieczeństwo, byłem zadaleko, aby nieść pomoc. Więc
cóż począć? Wahałem się między poczuciem delikatności a obowiązku.

Tymczasem sir Henryk i jego towarzyszka stanęli na ścieżce. Rozmawiali
bardzo żywo. Nagle spostrzegłem, że nie ja jeden jestem świadkiem ich
spotkania. Ujrzałem coś zielonego, zawieszonego w powietrzu.
Przyjrzawszy się, zobaczyłem, że to siatka na motyle.

Szedł Stapleton. Był daleko bliżej od młodej pary, niż ją i widocznie
podążał ku niej.

Wtem sir Henryk objął wpół miss Stapleton; zdawało mi się, że ona
broni się od uścisku. Pochylił się nad nią, chciał ją pocałować --
zasłoniła się ręką.

Nagle odskoczyli od siebie. Spłoszył ich Stapleton. Pędził co tchu,
wymachiwał rękoma, a gdy się z nimi zrównał -- tupał nogami i zapewne
krzyczał i robił wymówki sir Henrykowi. Ten widocznie usprawiedliwiał
się.

Wreszcie Stapleton skinął na siostrę, która po chwili wahania poszła
za nim, rzuciwszy spojrzenie baronetowi.

On stał długo, jak wryty, wreszcie odszedł krokiem powolnym, z głową
zwieszoną.

Co to wszystko znaczyło? Nie mogłem pojąć, lecz byłem wzburzony
widokiem tej sceny. Zbiegłem ze wzgórza i spotkałem się z sir
Henrykiem.

-- Watson! -- zawołał. -- Skądże się tu wziąłeś? Czyżbyś mnie
śledził wbrew mojej woli?

Wyznałem mu prawdę. W pierwszej chwili oczy zapałały mu gniewem,
lecz rozbroiła go widocznie moja szczerość; koniec końców --
roześmiał się.

-- Możnaby sądzić, że takie pustkowie sprzyja samotności, a jednak --
mówił żartobliwie -- niepodobna konkurować bez świadków... Smutne to
zresztą konkury. Gdzieżeś się ukrywał?

-- Za temi skałami, na wzgórzu.

-- Czy widziałeś, z której strony jej brat przyszedł?

-- Z przeciwnej.

-- Czy on robi na tobie wrażenie waryata?

-- Nie.

-- Od pierwszej chwili wydał mi się nienormalnym, a teraz gotów jestem
przypuścić, że mnie, albo jemu braknie piątej klepki. Słuchaj, Watson:
żyjesz już ze mną parę tygodni, powiedz mi szczerze, czyś nie
spostrzegł we mnie jakiego umysłowego zboczenia? Jak znajdujesz: czy
mógłbym być dobrym mężem dla kobiety ukochanej?

-- Zdaje mi się, że najlepszym.

-- Wszak on nic nie może zarzucić mojemu stanowisku społecznemu. Więc
cóż ma przeciwko mojej osobie? Nie skrzywdziłem nikogo, żyłem
uczciwie. A jednak nie pozwala mi dotknąć bodaj końca jej paluszków.

-- Czy wręcz zabronił?

-- Tak, i powiedział mi wiele innych przykrych rzeczy. Mówię ci,
Watson, choć znam ją od paru tygodni, czuję, że z żadną kobietą nie
byłbym tak szczęśliwy, jak z nią; a zdaje mi się, że i ona odpłaca
mi wzajemnością. W oczach kobiety bywają błyski, wymowniejsze od
słów. Ale ten nieznośny brat nie pozwala nam się porozumieć. Dziś
po raz pierwszy zdarzyła mi się sposobność widzieć ją sam na sam.
Cieszyło ją to widocznie, choć nie chciała słuchać moich wynurzeń
miłosnych. Wracała wciąż do jednego przedmiotu, ostrzegając mnie
o grożącem niebezpieczeństwie i dowodząc, że póty nie będzie miała
spokoju, dopóki ja tych stron nie opuszczę. Powiedziałem jej, że
nie pilno mi odjeżdżać, skoro ona tu przebywa, i że jeśli dba
istotnie o moje bezpieczeństwo, to opuści tę okolicę wraz ze mną,
i prosiłem o jej rękę. Zanim jednak zdążyła mi odpowiedzieć,
ten jej utrapiony brat wpadł między nas, jak kula. Był blady
z gniewu, trząsł się, a z jasnych oczu padały pioruny.

Jak śmiałem przemawiać w ten sposób do jego siostry? -- wołał. -- Czy
dlatego, że jestem baronetem, to wszystko mi wolno?...

Tłómaczyłem mu, że nie potrzebuję wstydzić się moich uczuć dla miss
Beryl i że mam nadzieję, iż zaszczyci mnie swoją ręką.

Nie polepszyło to sprawy. Stapleton rozwścieczył się na dobre. I mnie
zbrakło cierpliwości. Odpowiedziałem mu, za ostro ze względu na jej
obecność.

Skończyło się na tem, że on odszedł z siostrą, a ja powracam, jak
niepyszny. Wytłómacz mi, co to znaczy, a będę ci wdzięczny do
śmierci.

Dawałem kilka wyjaśnień, ale nie zadowoliły sir Henryka, bo istotnie,
co można mu zarzucić?

Przemawia za nim tytuł, fortuna, charakter, wiek i uroda. Jedyny
zarzut, jaki możnaby mu czynić -- to, że fatalizm ściga jego rodzinę.
Ale Stapleton, jako człowiek uczony, nie powinienby przywiązywać wagi
do przesądów.

To też nie pojmuję, dlaczego odrzuca jego zabiegi, nie pytając nawet,
czy siostra jest mu przychylna, a dziwi mnie nadto, że ona słucha go
ślepo.

Nasze domysły na ten temat przerwał sam Stapleton, który przybył po
południu, aby przeprosić baroneta za swoją porywczość.

Po długiej rozmowie sam na sam z sir Henrykiem w jego gabinecie,
wyszli pogodzeni. Dla przypieczętowania zgody, zaprosił nas na obiad
do Merripit-House.

-- Dziwny to człowiek -- rzekł do mnie sir Henryk po jego odejściu. --
Nie mogę zapomnieć wzroku, jakim mnie piorunował dziś rano, ale mimo
to muszę przyznać, że teraz znalazł się przyzwoicie.

-- Czy wytłómaczył swe postąpienie?

-- Mówił, że siostra jest mu wszystkiem na świecie. Żyli zawsze razem,
ona mu była jedynym towarzyszem. Sama myśl o utraceniu jej doprowadza
go do rozpaczy. Nie spostrzegł mojej skłonności ku Beryl, a gdy ją
ujrzał w moich objęciach, ogarnął go taki gniew samolubny, że stracił
przytomność i nie odpowiada za swoje słowa i czyny. Przepraszał
jednak i uznawał, że byłoby szaleństwem chcieć zatrzymać przy sobie
kobietę tak piękną, jak jego siostra. Jeżeli ma go opuścić, to on,
Stapleton, woli, żeby poślubiła sąsiada, mieszkającego tak blizko,
niż kogokolwiek innego. Ale musi oswoić się z tą myślą. Gotów jest
mi przyrzec jej rękę, jeżeli wzamian zobowiążę się słowem honoru,
że przez trzy miesiące nie wspomnę jej o miłości, nie będę starał
się widywać jej sam na sam i zadowolę się zwykłym stosunkiem
towarzyskim. Obiecałem mu to solennie i rzeczy na tem stanęły.

A więc jedna z tajemnic już wyjaśniona. Uczuliśmy grunt pod nogami
w bagnie, po którem błądzimy poomacku.

Wiemy już teraz, dlaczego Stapleton patrzał niechętnie na konkurenta
siostry; chociaż ten konkurent jest jedną z pierwszych partyj w kraju.

A teraz przechodzę do innej nici, którą wyciągnąłem ze splątanego
motka -- do przyczyny łez pani Barrymore i tajemniczych nocnych
wędrówek jej męża.

Powinszuj mi, Holmes, i przyznaj, że nie zawiodłem twego zaufania. Ta
zagadka została wyjaśniona w jedną noc.

Napisałem: „w jedną noc”, właściwie jednak stało się to w ciągu
dwóch nocy, albowiem pierwsze próby chybiły.

Siedziałem z sir Henrykiem w jego pokoju do trzeciej zrana, ale nie
doleciał nas żaden inny szmer, oprócz głosu zegaru. Wreszcie
usnęliśmy obaj na krzesłach.

Niezrażeni tem, postanowiliśmy próbę ponowić. Następnej nocy
zgasiliśmy lampkę, i zapaliwszy papierosy, czekaliśmy, co będzie
dalej.

Godziny wlokły się powoli. Wybiła pierwsza, druga; już nas sen morzył,
gdy nagle obaj wyprostowaliśmy się na krzesłach. Doleciał nas odgłos
kroków.

Zakradały się cichutko i wreszcie umilkły w oddali. Wtedy baronet
drzwi otworzył i wyszliśmy na palcach.

Barrymore minął już galeryę, korytarz był pogrążony w ciemnościach.

Doszliśmy na palcach do drugiego skrzydła w chwili, gdy kamerdyner
wsuwał się do pokoju, na końcu korytarza. Zamknął drzwi za sobą.
Podsunęliśmy się cichutko, stąpając ostrożnie, w obawie, aby nas nie
zdradziło skrzypnięcie podłogi. Zajrzeliśmy przez dziurkę od klucza.
Barrymore stał przy oknie ze świecą w ręku.

Nie ułożyliśmy planu kampanii, ale baronet uważa prostą drogę za
najkrótszą i najwłaściwszą. Nie namyślając się, wszedł do pokoju.
Barrymore odskoczył od okna.

-- Co ty tu robisz? -- zapytał go sir Henryk.

-- Nic, proszę pana.

Był tak wystraszony, że świeca podskakiwała mu w ręku.

-- Przyszedłem zobaczyć, czy okno zamknięte... Zamykam codzień
wszystkie okna, żeby się złodziej nie zakradł.

-- Tak, zwłaszcza tutaj, na... drugie piętro. Słuchaj, Barrymore --
rzekł -- postanowiliśmy obaj zmusić cię do powiedzenia prawdy. Im
prędzej ją wyznasz, tem lepiej dla ciebie. Dość tych kłamstw. Gadaj!
Coś tu robił?

Spojrzał na nas z rozpaczą, załamał ręce bezradnie.

-- Nie robiłem nic złego -- szepnął. -- Trzymałem świecę w oknie.

-- A dlaczego ją trzymałeś?

-- Niech mnie pan o to nie pyta. Daję panu słowo honoru, że to cudza
tajemnica. Nie mogę jej wyjawić. Gdyby chodziło tylko o mnie,
wyznałbym panu całą prawdę.

Błysnęła mi nagła myśl. Wziąłem świecę, którą Barrymore
postawił był na oknie.

-- To zapewne sygnał umówiony -- rzekłem. -- Zobaczmy, jaka będzie
odpowiedź.

Podniosłem świecę w górę i trzymałem ją tak, jak on przed naszem
wejściem. Pomimo ciemności, bo księżyc był zasłonięty chmurami,
widać było drzewa, a dalej łąkę. Wtem zobaczyłem blade światełko
na bagnie.

-- Jest sygnał! -- zawołałem.

-- Nie, proszę pana, to nic nie znaczy -- przerwał mi Barrymore. --
Upewniam pana, że to przypadkowe.

-- Poruszaj świecą, Watson -- zawołał baronet. -- Widzisz? I tamto
światło rusza się... Czy i teraz, łotrze, będziesz przeczył, że
dawaliście sobie sygnały?... Chodź-no tutaj. Mów, kto jest twoim
wspólnikiem i jaki knujecie spisek?

Twarz kamerdynera pociemniała od tłumionego gniewu.

-- Nie powiem! -- oświadczył butnie. -- To moja rzecz, nie pańska.

-- W takim razie wynoś się zaraz z mego domu!

-- Dobrze. Jeśli trzeba, to trudno.

-- I żebyś mi się nie pokazywał na oczy! To wstyd, hańba!... Twoja
rodzina służyła mojej przez kilka pokoleń, a ty knujesz przeciwko mnie
spiski?...

-- Nie, nie przeciw panu.

Słowa te były wypowiedziane głosem kobiecym. Na progu stała pani
Barrymore, jeszcze bledsza od męża.

-- Wynosimy się stąd, Elizo -- oznajmił jej kamerdyner. -- Pakuj nasze
rzeczy.

-- O, John! John! Ja cię zgubiłam!... To wszystko moja wina, sir
Henryku, moja wyłącznie... On nie winien. Robił to dla mnie, bo go
o to prosiłam.

-- Mów pani, wytłómacz, co to znaczy? -- zawołał sir Henryk.

-- Mój nieszczęsny brat umiera z głodu, tam, na bagnie... Nie możemy
go opuścić... To światło jest sygnałem, że przygotowaliśmy dla niego
pożywienie... a tamto światełko wskazuje, gdzie mamy je przynieść...

-- A więc brat pani jest...

-- Zbiegłym więźniem... mordercą... Seldon.

-- To prawda -- przytwierdził Barrymore. -- Mówiłem, że tajemnica nie
moja i że nie mam prawa jej zdradzić. Ale teraz sir Henryk przekonał
się, że to nie był spisek przeciw niemu...

Takie jest zatem wyjaśnienie nocnych wędrówek i światła w oknie.

Sir Henryk i ja patrzaliśmy na tę kobietę ze zdumieniem. Czyż podobna,
aby osoba tak przyzwoita i poważna miała w swoich żyłach tę samą
krew, co słynny zbrodniarz?...

-- Tak, panie -- mówiła jakby w odpowiedzi na nasze myśli. -- Moje
panieńskie nazwisko było Seldon, a to mój brat młodszy... Psuliśmy
go za jego lat dziecinnych, wszystko mu było wolno, więc nabrał
przekonania, że świat istnieje dla jego przyjemności... Gdy dorósł,
wdał się w złe towarzystwo, zaczął hulać i jeszcze gorzej...
Wpędził naszą biedną matkę do grobu, a nasze nazwisko błotem
obryzgał. Upadał coraz niżej, wreszcie spełnił tę ostatnią
zbrodnię... Ale dla mnie jest on zawsze małym chłopaczkiem
z jasnymi kędziorami, którego niańczyłam, jako starsza siostra.
Dlatego uciekł z więzienia. Wiedział, że ja tu jestem i że mu
nie odmówię pomocy... Przywlókł się do nas, wycieńczony,
zgłodniały, ścigany przez policyę. Cóż miałam począć?...
Wzięliśmy go, zamknęli na strychu, żywiliśmy go, przyodziali.
Po powrocie jaśnie pana, brat sądził, że będzie bezpieczniejszy
na bagnie, i tam się ukrywa. Z dnia na dzień spodziewaliśmy
się, że opuści te strony, lecz dopóki tu jest, my nie możemy
go opuścić. Jeżeli kto zawinił, to ja, nie mój mąż; on go
ukrywał i żywił, przez wzgląd na mnie...

W głosie jej była szczerość.

-- Czy to prawda, Barrymore?... -- zapytał sir Henryk.

-- Tak, panie, święta prawda.

-- Ha! nie mogę mieć ci za złe, żeś uległ prośbom żony. Wracajcie
oboje do waszego pokoju. Pomówimy o tem jutro.

Wyjrzeliśmy znowu przez okno. Sir Henryk otworzył je; chłodny wiatr
smagnął nas po twarzach. Daleko na bagnie, płonęło blade światełko.

-- Dziwna rzecz, że on nie boi się zdradzać swej obecności... -- rzekł
baronet.

-- Może tak światło umieścił, że widać je tylko z tego punktu.

-- Jak ci się zdaje: czy to stąd daleko?

-- Półtorej mili, dwie najwyżej. O ile mogę zmiarkować, jest to
w pobliżu Cleft-Tor.

-- Nie musi to być daleko, jeśli Barrymore codzień zanosi tam
żywność. Słuchaj, Watson, schwytam tego łotra!

I mnie ta sama myśl przeszła przez głowy. Wszak Barrymore nie wyjawił
nam tajemnicy dobrowolnie, lecz pod naciskiem; nie byliśmy więc
zobowiązani do sekretu, a to tembardziej, że chodziło o łotra, wobec
którego ustawały wszelkie względy współczucia. Obowiązkiem naszym
było oddać go w ręce sprawiedliwości, uniemożliwić mu dalsze
zbrodnie. Gdybyśmy go oszczędzili, mogliby to przypłacić życiem
sąsiedzi, Stapletonowie naprzykład.

Niepokój o nich wpływał zapewne na to postanowienie sir Henryka.

-- Pójdę z tobą -- oświadczyłem.

-- A zatem bierz rewolwer i wdziewaj buty -- (byliśmy obaj boso, żeby
ciszej stąpać). -- Im wcześniej wyruszymy, tem lepiej. Łotr może lada
chwila zgasić światło i nie odszukamy go po nocy.

W pięć minut byliśmy już gotowi i wyruszyliśmy na ową niebezpieczną
ekspedycyę.

Noc była pochmurna, wilgotna, od czasu do czasu księżyc wyłaniał się
z po za chmur, a gdyśmy doszli do bagna, począł kropić drobny deszczyk.

Światło wciąż płonęło.

-- Czy masz rewolwer? -- spytałem.

-- Mam nóż myśliwski -- odparł sir Henryk.

-- Musimy wpaść na niego znienacka, bo mówią, że silny, jak lew.
Powalimy go, zanim zdoła stawić nam opór.

-- Ciekaw jestem, coby też Holmes powiedział na naszą wyprawę -- rzekł
baronet. -- To godzina duchów; grasują teraz po bagnie... -- dodał
nawpół żartobliwie.

Jakby w odpowiedzi na te słowa, po trzęsawisku rozległ się ów głos
przeraźliwy, który już raz słyszałem w pobliżu Grimpen-Mire. Wiatr
niósł go wśród nocnej ciszy; z początku było to ciche warczenie,
niebawem przeszło w straszne wycie. Baronet zbladł i chwycił się
mojego rękawa.

-- Na miłość Boską, co to takiego, Watson? -- spytał szeptem.

-- Nie wiem. Podobno ten głos rozlega się często po bagnie --
odparłem. -- Już go raz słyszałem.

Zaległa znowu cisza, przerażająca, złowroga. Staliśmy, nasłuchując,
ale żaden dźwięk nie wpadł nam w ucho.

-- Watson... -- szepnął baronet -- to było szczekanie psa!...

W jego głosie brzmiał strach tłumiony.

-- Jakże okoliczni mieszkańcy tłómaczą sobie to przeraźliwe wycie? --
zapytał.

-- Ktoby tam uważał na to, co mówią ludzie prości.

-- Powiedz mi jednak, co mówią?

Zawahałem się.

-- Powiadają, że to szczekanie psa Baskervillów -- odparłem.

Milczał długo.

-- Tak, to był pies -- rzekł wreszcie. -- Szczekał bardzo daleko,
w stronie Grimpen-Mire...

-- Trudno określić, skąd głos dolatywał.

-- Powiadam ci, że stamtąd, Watson. A ty jak sądzisz? Czy to było
szczekanie?... Nie jestem dzieckiem. Możesz mi prawdę powiedzieć.

-- Po raz pierwszy słyszałem ten głos, idąc ze Stapletonem.
Tłómaczył mi, że to wabienie rzadkiego ptaka.

-- Nie, nie, to był pies. Czyżby istotnie legenda została osnuta na
faktach prawdziwych? Czyżby istotnie groziło mi niebezpieczeństwo?...
Co o tem myślisz, Watson?

-- Jestem pewien, że nie.

-- Hm! Co innego było śmiać się z tych baśni w Londynie, a rzecz
inna stać tutaj, wśród ciemności na bagnie i słyszeć ten głos
przeraźliwy. Mój biedny stryj! Wszak widziano wyraźnie ślady łap
wielkiego psa przy jego zwłokach... Wszystko to łączy się ze sobą.
Nie jestem tchórzem, Watson, lecz to szczekanie ścięło mi krew
w żyłach. Dotknij mojej ręki.

Była zimna, jak marmur.

-- Jutro śmiać się będziesz z tej przygody -- rzekłem, aby go
uspokoić.

-- Wątpię; ten głos pozostanie mi na zawsze w pamięci. Cóż mi
radzisz zrobić?

-- Wracać do domu.

-- Nie. Przyszliśmy tutaj, aby schwytać mordercę i nie cofniemy się
w pół drogi. Chodźmy! Co ma być, niech się stanie.

Stąpaliśmy powoli wśród ciemności. Światełko płonęło wciąż
w jednym punkcie. Chwilami zdawało nam się, że jest blizkiem,
to znów że bardzo odległem. Wreszcie zmiarkowaliśmy, w której
stronie świeci.

Niedaleko od nas, w szczelinie pomiędzy dwiema skałami, chroniącemi ją
od wiatru, stała świeczka w lichtarzu. Nie było jej widać z żadnego
innego punktu, tylko od strony Baskerville-Hall. Zrąb skalny zasłaniał
nas przed oczyma zbiega. Pełzając ostrożnie, doczołgaliśmy się pod
świecę.

-- Co teraz? -- szepnął sir Henryk.

-- Czekajmy. On musi być w pobliżu. Trzeba zajrzeć. Zobaczymy go może.

Jakoż zaledwie tych słów domówiłem, w szczelinie skalnej, nad świecą
ukazała nam się twarz potworna, zwierzęca, zorana dzikiemi
namiętnościami, żółta, jak wosk. Zbrodniarz był zarosły po same
oczy. Tak wyglądali zapewne nasi przodkowie, zamieszkujący te
bagna w przedhistorycznej epoce.

Morderca wodził niespokojnym wzrokiem dokoła, jak zwierz, gdy go
doleci odgłos nagonki.

Coś widocznie wzbudziło jego podejrzliwość. Może Barrymore zwykł był
dawać mu sygnał, o którym nie wiedzieliśmy, a może złoczyńca miał
inny powód do obawy, bądź co bądź strach malował się na jego dzikiej
twarzy.

Lada chwila mógł cofnąć się i zniknąć wśród ciemności.
Wyskoczyłem z mojej kryjówki, sir Henryk za mną. Zbrodniarz
zaklął przeraźliwie i zrzucił ogromny kamień. Roztrzaskał się
on o skałę, o którą opieraliśmy się przed chwilą. Szczęśliwym
zbiegiem okoliczności księżyc przedarł się właśnie przez chmury
i oświecił bagno.

Zbiegliśmy z pagórka, goniąc uciekającego co tchu Seldona.
Przeskakiwał z kamienia na kamień, ze skały na skałę, jak dziki
kozioł.

Mogłem powalić zbrodniarza odrazu wystrzałem z rewolweru, lecz wziąłem
go dla obrony w razie napaści, nie zaś dla zabijania człowieka
bezbronnego.

Obaj z sir Henrykiem biegamy znakomicie; przekonaliśmy się jednak
niebawem, że nie zdołamy go dopędzić. W świetle księżyca
widzieliśmy długo jego szerokie bary i kabłąkowate nogi,
aż  wreszcie ukazał nam się, jako mały punkcik na skraju
widnokręgu.

Biegliśmy do zupełnego braku tchu, ale przestrzeń pomiędzy nami
a uciekającym Seldonem zwiększała się ustawicznie. Wreszcie, zdyszani,
usiedliśmy na skale, patrząc za nim, dopóki nam nie znikł z przed
oczu.

W chwili tej właśnie zdarzyła się rzecz dziwna i niespodziewana.
Odpocząwszy, wstawaliśmy, aby wracać do domu, bośmy już zaniechali
dalszego pościgu. Księżyc w pełni zachodził za jedną z wyższych
skał; wtem na jej szczycie ujrzałem postać męską, wyglądającą jak
posąg.

Nie myśl, że to było złudzenie zmysłów. O ile mogłem zauważyć,
był to mężczyzna wysokiego wzrostu, szczupły. Stał z założonymi
na krzyż rękoma, ze spuszczoną głową, jak gdyby wpatrywał się
w tę pustą przestrzeń.

To może duch bagna... Bądź co bądź, nie był to Seldon, gdyż ten
przed chwilą znikł był w kierunku wręcz przeciwnym. Zresztą owa
postać była daleko wyższa i szczuplejsza.

Chciałam pokazać to zjawisko baronetowi, lecz w chwili, gdym się
odwrócił, postać już zniknęła. Na tle księżycowej tarczy odrzynały
się skały, lecz żywy posąg nie stał już na ich szczycie.

Chciałem pójść i przekonać się, co to było, ale baronet nie miał
ochoty szukać nowych wrażeń. Nie dostrzegł owego dziwnego zjawiska
i wmawiał we mnie, że mi się przywidziało, bo nie odczuł wrażenia,
które mnie wstrząsnęło do szpiku kości.

-- To zapewne jaki strażnik ziemski. Bagno roi się od nich od czasu,
gdy Seldon uciekł z więzienia.

Ha! kto wie, czy takie wyjaśnienie nie jest prawdziwem; chciałbym
jednak to stwierdzić.

Dziś mamy zamiar donieść zarządowi więziennemu w Princetown, gdzie ma
szukać zbiega. Jednak szkoda, że nie zdołaliśmy go sami schwytać.

Takie są przygody ostatniej nocy. Musisz przyznać, Holmes, że moje
sprawozdanie jest bardzo szczegółowe i dokładne. Wiele faktów
pozostaje do wyjaśnienia; przedstawiam ci je bez komentarzy, aby ci
nie przeszkadzać w wyprowadzaniu wniosków.

Postąpiliśmy naprzód na drodze odkryć. Znamy już przyczynę nocnych
wędrówek Barrymorów -- a to ułatwia sytuacyę.

Lecz trzęsawisko zawiera jeszcze wiele tajemnic niewyjaśnionych. Może
w następnym liście zdołam rzucić na nie światło. Byłoby najlepiej,
gdybyś mógł sam przyjechać.




X.

Wyjątek z dziennika doktora Watsona.


Do tego punktu w mojem opowiadaniu posiłkowałem się listami,
pisywanymi do Sherlocka Holmes. Odtąd, dla odświeżenia pamięci, muszę
zaglądać do mego dziennika z owego czasu. Przytoczę kilka ustępów,
zaczynając od dnia, następującego po naszym pościgu.


                                                _16 października._


Drobny deszczyk kropi bezustanku. Cały dom spowity w gęstą mgłę; to
się podnosi, to opada, ukazując łąkę i trzęsawisko. W pałacu i na
dworze smutno.

Baronet przebywa reakcyę po wczorajszem podnieceniu. Ja sam czuję
dziwny niepokój, widzę niemal zbliżające się niebezpieczeństwo,
a jest tem groźniejsze, iż nie potrafimy go określić.

Powodów do obawy nie braknie. Cały szereg okoliczności złożył się na
wzbudzenie w nas przesądnego strachu: naprzód tajemnicza śmierć
poprzedniego właściciela tej rezydencyi; dalej -- pogłoski, krążące
po okolicy, wreszcie te zagadkowe odgłosy na bagnie. Słyszałem je
dwa razy na własne uszy...

Wszystko to wyłamuje się z pod zwykłego porządku rzeczy i praw natury:
pies widmowy, legendowy, pozostawia ślady stóp i wyje przeraźliwie.
Stapleton nawet wierzy w jego istnienie, a doktor Mortimer, pomimo
swej wiedzy, przekonany jest, że widział jakieś nadprzyrodzone
stworzenie.

Ja, choć nie jestem uczonym, jak ci dwaj panowie, nie mogę jednak
w to uwierzyć; byłoby to zejść do poziomu umysłowego włościan
okolicznych, którzy gotowi przysiądz, że widzieli psa, ziejącego
ogniem i siarką.

Holmes nie słuchałby nawet podobnych baśni -- i ja powinienem być na
nie głuchym.

Lecz fakty są faktami, a na własne uszy dwa razy słyszałem szczekanie
na bagnie. Przypuśćmy, że jest tam jakiś pies zdziczały -- byłoby to
wyjaśnieniem tych wszystkich zagadek.

Lecz gdzież taki pies ukrywa się? Gdzież znajduje pożywienie? Dlaczego
nikt go nie widzi we dnie?...

Pomijając nadprzyrodzone czynniki w tej sprawie, pozostaje działalność
ludzka: ów blady mężczyzna, śledzący nas z dorożki, i ostrzeżenie,
przesłane sir Henrykowi. To są fakty realne, lecz owym nieznajomym
może być zarówno przyjaciel, jak i wróg. Gdzież on teraz przebywa? Czy
pozostał w Londynie? Czy też nas śledzi tutaj? Może to on był owym
wysokim, szczupłym mężczyzną, którego widziałem w świetle
księżyca na szczycie skały?

Co prawda, widziałem bardzo niewyraźnie i przelotnie, lecz jestem
pewien, że to nikt z okolicy, bo znam już wszystkich sąsiadów. Był
wyższy od Stapletona, szczuplejszy od Franklanda. Mógłby to być
Barrymore; ale pozostawiliśmy go w domu, i z pewnością nie wyszedł za
nami.

A więc śledzi nas jakiś nieznajomy -- zapewne ten sam, co w Londynie.
Gdybym zdołał go schwytać, możeby to wyjaśniło wszystkie te zagadki.
Całą moją energię wytężę, aby tego celu dopiąć.

W pierwszej chwili chciałem zwierzyć się sir Henrykowi z moich
zamiarów, ale po namyśle zaniechałem tego zamiaru. Baronet jest
zdenerwowany -- nie chcę zwiększać jego niepokoju. Będę działał na
własną rękę.

Dziś popołudniu mieliśmy drobne zajście. Barrymore prosił sir Henryka
o posłuchanie. Rozmawiali przy zamkniętych drzwiach w gabinecie.
Siedząc w sali bilardowej, słyszałem słowa urywane i domyślałem
się,  o co chodzi. Po chwili baronet drzwi otworzył i wezwał mnie.

-- Barrymore ma żal do nas -- rzekł. -- Znajduje, żeśmy źle postąpili
wobec niego, ścigając Seldona, skoro on, z własnej woli, tajemnicę nam
powierzył.

Kamerdyner stał przed nami, bledszy, niż zwykle, i widać było, ze
hamuje się z trudnością.

-- Wyraziłem się może zbyt ostro -- rzekł, tłómacząc się. --
Przepraszam jaśnie pana. Ale co prawda, byłem zdziwiony, że panowie
chcieli schwytać Seldona. Ten nieszczęśnik ma już dość biedy
z policyą i nie spodziewa się zapewne, że go ścigają gentlemenowie...

-- Gdybyś nam się zwierzył z własnej i nieprzymuszonej woli, byłaby
rzecz inna -- przekładał mu baronet -- ale powiedziałeś nam,
a właściwie twoja żona powiedziała nam prawdę pod naciskiem, więc
mamy ręce rozwiązane.

-- Nie sądziłem, że jaśnie pan będzie z tego korzystał...

-- Ten człowiek jest szkodliwym dla całej okolicy. Dużo jest domków
odludnych na łące i trzęsawisku, choćby naprzykład willa pana
Stapleton: stoi na uboczu. W razie napaści, któż przyjdzie
z pomocą?... Dopóki ten łotr tutaj grasuje, nikt nie jest pewnym życia.

-- On nie napadnie na żaden dom. Ręczę panu za to słowem honoru.
Zresztą za kilka dni opuści te strony. Poczyniliśmy już przygotowania,
aby go wyprawić do południowej Ameryki. Na miłość Boską, błagam
panów, nie wydawajcie go w ręce policyi!

-- Co ty na to powiadasz, Watson? -- zapytał mnie sir Henryk.

Wzruszyłem ramionami.

-- Jeżeli istotnie ma opuścić Anglię, uwolni to kraj od utrzymywania
jednego więcej łotra -- odrzekłem.

-- Ale czy można być pewnym, że przed wyjazdem nie wyrządzi krzywdy
nikomu?

-- Jaśnie panie, byłoby to szaleństwem z jego strony. Zaopatrzyliśmy
go we wszystko, czego mu potrzeba. Nową zbrodnią wprowadziłby tylko
policyę na swój trop.

-- To prawda -- przyznał sir Henryk -- a więc Barrymore...

-- Niech Bóg nagrodzi to jaśnie panu -- przerwał kamerdyner, ze
szczerym wybuchem wdzięczności. -- Moja żona nie przeżyłaby drugi raz
takiej hańby...

-- Poprostu sprzyjamy i dopomagamy łotrowi... Ale nie chcę wtrącać
pani Barrymore do grobu... i jeśli Seldon opuści te strony i zachowa
się spokojnie, będę milczał.

Kamerdyner skłonił się głęboko i zmierzał ku drzwiom, ale zawahał
się i przystąpił znowu do sir Henryka.

-- Jaśnie pan był dla mnie tak dobry -- szepnął -- że chciałbym się
mu odwdzięczyć wedle możności. Ja coś wiem i powinienem był
powiedzieć to wcześniej, ale wykryłem to po skończonem śledztwie.
Tyczy się to śmierci sir Karola...

Obaj z sir Henrykiem zerwaliśmy się na równe nogi.

-- Wiesz, w jaki sposób umarł?... -- zagadnął baronet.

-- Nie, jaśnie panie, tego nie wiem.

-- Więc cóż?

-- Wiem, dlaczego był przy furtce o tej godzinie. Czekał na kobietę.

-- Na kobietę? On?...

-- Tak, panie.

-- Jakże się ona nazywa?

-- Nazwiska nie znam, mogę tylko wymienić pierwsze litery.

-- Skąd je znasz, Barrymore?

-- Sir Karol otrzymał list tego dnia rano. Zwykle dostawał dużo
listów, bo wiedziano o jego dobrem sercu, i każdy w kłopocie udawał
się do niego. Ale wtedy był tylko ten jeden list, więc go zauważyłem.
Nosił stempel pocztowy Coombe-Tracey, adres był wypisany kobiecą ręką.

-- No i cóż?

-- Zapomniałem już o tym szczególe, gdy przed paru tygodniami, moja
żona, porządkując w gabinecie sir Karola -- (pozostał nietknięty od
jego śmierci) -- otóż moja żona znalazła w popiele z kominka
niedopalony szczątek listu; były na nim wypisane słowa: „Proszę
i zaklinam pana, abyś ten list spalił i przyszedł do furtki
o dziesiątej.” Pod spodem były litery _L. L._

-- Czy masz ten niedopalony kawałek?

-- Nie; gdyśmy go poruszyli, rozsypał się.

-- Czy sir Karol otrzymywał poprzednie listy, pisane takim
charakterem?

-- Nie przeglądałem jego korespondencyi, a nie byłbym zauważył tego
listu, gdyby nadszedł z poczty wraz z innemi.

-- Nie wiesz, kto może być owa _L. L._?

-- Nie, jaśnie panie; sądzę jednak, że gdybyśmy zdołali to wykryć,
dowiedzieliśmy się czegoś więcej o śmierci sir Karola.

-- Nie pojmuję, Barrymore, jak mogłeś przemilczeć o tak ważnym
szczególe...

-- Miałem własne kłopoty -- biedę z Seldonem, a przytem byliśmy oboje
bardzo przywiązani do sir Karola, więc woleliśmy zamilczeć o tem
odkryciu; nie mogło to już pomódz naszemu biednemu panu, a tam, gdzie
wchodzi w grę kobieta, lepiej jest być ostrożnym.

-- Baliście się, aby to nie zaszkodziło jego opinii?

-- Tak. Ale teraz, gdy jaśnie pan okazał nam tyle dobroci, uważam
sobie za obowiązek wyznać to jaśnie panu.

-- Dobrze, Barrymore, możesz już odejść.

Gdy drzwi zamknęły się za kamerdynerem, sir Henryk zwrócił się do
mnie:

-- No i cóż, Watson, co powiadasz na to nowe światło?

-- Zwiększa ono jeszcze ciemności, otaczające nas zewsząd.

-- I ja tak sądzę. Lecz gdybyśmy zdołali wyśledzić, kto jest _L. L._,
możeby to wyświetliło całą sprawę. Bądź co bądź, już o tyle
zyskaliśmy, że wiemy, iż jest ktoś, kto może wyjaśnić nam przyczynę
śmierci sir Karola. Jak uważasz: co nam teraz uczynić należy?

-- Trzeba przedewszystkiem uwiadomić o tem Holmesa. Damy mu klucz,
którego szuka tak dawno; jestem prawie pewien, że potrafi z niego
skorzystać.

Poszedłem zaraz do mego pokoju i spisałem naszą ranną rozmowę, aby ją
posłać Holmesowi.

W ostatnich czasach był widocznie bardzo zajęty; otrzymywałem od niego
listy krótkie, bez żadnych uwag o tem, co mu donosiłem, prawie bez
wzmianek o naszej misyi. Sprawa o wyzysk pochłania go zupełnie,
a jednak i tutaj dzieje się tyle rzeczy dziwnych, że mógłby
zainteresować się niemi żywiej.


                                                _17 października._

Przez cały dzień deszcz padał. Myślałem o mordercy na bagnie. Ciężko
zawinił, to prawda, ale też ciężko odpokutowuje swą zbrodnię. Potem
zastanawiałem się nad tajemniczym nieznajomym, który nas śledził
z dorożki. Jeżeli to on ukazał mi się na tle księżycowej tarczy, musi
teraz moknąć. Wieczorem wziąłem płaszcz i wyszedłem na bagno. Wiatr
smagał mnie po twarzy, deszcz lał się za kołnierz. Dotarłem do skały
Black-Tor, na której szczycie stał wówczas nieznajomy. Z jej wyżyn
spojrzałem na szarą równinę.

Na lewo, wśród gęstych chmur, po nad drzewami sterczały wieżyce
Baskerville-Hall. Były to jedyne oznaki życia; dokoła pustka i cisza,
nigdzie nie mogłem dojrzeć śladów owej postaci widmowej, którą
dostrzegłem parę dni temu.

Wracając, spotkałem doktora Mortimer. Jechał wózkiem. Poczciwy doktor
okazuje nam dużo życzliwości, odwiedza nas prawie codzień. Zaprosił
mnie do swego wehikułu i odwiózł do domu. Spostrzegłem, że jest
smutny; skarżył mi się, że mu zginął ulubiony piesek: wybiegł na
bagno i już nie wrócił. Starałem się go pocieszyć, dowodząc, że
się odnajdzie, ale przypomniał mi się źrebak, który w moich oczach
zatonął w błotach Grimpen-Mire. Wątpię, czy doktor zobaczy już swego
ulubieńca.

-- Wszak pan zna tu wszystkich? -- zagadnąłem doktora.

-- Zdaje mi się -- odparł.

-- Czy nie mógłby mi pan wymienić kobiety, której inicyały są:
_L. L._?

Szukał w pamięci.

-- Nie -- rzekł wreszcie. -- Jest tu wprawdzie kilka rodzin
cygańskich, o których nic nie wiem, lecz znam wszystkich farmerów
i obywateli okolicznych z imienia i nazwiska. Poczekaj pan... -- rzekł
nagle. -- Jest Laura Lyons -- inicyały _L. L._, ale ona mieszka
w Coombe-Tracey.

-- Kto to taki? -- spytałem.

-- Córka starego Franklanda.

-- Jakto? Więc ten dziwak ma córkę?

-- Ma. Wyszła za artystę, nazwiskiem Lyons, który przybył tu dla
malowania okolicy. Opuścił żonę, choć mówią, że i ona nie jest bez
winy. Ojciec wyparł jej się. Biedna kobieta ma ciężkie życie...

-- Z czegóż się utrzymuje?

-- Stary Frankland płaci jej pewną kwotę miesięcznie, ale nie dużo, bo
jego własne interesy są zagmatwane. Niepodobna było jej opuścić i dać
jej się zmarnować zupełnie. Kilka osób z sąsiedztwa postarało się
dostarczyć jej uczciwego zarobku. Stapleton, sir Karol, no i ja
wreszcie zrobiliśmy dla niej, co się dało. Kupiono jej maszynę do
pisania, i w ten sposób zarabia.

Doktor Mortimer pytał o powód moich indagacyj; zaspokoiłem jego
ciekawość, nie mówiąc mu prawdy: po co tyle osób ma wiedzieć o tym
liście?

Jutro rano pojadę do Coombe-Tracey, a jeśli zdołam zobaczyć się z ową
mrs. Laurą Lyons, podejrzanej reputacyi, jedno ogniwo zostanie
oderwane od tajemniczego łańcucha. Nabieram przebiegłości: gdy doktor
Mortimer nacierał, chcąc dowiedzieć się, dlaczego interesuję się
panią Lyons, napytałem go podstępnie, do jakiego typu należy czaszka
pana Frankland; dzięki temu, do końca naszej wycieczki nie słyszałem
o niczem innem, tylko o kraniologii. Nie darmo tyle lat przebywam
w towarzystwie Sherlocka Holmes.

Pozostaje mi już tylko zanotować jeden fakt z owego dnia,
a mianowicie, moją rozmowę z Barrymorem. Dał mi do ręki nowy atut.
Myślę go użyć.

Mortimer pozostał na obiedzie, potem obaj z baronetem grali
w _écarté_. Kamerdyner przyniósł mi kawę do biblioteki; skorzystałem
z tego, aby mu zadać parę pytań.

-- No i cóż, czy Seldon opuścił już te strony? -- rzekłem -- czy
jeszcze grasuje?

-- Spodziewam się, że już go tu niema; nie dawał znaku życia od dnia,
gdy po raz ostatni zaniosłem mu żywność.

-- Czy widziałeś go wówczas?

-- Nie, panie, ale nie było już prowiantów, gdym przyszedł po raz
drugi.

-- A więc Seldon je zabrał?

-- Takby można przypuszczać; chyba, że je wziął tamten...

Spojrzałem na kamerdynera ze zdziwieniem.

-- Zatem wiesz, że drugi człowiek kryje się na bagnie?

-- Tak, panie, wiem.

-- Czyś go widział?

-- Nie.

-- Skąd wiesz o nim?

-- Mówił mi Seldon przed tygodniem. Tamten ukrywa się także, ale,
o ile mogę zmiarkować, nie jest więźniem. To mi się wcale nie
podoba... -- dodał tajemniczo.

-- Słuchaj, Barrymore -- rzekłem. -- Przybyłem tu w interesie twojego
pana. Powiedz mi otwarcie: co ci się nie podoba?

Wahał się, jak gdyby żałował swego odezwania, lub nie mógł znaleźć
słów do wyrażenia myśli.

-- Jakieś niebezpieczeństwo grozi sir Henrykowi... -- rzekł
wreszcie. -- Byłoby najlepiej, gdyby wyjechał do Londynu.

-- Cóż cię zaniepokoiło?

-- Powiem panu szczerze: przewiduję nowe nieszczęście... Po co tamten
ukrywa się na bagnie?... To nie zapowiada nic dobrego dla
Baskervillów. Chciałbym już, żeby nowa służba zwolniła mnie z dozoru
nad pałacem.

-- Czy mógłbyś mi co powiedzieć o tym nieznajomym? Co o nim myśli
Seldon? Czy odnalazł jego kryjówkę? Czy dowiedział się, co on tu robi?

-- Widział go parę razy, ale tamten jest skryty. W pierwszej chwili
mój szwagier miał go za szpiega, ale niebawem przekonał się, że to
gentleman i że działa na własną rękę w jakimś celu tajemniczym.

-- Czy Seldon nie odszukał jego kryjówki?

-- Wie, że nieznajomy chowa się w jednej z jaskiń na stoku góry, tam,
gdzie to mieszkali dawni ludzie.

-- A skąd dostaje żywność?

-- Seldon wypatrzył, że jakiś chłopak zaopatruje go we wszystko. Ten
chłopak chodzi do Coombe-Tracey.

-- Dobrze, Barrymore. Pogadamy jeszcze o tem.

Po odejściu kamerdynera, zbliżyłem się do okna i spojrzałem na ciemną
łąkę. Noc była chłodna, wietrzna. Jakież pobudki mogły skłonić
człowieka do ukrywania się na bagnie o takiej porze roku?... Tam,
w tej jaskini jest klucz do tajemnicy. Przysięgam sobie, że muszę ją
odkryć, i to w ciągu dwudziestu czterech godzin.




XI.

Nieznajomy, ukrywający się w jaskini.


Wyjątek z dziennika, stanowiący ostatni rozdział opowiadania,
doprowadził mnie do 18-go października, to jest do dnia, w którym
te dziwne wypadki zaczęły się rozplątywać. Fakty następnych dni
pozostały tak żywo w mojej pamięci, że mogę je opowiedzieć bez
zaglądania do notatek.

Zaczynam więc od dnia, następującego po tym, w którym wykryłem dwa
bardzo ważne fakty: a więc naprzód, że pani Laura Lyons
z Coombe-Tracey pisała do sir Karola Baskerville i wyznaczyła mu
spotkanie o godzinie, w której śmierć znalazł; powtóre, że człowiek,
przebywający na bagnie, ukrywa się w jednej z jaskiń na stoku góry.

Znając te dwa fakty, miałem w ręku oręż, który mógł mi pomódz do
wyjaśnienia tej krwawej zagadki.

Nie mogłem podzielić się zdobytemi wiadomościami z baronetem, albowiem
doktor Mortimer pozostał do późnej nocy. Nazajutrz jednak przy
śniadaniu opowiedziałem sir Karolowi te okoliczności i spytałem, czy
chce mi towarzyszyć do Coombe-Tracey.

W pierwszej chwili miał ochotę jechać, ale po namyśle uznaliśmy obaj,
że będzie lepiej, abym wyruszył sam na tę wyprawę. Należało odjąć
wizycie wszelki charakter uroczysty. Zostawiłem więc sir Henryka
w domu i pojechałem na zwiady.

Łatwo mi przyszło dowiedzieć się o adresie mrs. Lyons. Mieszkała
w dobrym punkcie, w środku miasta. Zostałem odrazu wprowadzony przez
schludną pokojówkę do bawialni. Pani Lyons siedziała przy maszynie
Remingtona; zerwała się na moje powitanie, lecz ujrzawszy
nieznajomego, zmieszała się i spytała, czego sobie życzę.

Na pierwszy rzut oka, mrs. Lyons robiła wrażenie osoby niezwykle
pięknej: miała oczy i włosy złocisto-brunatne, cerę świeżą, usta
ponsowe. Byłem zachwycony jej urodą, lecz przyjrzawszy się bliżej,
dostrzegłem ostry wyraz ust i oczu, psujący ogólną harmonię. Bądź co
bądź, znajdowałem się wobec kobiety ślicznej, i teraz dopiero
uczułem, ze moje zadanie jest trudne. Cóż mogłem jej odpowiedzieć?

-- Znam ojca pani -- rzekłem, tłómacząc tem moje przybycie.

-- Niema nic wspólnego pomiędzy mną a ojcem -- odparła chłodno. -- Nie
zawdzięczam mu nic zgoła, i jego znajomi nie są moimi. Gdyby nie sir
Karol Baskerville i paru innych przyjaciół, umarłabym z głodu, choć
mam ojca...

-- Właśnie przybywam do pani w sprawie nieboszczyka sir Karola --
oświadczyłem.

Spojrzała na mnie ze zdziwieniem.

-- Cóż mogę panu o nim powiedzieć? -- rzekła, bawiąc się
łańcuszkiem od zegarka.

-- Wszak go pani znała?

-- Mówiłam już panu, że wiele mu zawdzięczam. Jeżeli mogę pracować
na swoje utrzymanie, to głównie dzięki jego dobroci dla mnie.

-- Czy pani z nim korespondowała?

Dziwny błysk zapalił się w jej oczach.

-- Dlaczego mnie pan pyta? -- rzekła ostro.

-- Aby pani oszczędzić publicznego skandalu. Lepiej, że ja dowiem się
prawdy, niż żeby została ujawniona wobec świata...

Milczała długo; wreszcie spojrzała na mnie z tłumionym gniewem.

-- Dobrze, odpowiem -- rzekła. -- O co panu chodzi?

-- Czy pani korespondowała z sir Karolem? -- ponowiłem moje pytanie.

-- Naturalnie, pisywałam do niego, aby mu podziękować za jego
delikatność i wspaniałomyślność.

-- Czy pani zapamiętała daty swoich listów?

-- Nie.

-- Czy pani widywała sir Karola?

-- Tak, parę razy, gdy przyjeżdżał do Coombe-Tracey. Żył
w osamotnieniu. Lubił świadczyć dobrodziejstwa z ukrycia...

-- Jeżeli widywał panią tak rzadko i otrzymywał od pani nieczęste
listy, skądże mógł być do tego stopnia poinformowany o jej interesach,
aby przychodzić jej z pomocą, jak to pani sama zeznała?

Odrzekła mi na to bez namysłu:

-- Kilku sąsiadów znało moje smutne dzieje; złączyli się, aby mi
przyjść z pomocą; między innymi pan Stapleton, przyjaciel sir Karola,
był dla mnie bardzo dobry. Przez niego baronet poznał moje przykre
położenie.

Wiedziałam istotnie, że sir Karol uczynił Stapletona swoim
jałmużnikiem, więc uwierzyłam tym słowom.

-- Czy pani kiedy pisała do sir Baskervilla, prosząc go o widzenie się
na cztery oczy? -- ciągnąłem dalej.

Pani Lyons poczerwieniała.

-- Dziwne to pytanie... -- rzekła, udając obrażoną.

-- Przykro mi, ale muszę je powtórzyć.

-- A więc -- nie; nie wyznaczałam mu nigdy spotkań.

-- Ani w dzień śmierci sir Karola?... -- rzekłem z naciskiem.

Rumieniec znikł z jej twarzy, w jednej chwili zbladła śmiertelnie.
Usta jej poruszyły się bezdźwięcznie, wyszeptała „nie” tak cicho,
że domyśliłem się raczej, niż usłyszałem to słowo.

-- Zapewne pamięć zawodzi panią... -- rzekłem -- bo mógłbym nawet
przytoczyć jeden ustęp z jej listu, a mianowicie: „Proszę i zaklinam,
abyś pan ten list spalił i stawił się przy furtce o dziesiątej
wieczorem”.

Była blizką omdlenia, zapanowała jednak nad sobą.

-- Więc już niema w Anglii gentlemenów!... -- szepnęła z goryczą.

-- Pani krzywdzisz pamięć sir Karola -- rzekłem. -- On ten list spalił,
ale można odczytać list nawet po spaleniu... Czy pani przyznaje się do
tych słów?

-- Tak, napisałam je! -- zawołała nagle -- napisałam. Nie potrzebuję
się zapierać! Nie mam powodu wstydzić się. Chciałam prosić sir Karola
o pomoc. Sądziłam, że mi jej udzieli po rozmowie na cztery oczy
i dlatego prosiłam go, żeby stawił się u furtki.

-- Ale czemu o takiej godzinie?...

-- Bo dowiedziałam się właśnie, że wyjeżdża nazajutrz do Londynu
i że jego nieobecność potrwa kilka miesięcy. Były powody, dla
których nie mogłam przybyć tam wcześniej.

-- Dlaczego wyznaczyłaś mu pani spotkanie w ogrodzie, nie zaś
w pałacu?

-- Czy pan sądzi, że kobieta może bezkarnie odwiedzać mężczyznę
bezżennego o takiej godzinie?

-- I cóż się stało, gdyś pani przybyła do furtki?

-- Nie stawiłam się wcale.

-- Mrs. Lyons, trudno mi w to uwierzyć.

-- Przysięgam panu na wszystko, co mi jest świętem i drogiem, że
mówię prawdę. Nie pojechałam, bo mi coś przeszkodziło.

-- Co takiego?

-- To sprawa osobista, prywatna. Nie mogę powiedzieć.

-- A zatem przyznaje pani, że wyznaczyła sir Karolowi spotkanie
o godzinie i na miejscu, gdzie go znaleziono trupem; przeczy pani
jednak, że stawiła się na miejscu umówionem...

-- Mówię prawdę.

Zadałem jej jeszcze kilka pytań, chcąc ją skłonić do wyznań, ale
nadaremnie.

-- Mrs. Lyons -- rzekłem, wstając -- bierze pani na siebie wielką
odpowiedzialność i stawia się pani w trudnem położeniu. Jeżeli będę
zmuszony wezwać pomocy policyi, wtedy dopiero przekonasz się pani,
jak dalece jesteś skompromitowaną. Gdybyś pani była niewinną, to
w pierwszej chwili nie zaprzeczyłabyś, żeś pisała tego dnia do sir
Karola.

-- Zaprzeczyłam, w obawie, aby nie wyciągnięto z tego wniosków
fałszywych i żeby nie być wplątaną w skandal.

-- A dlaczego zależało pani tak bardzo na tem, aby sir Karol ów list
spalił?

-- Jeżeli pan go przeczytał, to musi pan wiedzieć, dlaczego.

-- Nie mówiłem, żem czytał cały list.

-- Przytoczyłeś pan jeden ustęp dosłownie.

-- Tak, dopisek. List, jak już raz nadmieniłem, został spalony i nie
można go było odczytać. Raz jeszcze pytam panią: dlaczego nalegałaś,
aby sir Karol spalił list, który otrzymał w dniu swojej śmierci?

-- To sprawa czysto osobista.

-- Tembardziej powinno pani chodzić o oszczędzenie publicznego
śledztwa.

-- A więc powiem panu. Słyszał pan zapewne o mojej smutnej historyi
i musi pan wiedzieć, że wyszłam za mąż zbyt pośpiesznie i że miałam
powód tego żałować.

-- Słyszałem.

-- Moje życie było szeregiem prześladowań ze strony męża, którego
nienawidzę. Prawo jest po jego stronie. Lyons każdej chwili może
zażądać, abym z nim żyła. Przed napisaniem owego listu do sir Karola,
dowiedziałam się właśnie, że jest sposób odzyskania wolności, lecz
że wymaga to znacznych kosztów. Byłoby to dla mnie spokojem,
szczęściem, wszystkiem na świecie. Znałam hojność sir Karola
i sądziłam, że gdy usłyszy te smutne dzieje z moich własnych
ust, dopomoże mi niewątpliwie.

-- Więc dlaczego pani nie poszła na miejsce umówione?

-- Bo otrzymałam pomoc z innego źródła.

-- Czemuż więc nie uprzedziłaś pani o tem sir Karola?

-- Byłabym to uczyniła, gdybym nazajutrz nie wyczytała w dziennikach
wiadomości o jego śmierci.

Słowa pani Lyons były dość logicznie powiązane, nie mogłem jej
złapać na sprzeczności. Pozostawało tylko sprawdzić, czy istotnie
w owym czasie przedsięwzięła kroki rozwodowe.

Wierzyłem, iż tej nocy nie była w Baskerville-Hall, bo widzianoby
konie i wehikuł przy furtce; taka wycieczka nie utrzymałaby się
w tajemnicy. Mrs. Lyons mówiła więc prawdę, lub część prawdy.

Wyszedłem zniechęcony. Więc znowu rozbijałem się o mur, zagradzający
dalszą drogę odkryć! A jednak, im bardziej przypominałem sobie każdy
rys jej twarzy i każde słowo, tem pewniejszy byłem, że nie powiedziała
mi wszystkiego.

Bo i czemuż zbladła w pierwszej chwili? Czemu nie odrazu przyznała się
do listu?... Niewątpliwie była winniejszą, niż się przedstawiała.

Musiałem tymczasowo poprzestać na jej informacyach i zwrócić się po
dalsze, w inną stronę -- ku jaskiniom naszych przedhistorycznych
przodków.

Ale niełatwo było odnaleźć nieznajomego na podstawie ogólnikowej
wskazówki. Barrymore powiedział mi, że nieznajomy ukrywa się w jednej
z jaskiń, ale takich jaskiń było mnóstwo na każdym kroku. Pamiętałem
jednak skałę, na której ukazała mi się postać w blasku księżyca. Ta
skała, Black-Tor (Czarne Wrota) miała mi służyć za drogowskaz. Od niej
miałem zacząć poszukiwania. Obiecywałem sobie, że znajdę nieznajomego
i że musi mi wyznać, dlaczego tu przebywa. Łatwiej mu było umknąć na
Regent-Street, niż na tej otwartej równinie. Wyśliznął się pomiędzy
palcami wielkiego Holmesa. Jakiż byłby dla mnie tryumf, gdybym go
zdołał schwytać!

Dotychczas w mojem śledztwie nie dopisywało mi szczęście -- teraz
uśmiechnęło się do mnie. Zwiastunem dobrej wieści był pan Frankland.

Stał właśnie przy furtce swego ogrodu, wznoszącego się przy
gościńcu.

-- Dzień dobry, doktorze Watson! -- zagadnął mnie w chwili, gdym
przejeżdżał mimo jego siedziby. -- Daj koniom odpocząć, a sam zechciej
wstąpić do mnie na kieliszek wina.

Nie żywiłem dla niego uczuć przyjaznych po tem com słyszał o jego
postępowaniu z córką, ale chciałem jaknajprędzej odprawić grooma
Perkinsa z wehikułem i końmi. Korzystając więc ze sposobności,
wysiadłem i kazałem powiedzieć sir Henrykowi, że wrócę dopiero na
obiad i że przyjdę pieszo.

Wszedłem do domu Franklanda.

-- Powinszuj mi pan! -- zawołał na wstępie. -- Jest to dla mnie dzień
pamiętny; zapiszę go sobie czerwonym ołówkiem, przyniósł mi bowiem
zadowolenie podwójne: naprzód, dał mi sposobność wykazania im, że nie
można deptać prawa bezkarnie: odkryłem dokument, stwierdzający, że
przez park starego Middletona, o sto yardów od dworu, powinna iść
droga publiczna. Nauczę tych magnatów, że nie wolno im pozbawiać
zwykłych śmiertelników tego, co im się słusznie należy. Im się
zdaje, że prawo własności istnieje tylko dla nich. Nie miałem tak
miłego dnia od chwili, gdym pozwał sir Johna Morland o bezprawne
polowanie w jego własnym lesie. Ta sprawa kosztowała mnie dwieście
funtów, ale ją wygrałem, bo na podstawie starych akt dowiodłem, iż
ta część lasu należy do włościan. Muszę pana objaśnić, że nie byłem
wcale interesowany. Działam zawsze dla dobra publicznego. Ot, i druga
sprawa nie obchodzi mnie osobiście, a jednak wykryłem rzecz bardzo
ważną.

Przed chwila, myślałem: pod jakimby pozorem wymknąć się od dziwaka;
teraz zaczynał mnie zaciekawiać, ale znając jego przekorną naturę,
wiedziałem, że nic mi nie powie, jeśli się zdradzę z ciekawością.

-- Chodzi zapewne o jaki nowy proces? -- rzekłem obojętnie.

-- Ho, ho! mój chłopcze, źle się domyślasz. Słyszałeś zapewne
o zbiegu, ukrywającym się na bagnie?

Drgnąłem mimowoli.

-- Czyżbyś pan znał jego kryjówkę? -- zagadnąłem.

-- Nie mógłbym jej oznaczyć dokładnie, ale moje wskazówki oddałyby
usługę policyi. Czy nie przychodziło panu na myśl, iż jedynym sposobem
schwytania tego łotra, jest wyśledzić, skąd i gdzie otrzymuje
żywność; po takim tropie najłatwiej dojść do jego kryjówki.

Dowodzenie było bardzo logiczne.

-- Bezwątpienia -- odparłem -- ale skąd pan wie, że on kryje się na
bagnie?

-- Wiem, bo na własne oczy widziałem tego, który mu nosi prowianty.

Zaniepokoiłem się o Barrymora. Niebezpiecznie było dostać się na
pastwę przekornego starca. Jego następne słowa zdjęły mi kamień
z serca.

-- Zdziwi się pan, słysząc, że dostarcza mu żywności dziecko --
rzekł. -- Widuję małego chłopaka przez mój teleskop, umieszczony
na dachu. Idzie zawsze jedną i tą samą ścieżką, o jednej i tej
samej godzinie. A gdzieżby chodził, i po co, jeśli nie dla
prowiantowania więźnia?

Dzięki Bogu! Frankland był na fałszywym tropie. Udawałem, że ta
wiadomości jest mi zupełnie obojętną.

Już Barrymore mówił mi, że nieznajomego obsługuje chłopak. A więc
Frankland odkrył ślad postaci tajemniczej, nie zaś Seldona. Jeżeli
potrafię wydobyć z niego więcej faktów, oszczędzi mi to czasu
i trudu. Niedowiarstwo mogło jedynie skłonić Franklanda do
udzielenia mi bliższych informacyj.

Widząc, że nie przywiązuję wagi do jego słów, zaperzył się,
poczerwieniał jeszcze bardziej i spojrzał na mnie złośliwie.

-- Więc pan wątpi? -- zawołał. -- Spojrzyj pan przed siebie. Widzisz
skałę, zwaną Black-Tor? Sterczy na nagim pagórku, wśród dzikiej,
kamienistej płaszczyzny. Pan sądzi, że ten chłopak jest pastuchem?
Pozwól sobie powiedzieć, że to przypuszczenie jest niedorzeczne. Niema
tam ani źdźbła trawy, więc cóżby skubała trzoda, a bez trzody niema
pastucha.

Odpowiedziałem pokornie, że uznaję nietrafność mojej hypotezy.
Rozbroiło go to, skłaniając do dalszych wynurzeń.

-- Wierzaj mi pan, że zanim wyrażę mój sąd, staram się go oprzeć na
pewnych danych. Widuję chłopaka z zawiniątkiem codziennie, a czasem
dwa razy na dzień. Poczekaj pan chwilkę. Jeżeli mnie oczy nie mylą,
coś porusza się na górze...

Od danego miejsca dzieliło nas kilka mil, lecz mogłem wyraźnie dojrzeć
czarny punkcik.

-- Chodź pan, chodź -- zawołał Frankland, biegnąc na górę. --
Zobaczysz pan na własne oczy i przekonasz się, że na wiatr nie mówię.

Na dachu ustawiony był olbrzymi teleskop. Frankland spojrzał przez
niego i krzyknął z radości:

-- Śpiesz się, doktorze, bo przejdzie na drugą stronę góry!...

Istotnie ujrzałem malca, niosącego zawiniątko na plecach. Wspinał się
pod górę powoli. Gdy doszedł do szczytu, ujrzałem wyraźnie jego
drobną postać na tle nieba. Rozejrzał się dokoła, jak gdyby obawiał
się pogoni, następnie spuścił się drugim stokiem.

-- No i cóż? Mam racyę? -- zagadnął Frankland.

-- Tak, widziałem chłopca na własne oczy; z jego zachowania się można
poznać, że spełnia jakąś misyę potajemną.

-- A jaką, łatwo się domyśleć... Ale nie pisnę słówka przed
policyą i pana proszę o sekret. Ani słowa, pamiętaj!...

-- Jeżeli panu na tem zależy...

-- Tak, chcę im zrobić na złość. Postąpili ze mną nikczemnie
w sprawie przeciw włościanom. Nie myślę dopomagać _konstablom_.
Pan już odchodzi?... Nie puszczę! Musimy „oblać” to odkrycie.

Nie dałem się jednak uprosić i potrafiłem go odwieść od zamiaru
towarzyszenia mi do Baskerville-Hall. Trzymałem się gościńca, dopóki
mógł mnie widzieć, następnie skręciłem w bok i dążyłem w stronę
góry, po której przeszedł chłopak.

Wszystko mi sprzyjało; postanawiałem skorzystać z okoliczności
i dziś jeszcze tę tajemnicę wykryć.

Słońce już było na zachodzie, gdym doszedł do szczytu góry. Cała
równina była pogrążona w ciszy grobowej. Nie było nigdzie chłopca.
Rozglądając się dokoła wśród rozrzuconych kamieni, dojrzałem trzy,
tak ułożone, że mogły służyć za kryjówkę. Serce zabiło we mnie
żywiej. Tu musiał przebywać nieznajomy.

Zbliżywszy się, spostrzegłem dwa kamienie, stojące prostopadle; jeden
leżał na nich poziomo. Wszedłem do tej skalistej nory, a przyznaję, że
z pewną obawą. Miejsce było puste, ale były w niem ślady, że
zamieszkiwała je ludzka istota. Na płaskim, wygrążonym kamieniu, który
zapewne służył przedhistorycznemu człowiekowi za łoże, była kołdra,
zawinięta w pled, na ziemi pozostał jeszcze popiół od zagaszonego
ogniska, obok były rondelki i blaszana konewka z wodą, w drugim rogu
dostrzegłem butelkę z _ginem_. Pośrodku był płaski kamień, w rodzaju
stołu; leżało na nim zawiniątko -- to samo zapewne, które przez
teleskop widziałem na plecach chłopaka. Rozwiązałem je -- był tam
bochenek chleba, wędzony ozór i dwa słoiki owocowych konserwów. Pod
prowiantami leżał kawałek papieru. Wziąłem go do rąk i w świetle
zapałki odczytałem te słowa, skreślone ołówkiem, ręką niewprawną:

-- „Dr. Watson pojechał do Coombe-Tracey”.

Przez chwilę stałem z kartką w ręku, nie rozumiejąc, co znaczy to
uwiadomienie. A więc śledzono nie sir Henryka, lecz mnie... Tajemniczy
nieznajomy, nie mogąc sam mnie tropić, polecił to owemu chłopcu. Ten
donosił mu zapewne o każdym moim kroku.

Szukałem innych kartek, ale napróżno; nie mogłem też znaleźć
niczego, coby mnie objaśniło o zamiarach człowieka, który obrał
tak dziwne miejsce pobytu. Bądź co bądź, odznaczał się spartańskiemi
obyczajami... Wśród dni słotnych kapało mu pewno na głowę, kostniał
z zimna wśród chłodnych nocy, a jednak nie opuszczał swej kryjówki.
Ważny cel przykuwał go zapewne do tej nory... Poprzysiągłem sobie, te
stąd nie wyjdę, dopóki nie dowiem się, czy ten człowiek jest naszym
przyjacielem, czy wrogiem.

Słońce już spuszczało się nisko, w blasku złota i purpury; po jednej
stronie sterczały wieże Baskerville-Hall, po drugiej były bagna
Grimpen-Mire, a w bok na prawo, wznosił się dom Stapletonów. W naturze
był rozlany spokój, tylko moja dusza była wzburzona. Usiadłem
u wejścia do jaskini i czekałem na przybycie jej lokatora.

Nareszcie doszedł mnie odgłos jego kroków. Wsunąłem się
w najciemniejszy kącik i wyjąłem rewolwer z kieszeni. Kroki umilkły,
nagle cień zasłonił otwór.

-- Mamy piękny wieczór, kochany Watson -- rzekł głos, dobrze mi
znany. -- Sądzę, że ci będzie lepiej na powietrzu, niż tutaj...




XII.

Śmierć na bagnie.


Przez chwilę siedziałem z zapartym oddechem, oczom własnym nie
wierząc, wreszcie odzyskałem głos, powróciła mi przytomność,
a jednocześnie spadł z serca kamień odpowiedzialności. Taki głos
ironiczny, chłodny, miał tylko jeden człowiek na świecie.

-- Sherlock! -- zawołałem.

-- Wychodź, a proszę cię, bądź ostrożny z rewolwerem.

Stanąłem w kamiennym otworze i ujrzałem Holmesa o parę kroków przed
sobą. Siedział na kamieniu i patrzał na mnie wesoło. Był blady,
wychudzony, miał twarz ogorzałą, ale bieliznę tak czystą, a brodę tak
starannie wygoloną, jak gdyby znajdował się w swojem mieszkaniu przy
Baker-Street.

-- Jakże się cieszę, że to ty! -- zawołałem, ściskając mu rękę.

-- A czy się nie dziwisz? -- zagadnął.

-- Przyznaję, że tak.

-- I ja jestem zdziwiony -- odrzekł. -- Nie spodziewałem się, że
odnajdziesz moją kryjówkę, a tem mniej, że cię tu zastanę.
Spostrzegłem twą obecność dopiero, gdym był o dwadzieścia kroków od
tej jaskini.

-- Poznałeś mnie po odbiciu stóp?

-- Nie, Watson, nie umiałbym rozróżnić twoich śladów z pośród
innych. Lecz gdy chcesz mnie wywieść w pole, radzę ci używać innych
papierosów, bo ilekroć ujrzę munsztuk z marką fabryczną Broadley,
Oxford-Street, zawsze się domyślę, iż mój przyjaciel Watson jest
w pobliżu. Patrz, rzuciłeś niedopalony papieros, zapewne w chwili,
gdyś zdecydował się wejść do tej jaskini.

-- Istotnie.

-- Tak przypuszczałem, a znając twoją odwagę, byłem pewien, że
zaczaiłeś się z rewolwerem w garści, czekając na powrót
„lokatora” tej siedziby. A więc sądziłeś, że to ja jestem
zbrodniarzem?

-- Nie wiedziałem, kim jesteś, ale poprzysiągłem sobie wykryć
tajemnicę.

-- Kiedy się dowiedziałeś o przebywaniu drugiego człowieka na bagnie?
Dostrzegłeś mnie może owej nocy, gdy byłem tak nieostrożny
i stanąłem na tle tarczy księżycowej?

-- Tak, wtedy cię ujrzałem.

-- I niewątpliwie zaglądałeś pod wszystkie kamienie, zanim natrafiłeś
na moją kryjówkę?

-- Nie; dostrzeżono twojego chłopaka i to mi posłużyło za drogowskaz.

-- Dojrzał go zapewne stary gentleman przez teleskop. Gdym zobaczył po
raz pierwszy blask od soczewki, nie mogłem zmiarkować, co to takiego.

Wstał i wszedł do jaskini.

-- Ha! widzę, że Cartwright przyniósł mi prowianty... Jest
i zabazgrany papier. A więc jeździłeś do Coombe-Tracey?

-- Tak.

-- Żeby się rozmówić z panią Laurą Lyons?

-- Nieinaczej.

-- Dobrze. Bardzo dobrze! Nasze wywiady szły równoległymi drogami,
a gdy połączymy badania, musimy dotrzeć do dna prawdy.

-- Cieszę się ogromnie, że tu jesteś, bo już nerwy zaczynały mi
odmawiać posłuszeństwa. Ale jakim sposobem znalazłeś się na bagnie
i co tu porabiasz? Sądziłem, że siedzisz spokojnie przy Baker-Street
i zajmujesz się sprawą o wyzysk.

-- Chciałem, żebyś tak sądził.

-- Więc używasz mnie do roboty, a jednak mi nie ufasz... -- zawołałem
z goryczą. -- Zdaje mi się, że zasłużyłem na zaufanie.

-- Mój drogi, jesteś poprostu nieoszacowany; w wielu razach oddałeś
mi znakomite usługi, jestem ci wdzięczny i mam nadzieję, że mi
przebaczysz ten fortel. Dopuściłem go się poczęści ze względu na
ciebie: znając niebezpieczeństwo, na jakie się narażasz, chciałem je
zbadać sam, na miejscu. Gdybym przebywał z tobą i z sir Henrykiem,
dzieliłbym zapewne wasze poglądy na tę sprawę, a moja obecność
zmusiłaby naszego przeciwnika do zdwojonej baczności. W obecnym stanie
rzeczy dokonałem tego, czegobym nie mógł zrobić, mieszkając
w Baskerville-Hall, a w dodatku pozostaję w ukryciu. W chwili potrzeby,
wystąpię z całą energią i siłą.

-- Ale czemuż ukrywałeś się przedemną?

-- Bo w razie przeciwnym nie wstrzymałbyś się od komunikowania się
ze mną; zechciałbyś mnie zaopatrywać w lepsze jadło, cieplejszą
odzież i wprowadziłbyś tamtych na mój ślad. Przywiozłem ze sobą
Cartwrighta -- pamiętasz tego malca z hotelu -- on myślał o mnie:
przynosił mi chleb i czystą bieliznę. Czegóż mi więcej potrzeba?
Dał mi przytem parę bystrych oczu i parę zwinnych nóg, co jest
pożądane.

-- A więc moje listy były niepotrzebne?

Holmes wyjął paczkę listów.

-- Oto twoje sprawozdania -- rzekł. -- Dostawałem je z 24 godzinnem
opóźnieniem i oddały mi znaczne usługi. Muszę cię pochwalić za
gorliwość i spryt, których dowiodłeś w tej niezwykłej sprawie.

Serdeczne słowa Holmesa rozproszyły mój żal do niego, tembardziej, iż
czułem, że lepiej się stało, żem nie wiedział o jego przebywaniu na
bagnie.

-- A teraz opowiedz mi twoją wizytę u mrs. Lyons -- rzekł. --
Nietrudno mi było domyśleć się, że jeździłeś do niej, gdyż wiem,
że ona jedna w Coombe-Tracey może nam dostarczyć potrzebnych
informacyj. Coprawda, gdybyś nie był rozmówił się z nią dzisiaj,
ja byłbym do niej poszedł jutro.

Słońce już zaszło, powietrze ochłodziło się. Weszliśmy do jaskini.
Usiadłszy na kamieniu obok Holmesa, opowiedziałem mu moją rozmowę
z panią Lyons.

-- To bardzo ważny szczegół -- poświadczył. -- Wypełnia lukę,
której nie zdołałem pokryć. Wiesz zapewne, że pomiędzy tą damą
a Stapletonem zachodzą bardzo blizkie stosunki?...

-- Nie wiedziałem.

-- To rzecz pewna... Widują się, pisują do siebie, są w porozumieniu
serdecznem... Ta wiadomość jest niebezpiecznym orężem w naszem ręku.
Gdyby tylko udało się zniechęcić do Stapletona jego żonę!...

-- Żonę?

-- Teraz ja udzielę ci garstkę informacyj wzamian za te, których ty
mi dostarczyłeś. Dama, uchodząca tutaj za miss Stapleton, jest
wistocie jego żoną.

-- To niemożliwe! Czyżby on pozwalał sir Henrykowi starać się
o własną żonę...

-- Co mu to szkodzi, że sir Henryk zakochał się? On ze swojej strony,
jak to sam spostrzegłeś, dokładał wszelkich starań, aby sir Henryk nie
objawiał i nie wynurzał swych uczuć... Powtarzam ci: ta piękna dama
jest nie siostrą, lecz żoną Stapletona.

-- Więc czemuż ta komedya?

-- Stapleton przewidywał, że ona może mu oddać usługi w charakterze
osoby wolnej.

Wszystkie moje posądzenia ożyły. Ten człowiek chłodny,
nieprzenikniony, do którego od pierwszej chwili wstręt uczułem,
wydawał mi się teraz potworem o słodkim uśmiechu.

-- On, nie kto inny, jest naszym wrogiem; on nas śledził
w Londynie!... -- oświadczył Holmes.

-- A ostrzeżenie wyszło zapewne od niej?

-- Niewątpliwie -- potwierdził mój przyjaciel.

-- Jakim sposobem dowiedziałeś się, że ta kobieta jest jego żoną? --
spytałem.

-- Dzięki temu, że on sam wyjawił ci pewien szczegół ze swego
życia; sądzę, że musiał żałować tej nieostrożności. Przy
pierwszem z tobą spotkaniu mówił, że kierował kiedyś szkołą
w północnej Anglii. Otóż niema nic łatwiejszego, jak wytropić
nauczyciela. Istnieją agencye szkolne, za pomocą których można
dowiedzieć się szczegółów z życia każdego nauczyciela,
a tembardziej kierownika zakładu. Po krótkiem badaniu stwierdziłem,
że jedna szkoła została zamknięta z powodu okropnych nadużyć.
Nazwisko jej kierownika było inne; ten człowiek zniknął bez
śladu. Rysopis zgadzał się, a gdy jeszcze dowiedziałem się,
że ów przełożony odddawał się z zapałem entomologii, nie miałem
już żadnych wątpliwości.

-- Jeżeli ta kobieta jest istotnie jego żoną, jakiż jego stosunek do
pani Lyons?

-- Twoja rozmowa z tą damę rzuciła właśnie światło na ten punkt
ciemny. Nie wiedziałem, że pani Lyons chce się rozwodzić. Widocznie
ma nadzieję wyjść za Stapletona.

-- A gdy się zawiedzie w tych nadziejach?

-- Ha! wtedy odda się na nasze usługi. Przedewszystkiem musimy obaj
widzieć się z nią jutro. Ale czy nie znajdujesz, Watson, że zbyt długo
pozostawiłeś pupila bez swej opieki?... Twoje miejsce obecnie
w Baskerville-Hall.

Ostatnie promienie słońca gasły na zachodzie.

-- Jeszcze jedno pytanie -- rzekłem, wstając. -- Wszak między nami nie
powinno być sekretów. Powiedz mi, jaki on ma w tem cel?

Holmes zniżył głos.

-- Jego celem jest... morderstwo -- chłodne, wyrafinowane -- odparł.
-- Nie pytaj mnie o szczegóły. Oplątuję go w sieci, tak, jak on -- sir
Henryka. Jednego tylko obawiam się, a mianowicie, żeby on nie wykonał
swego zamiaru, zanim będziemy gotowi do walki. Jeszcze jeden dzień,
dwa najwyżej, a będę w stanie zmierzyć się z tym łotrem, ale
tymczasem strzeż sir Henryka; żałuję nawet, żeś go dziś opuścił.

Straszny jęk przerwał ciszę. Krew zamarła w mych żyłach.

-- Co to takiego? -- zawołałem.

Holmes zerwał się na nogi, wybiegł przed jaskinię, nastawił ucha.

-- Cicho! -- szepnął -- cicho!

Ten sam jęk powtórzył się bliżej, dźwięczał w nim strach i ból.

-- Skąd to dochodzi? -- spytał Holmes szeptem.

-- Zdaje mi się, że ztamtąd -- odparłem, wskazując na lewo.

-- Nie, nie -- zaprzeczył.

I znowu rozdarł ciszę okrzyk, pełen rozpaczy i trwogi. Towarzyszył mu
teraz dziki pomruk.

-- To pies! -- zawołał Holmes. -- Biegnijmy na pomoc! Prędzej!
Prędzej!

Rzucił się naprzód, ja za nim. Po raz trzeci, do uszu naszych doleciał
jęk ludzki i straszne warczenie. Stanęliśmy, nasłuchując. Znowu
zaległa cisza.

Holmes załamał ręce. Nigdy jeszcze nie widziałem go tak bezradnym.

-- Zapóźno już, zapóźno!... -- mówił z rozpaczą. -- Że też
siedziałem tu, jak bałwan, z założonemi rękoma!... A ty, jak
mogłeś wypuścić z opieki sir Henryka!...

Biegliśmy dalej wśród ogarniającej nas mgły i coraz większych
ciemności.

-- Czy nic nie widzisz? -- spytał mnie Holmes.

-- Nie -- odparłem.

-- A to co takiego? -- zawołał nagle.

Dało się słyszeć rzęrzenie. Dolatywało z po za nagiej skały,
sterczącej przed nami. Podbiegliśmy i oczom naszym przedstawił się
straszny widok. U stóp skały, twarzą, do ziemi, z rozpostartemi
rękoma, leżał mężczyzna już martwy. To rzęrzenie było jego ostatnim
oddechem.

Potarłem zapałkę -- w jej świetle ujrzeliśmy coś od czego krew
zastygła nam w żyłach; martwe zwłoki sir Karola Baskerville.[B]

Znaliśmy obaj kraciasty garnitur -- ten sam, w którym ukazał nam się
po raz pierwszy w mieszkaniu Holmesa. Zapałka zgasła, a z nią nadzieja
w naszych sercach.

-- Nie daruję sobie nigdy, żem go zostawił samego... -- szepnąłem.

-- Ja jestem jeszcze winniejszy, Watson. Dla „zaokrąglenia”
i „uzupełnienia” dowodów naraziłem życie mojego klienta... Jest to
największy cios, jaki mnie kiedykolwiek spotkał w moim fachu!... Ale
skąd mogliśmy przewidzieć, że pomimo naszych próśb i ostrzeżeń
puści się sam na to przeklęte bagno?...

-- I pomyśleć, że słyszeliśmy jego jęki i nie mogliśmy nadbiedz mu
z pomocą.... Gdzież jest ten pies przeklęty? Lada chwila może
wyskoczyć z za skały... A gdzie Stapleton? Pociągniemy go do
odpowiedzialności!

-- Tak, nie omieszkam tego uczynić -- mówił Holmes. -- Stryj i synowie
zostali zamordowani! -- to nie ulega wątpliwości. Jednego wystraszono na
śmierć samym widokiem tego zwierza, które wziął za nadprzyrodzone
zjawisko; drugi spadł ze skały, uciekając przed tym potworem... Ale
trzeba wykazać łączność pomiędzy psem i jego ofiarą. Jakże
dowiedziemy istnienia tego czworonożnego potwora?... Sir Henryk
umarł widocznie skutkiem upadku. Ale pomimo całej swej przebiegłości,
Stapleton nie wymknie się z rąk policyi!...

Staliśmy nad zwłokami, bezradni wobec katastrofy, która obróciła
w niwecz wszystkie nasze zabiegi. Wreszcie zeszedł księżyc; weszliśmy
na szczyt skały, z której spadł nasz nieszczęśliwy przyjaciel
i ogarnęliśmy okiem ponurą płaszczyznę, osrebrzoną teraz łagodnym
blaskiem księżyca.

Daleko, w stronie Grimpen-Mire, błyszczało żółte światełko.
Płonęło ono niewątpliwie w domu Stapletona. Zacisnąłem pięść
w bezsilnym gniewie.

-- Aresztujmy go zaraz! -- krzyknąłem.

-- Nie mamy jeszcze dowodów -- przekładał Holmes. -- Ten nędznik
jest przebiegły, potrafi się bronić. Chodzi nie o to, co wiemy,
lecz o to, co zdołamy dowieść. Jeden krok fałszywy, a wyśliźnie
nam się pomiędzy palcami.

-- Cóż nam teraz pozostaje?

-- Będziemy radzili jutro; dziś trzeba pomyśleć o oddaniu ostatniej
posługi przyjacielowi.

Zeszliśmy ze skały i zbliżaliśmy się do zwłok, oświetlonych teraz
księżycem.

-- Trzeba sprowadzić ludzi -- rzekłem. -- We dwóch nie przeniesiemy go
do Baskerville-Hall. Co ci jest? Czyś oszalał?...

Holmes, patrząc na trupa, śmiał się, ręce zacierał. Cóż się stało
mojemu przyjacielowi, tak poważnemu zazwyczaj?...

-- Broda! Broda! Ten człowiek miał brodę! -- wołał.

-- Brodę? -- podchwyciłem.

-- To nie sir Henryk. To mój sąsiad -- skazaniec!

Z gorączkową skwapliwością odwróciliśmy zwłoki twarzą do
księżyca. Nie było wątpliwości: skrwawione czoło, zapadłe oczy,
ruda broda -- tak to Seldon.

W jednej chwili zrozumiałem, jak się rzeczy miały. Baronet mówił mi,
że swoją starą garderobę ofiarował Barrymorowi. Widocznie Barrymore,
na prośbę żony, obdarzył nią Seldona, aby mu ułatwić ucieczkę.
Buty, czapka, garnitur -- wszystko było sir Henryka. Straszny
los spotkał więźnia, ale ten człowiek zasłużył na karę i byłby
ją poniósł z ramienia sprawiedliwości. Wytłómaczyłem Holmesowi
przyczynę naszej pomyłki.

-- To ubranie jest powodem śmierci Seldona -- rzekł. -- Oczywiście
przyuczano psa poznawać sir Henryka po odzieży. Rozumiem teraz,
dlaczego but znikł z hotelu; pies zwęszył zapach ubrania na skazańcu
i gonił go. Jedno tylko mnie zastanawia: jakim sposobem Seldon wśród
ciemności mógł widzieć, że go pies ściga?...

-- Słyszał warczenie, tak jak my.

-- Samo warczenie psa nie wystraszyłoby go tak dalece, żeby wzywał
pomocy, zdradzając swą obecność i narażając się, że go schwytają
strażnicy. Z jego okrzyków miarkuję, że odbiegł spory kawał od
miejsca, z którego pies go spłoszył.

-- A ja nie rozumiem, dlaczego ten pies został spuszczony dziś
właśnie. Sądzę, że nie zawsze jest na swobodzie. Jeżeli Stapleton
spuścił go z łańcucha, to chyba spodziewał się, że sir Henryk
będzie przechodził przez bagno.

-- Cóż teraz zrobić z tym trupem? Niepodobna zostawić go tutaj na
pastwę dzikiego ptactwa.

-- Najlepiej złożyć go w jednej z jaskiń, dopóki nie uwiadomimy
policyi.

-- Masz słuszność -- przyznał Holmes. -- Udźwigniemy go chyba we dwu?
Ale patrz... Watson... to _on_!... Co za zuchwalstwo!... Ani słowa
przed nim o naszych podejrzeniach... ani słowa! bo inaczej, wszystkie
moje plany pójdą w niwecz.

Ujrzałem światełko cygara. W blasku księżyca widziałem wyraźnie
drobną postać naturalisty. Spostrzegłszy nas, zatrzymał się, ale po
chwili szedł dalej.

-- Kogo ja widzę! -- rzekł. -- Jeśli mnie oczy nie mylą, doktor
Watson. Nie spodziewałem się spotkać pana tutaj... Co to takiego?...
Ktoś został ranny... Nie, to niepodobna... Nasz przyjaciel, sir
Henryk!...

Podbiegł i nachylił się nad zwłokami. Słyszałem jego oddech
przyśpieszony, cygaro z rąk mu wypadło.

-- Kto to? Kto to taki? -- szeptał.

-- To Seldon, więzień, który zbiegł z Princetown.

Stapleton zbladł okropnie, ale nadludzkim wysiłkiem zapanował nad
uczuciem gorzkiego zawodu. Przenosił wzrok z Holmesa na mnie i ze mnie
na Holmesa.

-- Co za okropna sprawa! -- mówił. -- Jakże on umarł?

-- Skręcił kark, spadając z tej skały. Spacerowałem właśnie z moim
przyjacielem, gdy doleciał nas krzyk przeraźliwy.

-- I ja ten krzyk słyszałem. To właśnie sprowadza mnie tutaj. Byłem
niespokojny o sir Henryka...

-- Dlaczego właśnie o sir Henryka?... -- spytałem.

-- Bo miał przyjść do mnie. Ponieważ się spóźniał, wyszedłem
na jego spotkanie i wtedy usłyszałem okrzyk... Ale, prawda... --
i znowu przeniósł wzrok a mojej twarzy na twarz Holmesa --
czyście panowie nie słyszeli nic więcej, oprócz tego okrzyku?

-- Nie, a pan? -- spytał Holmes.

-- I ja nie.

-- Więc co znaczy to pytanie?

-- Myślałem o legendach, krążących wśród wieśniaków... Podobno
słychać szczekanie wśród nocy... Byłem ciekawy, czy i teraz
rozlegały się podobne dźwięki...

-- Niceśmy nie słyszeli -- odparłem.

-- A jak panowie tłómaczą sobie śmierć tego łotra?

-- Przypuszczam -- mówiłem -- że coś go wystraszyło; uciekał,
biegł na oślep, aż mu się noga powinęła i spadł z tej skały głową
na dół. Zabił się na miejscu, bo skała wysoka i z tej strony
prostopadle spuszcza się w kotlinę; druga jej strona łączy się
z płaskowzgórzem. Biegnąc, więzień w przerażeniu swem nie
spostrzegł, że stoi nad przepaścią.

-- To bardzo prawdopodobne -- przyznał Stapleton i westchnął
z widoczną ulgą, jak gdyby kamień spadł mu z serca. -- A cóż pan
o tem myśli, panie Holmes?

-- Przypuszczam to samo, co mój przyjaciel.

-- Spodziewaliśmy się pana od chwili, gdy zjechał tu doktor Watson.
Zjawiasz się pan w chwili tragicznej...

-- Mam nadzieję, że wyjaśnienie mojego przyjaciela zostanie uznane
jako jedynie możliwe. Bądź co bądź, wracając jutro do Londynu,
wywiozę stąd przykre wspomnienie...

-- Więc pan wraca jutro?

-- Taki mam zamiar.

-- Spodziewam się, że pańskie badania rzucą światło na tajemniczą
sprawę, która zajmuje nas od paru miesięcy.

-- A ja wątpię -- odrzekł Holmes z doskonale udaną szczerością. --
Detektyw w swoich wywodach zwykł opierać się na faktach, nie zaś na
legendach ludowych. To sprawa trudna i zawiła. Nie spodziewam się jej
rozwikłać.

Stapleton spojrzał na niego bystro, potem zwrócił się do mnie:

-- Chętniebym zaproponował przeniesienie tego biedaka do nas, ale boję
się wystraszyć siostrę. Najlepiej Seldonowi twarz zakryć, a zwłoki
będą bezpieczne do jutra rana.

Takeśmy też zrobili. Stapleton zapraszał nas do siebie, ale
wymówiliśmy się i obaj podążyliśmy do Baskerville-Hall. Naturalista
powrócił sam.

-- Trzymamy go już prawie... -- mówił Holmes. -- A jaka przytomność
umysłu! Co za zimna krew!... Jak śmiało patrzał na zwłoki tego,
którego uważał za swoją ofiarę... Mówiłem ci już w Londynie,
a teraz powtarzam, że nie miałem jeszcze tak groźnego przeciwnika.

-- Żałuję, że nas widział.

-- I ja żałowałem w pierwszej chwili; ale nie było innej rady.

-- Jak sądzisz: czy świadomość, że jesteś tutaj, wpłynie na jego
plany?

-- Zmusi go do ostrożności, a może skłoni do ostatecznych czynów. Jak
wielu mądrych zbrodniarzy, jest zapewne zbyt zaufany w swoim rozumie
i wyobraża sobie, że nas w pole wywiedzie.

-- I czemuż nie aresztujemy go zaraz?

-- Drogi Watson, ty jesteś stworzony na człowieka czynu. Pierwszym
twoim popędem jest -- działać. Ale przypuściwszy, że go aresztujemy
dziś wieczorem, cóż nam z tego przyjdzie? Nie zdołamy mu nic dowieść.
Gdyby mu dopomagał człowiek, moglibyśmy znaleźć dowody; ale
choćbyśmy odszukali psa, nie pomoże nam zaciągnąć pętlicy na szyi
swego pana.

-- Mamy przecież dowód.

-- Ani jednego -- same tylko przypuszczenia i wnioski. Sąd wyśmiałby
nas, gdybyśmy stanęli wobec niego z takim materyałem dowodowym.

-- Wszak możemy się powołać na śmierć sir Karola...

-- Znaleziono go martwym bez żadnych śladów gwałtu, bez ran
i skaleczeń. Obaj wiemy, że umarł z przestrachu, wiemy także, kto go
wystraszył, ale w jaki sposób przelejemy tę wiarę w dwunastu sędziów
przysięgłych?... Jakież ślady pies pozostawił na zwłokach?...
Naturalnie, wiemy, że żaden pies nie ruszy martwego ciała; wiemy
dalej, że sir Karol wyzionął ducha, zanim go dogoniło to dzikie
zwierzę. Wiemy, ale powinniśmy tego _dowieść_ -- a nie potrafimy.

-- Fakt, który się zdarzył dzisiaj, nie jest-że ważną poszlaką?

-- Nie zdołamy wykazać związku pomiędzy psem a śmiercią tego
człowieka. Zresztą, nie widzieliśmy psa; słyszeliśmy go tylko,
a nie możemy dowieść, że gonił Seldona lub kogobądź. Nie, mój
drogi, musimy pogodzić się z myślą, że trzeba czekać i działać
z ukrycia.

-- Jakie masz plany?

-- Spodziewam się wiele po pani Lyons i mam nadzieję, że jutro
pozyskamy choć jeden dowód.

Nie mogłem go skłonić do wyrażenia jaśniej swych zamiarów. Szedł
w milczeniu aż do samego pałacu.

-- Czy wejdziesz? -- spytałem.

-- Ma się rozumieć; dalsze ukrywanie się jest zbyteczne. Słuchaj,
Watson: nie wspominaj sir Henrykowi o psie. Wszak baronet został
zaproszony jutro na obiad do Stapletonów?

-- I mnie prosili.

-- Musisz się wymówić. On pójdzie sam. To łatwo urządzić. A teraz
chodźmy. Spóźniłeś się wprawdzie na obiad, ale przybywamy w samą
porę na kolacyę.




XIII.

Zastawianie sieci.


Sir Henryk był bardziej rad, niż zdziwiony widokiem Holmesa;
spodziewał się bowiem, że ostatnie wypadki skłonią go do przybycia.
Nie mógł jednak zrozumieć, dlaczego mój przyjaciel nie wziął z sobą
żadnych bagażów. Zaopatrzyliśmy go we wszystko, czego potrzebował,
a następnie, przy sutej wieczerzy, opowiedzieliśmy baronetowi naszą
przygodę, z opuszczeniem pewnych szczegółów.

Ale wpierw czekał mnie przykry obowiązek uwiadomienia Barrymorów
o śmierci Seldona. Dla męża było to poniekąd dobrą nowiną, ale
żona na tę wieść rozpłakała się rzewnie. W oczach wszystkich ów
zbrodniarz był potworem i wyrzutkiem społeczeństwa; ona widziała
w nim zawsze chłopaka z jasnymi kędziorami, którego nosiła na
ręku i kochała, jak własne dziecko.

Niema tak złego mężczyzny, po którymby nie płakała kobieta...

-- Po wyjściu Watsona -- mówił baronet -- snułem się z kąta w kąt,
wierny mojej obietnicy: nie zapuszczania się samemu na bagno po
zachodzie słońca. Teraz jednak żałuję, że nie przyjąłem zaprosin
Stapletona, który do mnie pisał nad wieczorem. Gdybym był poszedł,
spędziłbym wieczór weselej.

-- Nie wątpię o tem -- rzekł Holmes. -- Ale, prawda, zapomniałem panu
powiedzieć, żeśmy go już opłakali. Byliśmy pewni, że to pan umarł.

Sir Henryk spojrzał na niego ze zdziwieniem.

-- Ten biedak był ubrany od stóp do głowy w pańską odzież. Obawiam
się, że Barrymore, który mu jej dostarczył, będzie miał zatarg
z policyą...

-- Wątpię. Nie było żadnych znaków.

-- To szczęśliwie dla niego, a nawet i dla nas, gdyż i pan nie jest
bez zarzutu w tej sprawie. Pociąganoby pana do odpowiedzialności za
to, że, znając kryjówkę zbiegłego więźnia, nie uwiadomiłeś o niej
policyi... Jako sumienny detektyw, powinienbym nawet aresztować pana
i całą służbę pałacową...

-- Zanim pan spełni ten obowiązek -- mówił baronet żartobliwie --
może się dowiem, jak stoi nasza sprawa? Czyś pan jej zawiłości
rozplątał? My z Watsonem tyle wiemy dziś, co na początku.

-- Mam nadzieję, że zdołam wyświetlić tajemnicę. Sprawa istotnie
bardzo skomplikowana, dużo w niej punktów ciemnych, ale spodziewam się
rzucić na nie światło,

-- My tutaj z Watsonem stwierdziliśmy tylko jeden fakt: szczekanie psa
na bagnie. Słyszeliśmy je wyraźnie, więc to nie legenda ani przesądy.
Gdybyś pan zdołał schwytać tego psa, byłbyś najpierwszym detektywem
na świecie.

-- Mam nadzieję, że go schwytam i nałożę mu kaganiec, ale potrzebuję
pańskiej pomocy.

-- Rozporządzaj pan mną do woli. Zrobię, co pan zechcesz.

-- A więc poproszę pana, abyś słuchał mnie ślepo.

-- I owszem.

-- Jeżeli pan zastosujesz się do moich wskazówek i poleceń, nie
pytając o ich przyczynę, to uda mi się może rozwikłać tajemnicę. Nie
wątpię...

Urwał nagle i zapatrzył się w jeden punkt nad moją głową. Światło
padało na jego twarz nieruchomą, jakby wykutą z kamienia.

-- Co pan tam widzisz? -- zawołał sir Henryk.

Patrząc na Sherlocka, spostrzegłem, że tłumi wewnętrzne wzburzenie.
Rysy jego były chłodne, jak zwykle, w oczach jednak płonął dziwny
ogień.

-- To był zachwyt znawcy... -- rzekł po chwili, wskazując rząd
portretów, wiszących na przeciwległej ścianie. -- Watson nie wierzy
mojemu znawstwu, ale to przez zazdrość, gdyż nasze poglądy na sztukę
są niezgodne. Według mnie, ta galerya portretów jest wspaniała.

-- Miło mi to słyszeć -- odrzekł sir Henryk, patrząc na mego
przyjaciela ze zdziwieniem. -- Na malarstwie nie znam się: wolę
ładnego konia, niż cenny obraz. Nie sądziłem, że pan masz czas
oddawać się takim zamiłowaniom...

-- Nie mogę być obojętny na arcydzieła, gdy je mam przed oczyma --
odparł Holmes. -- Mógłbym się założyć, że ta dama w niebieskiej
atłasowej sukni i ten sędziwy mąż w peruce, wyszli z pod pędzla
Reynoldsa. Wszak to wszystko portrety rodzinne?

-- Tak, wszystkie.

-- Czy pan zna imiona i daty?

-- Barrymore próbował wtajemniczyć mnie w rodowody i zdaje mi się, żem
zapamiętał jego wykład.

-- Któż jest ów gentleman z teleskopom w ręku?

-- To admirał Baskerville; służył w Indyach Zachodnich pod Rodneyem.
A ten w niebieskim fraku, to sir William Baskerville, który był
przewodniczącym w izbie gmin za czasów Pitta.

-- A ów jeździec, naprzeciwko mnie, w aksamitnym spencerze?

-- O! ten wart, aby o nim powiedzieć słów parę. On jest sprawcą
nieszczęść naszej rodziny. To właśnie krwawy Hugon, który wypuścił
sforę psów na tę nieszczęśliwą dziewczynę...

Spojrzałem na portret z wielkiem zaciekawieniem.

-- Nigdybym się nie domyślił, że to on -- rzekł Holmes. -- Twarz
łagodna, spokojna, tylko w oczach... płomienie. Wyobrażałem go sobie
tęższym i groźniejszym.

-- Niema wątpliwości, że to on. Na odwrotnej stronie płótna jest imię
i data -- rok 1647.

Mój przyjaciel umilkł, ale nie odrywał oczu od portretu. Dopiero po
naszem rozejściu się na spoczynek dowiedziałem się, dlaczego to
płótno budzi w nim tak żywo zaciekawienie.

Zaprowadził mnie znowu do jadalni ze świecą w ręku i przysunął ją do
portretu.

-- Co cię uderza? -- zapytał.

Ogarnąłem wzrokiem duży kapelusz z piórami, złociste loki i koronkowy
kołnierz; wpatrywałem się w rysy chłodne, surowe. Nie było w nich
namiętności, lecz niezłomna, okrutna wola; tryskała ona z oczu
stalowych, zdradzały ją usta wązkie, zaciśnięte.

-- Czy ten portret przypomina ci kogo ze znajomych? -- pytał Holmes.

-- Z dolnej części twarzy trochę podobny do sir Henryka.

-- Istotnie. Ale poczekaj.

Wskoczył na krzesło, i trzymając świecę w lewej ręce, prawą
osłonił szeroki kapelusz i włosy.

-- Chryste Panie! -- zawołałem.

Z ram obrazu wyłoniła się twarz Stapletona...

-- Ha! spostrzegłeś wreszcie! -- rzekł Holmes. -- Moje oczy są
przyzwyczajone do badania samych twarzy, bez akcesoryj toaletowych.
Pierwszą zaletą detektywa jest poznawać ludzi pod przebraniem.

-- Ależ to nadzwyczajne! -- mówiłem, nie mogąc ochłonąć
z podziwu. -- Ten obraz mógłby być jego portretem!

-- Tak, to fizyczny dowód atawizmu i moralnego podobieństwa. Studya
nad portretami rodzinnymi mogą nas przejąć wiarą w wędrówkę dusz.
Ten człowiek jest z rodu Baskervillów, to nie ulega wątpliwości.

-- I dlatego dybie na sukcesyę...

-- Naturalnie. Portret wypełnił lukę w moich poszukiwaniach. Trzymamy
go. Watson! gotów jestem założyć się, że jutro wpadnie w moje sieci,
tak, jak motyle, za którymi sam się ugania. Wezmę go na szpilkę
i dołączę do mojej kolekcyi zbrodniarzy.

Wybuchnął śmiechem, co mu się rzadko zdarzało.

Nazajutrz wstałem bardzo wcześnie, ale Holmes już mnie wyprzedził. Był
ubrany do wyjścia.

-- Mamy cały dzień swobodny -- mówił, zacierając ręce z radości. --
Sieci już zastawione, brakuje tylko motyla.

-- Czy już wychodziłeś?

-- Wysłałem do Princetown wiadomość o śmierci Seldona. Mam nadzieję,
że nikt z was nie będzie niepokojony w tej sprawie. Porozumiałem się
już także z wiernym Cartwrightem; krążył około mojej nory, jak pies
nad grobem swego pana. Musiałem go uspokoić że jestem zdrów i cały.

-- Cóż dalej?

-- Przywitamy sir Henryka. Ha! oto i on!

-- Dzień dobry, Holmes -- rzekł baronet, wchodząc do jadalni. --
Wyglądasz na dowódcę, naradzającego się z szefem swego sztabu przed
bitwą.

-- Bo też tak jest. Watson otrzymuje rozkazy.

-- I ja gotów jestem ich wysłuchać.

-- Wszak Stapleton zaprosił pana dzisiaj na obiad?

-- Spodziewam się, że i panowie pójdziecie ze mną. Oni są bardzo
gościnni i ręczę, że przyjmą was z otwartemi rękoma.

-- Obaj z Watsonem musimy jechać do Londynu.

-- Do Londynu?

-- Tak; nasza obecność jest potrzebniejsza tam, niż tutaj.

-- Miałem nadzieję -- oświadczył baronet -- że nie opuścicie mnie,
dopóki ta sprawa się nie wyświetli. Co ja tu będę robił sam na tem
pustkowiu?

-- Kochany panie, musisz zaufać mi ślepo i zrobić to, co powiem.
Oświadczysz pan Stapletonom, że mieliśmy wielką ochotę panu
towarzyszyć, lecz że ważne interesy powołały nas do Londynu.
Spodziewamy się wrócić niebawem. Czy pan zechce powtórzyć im to
dosłownie?

-- Jeżeli panu na tem zależy.

Widziałem, że baronet jest niezadowolony z naszego wyjazdu i że ma do
nas żal, iż go opuszczamy.

-- Kiedy chcecie jechać? -- spytał chłodno.

-- Zaraz po pierwszem śniadaniu. Wstąpimy do Coombe-Tracey. Watson
pozostawia tutaj kuferek, jako dowód, że wróci niebawem. Napisz kilka
słów do Stapletona, przepraszając go, że nie możesz korzystać z jego
zaprosin.

-- Mam ochotę jechać z wami -- rzekł baronet. -- Co mnie tu wiąże?

-- Dałeś mi pan słowo, że zastosujesz się do moich poleceń, a ja
powiadam panu, abyś został.

-- Ha! w takim razie zostanę.

-- Jeszcze słówko. Do Merripit-House pojedziesz pan amerykanem.
Odeślesz zaraz konie i oświadczysz, że zamierzasz powrócić pieszo.

-- Mam iść przez bagno?

-- Tak.

-- Ależ to sprzeciwia się pańskim poprzednim zaleceniom!
Ostrzegaliście mnie obaj, abym po zachodzie słońca nie wychodził na
bagno, ani na łąkę.

-- Tym razem możesz pan iść bezpiecznie. Gdybym nie ufał pańskiej
odwadze i zimnej krwi, nie dawałbym panu takiej rady. Wierzaj mi pan,
że to jest niezbędne.

-- A więc dobrze.

-- Ale jeśli panu życie miłe, nie zbaczaj z drogi; musisz iść prosto
ścieżką, wiodącą z Merripit-House do Grimpen-Road.

-- Dobrze, zapamiętam.

-- Chciałbym wyruszyć stąd zaraz po śniadaniu aby stanąć w Londynie
przed wieczorem.

Byłem zdziwiony takim programem; choć poprzedniego dnia Holmes
wspominał Stapletonowi, że jedzie nazajutrz do miasta, nie sądziłem
jednak, że mnie zabierze ze sobą i nie mogłem zrozumieć, dlaczego
w najważniejszej chwili schodzi ze stanowiska. Milczałem wszelako,
wiedząc, że trzeba go słuchać biernie.

Pożegnaliśmy naszego przyjaciela i w parę godzin potem byliśmy na
dworcu w Coombe-Tracey. Konie zostały odesłane do domu. Na platformie
stał niewielki chłopczyna.

-- Co pan rozkaże? -- zapytał Holmesa.

-- Pojedziesz tym pociągiem do Londynu. Zaraz po przybyciu
zatelegrafujesz do sir Henryka Baskerville w mojem imieniu, prosząc
go, aby kazał poszukać papierośnicy, którą zostawiłem u niego
i odesłał ją na Baker-Street.

-- Słucham pana.

-- Zapytaj na stacyi, czy niema listu do mnie.

Chłopak wrócił z telegramem, Holmes podał mi go. Przeczytałem, co
następuje:

„Depesza otrzymana. Przybywam z niepodpisanym rozkazem. Będę
o g. 5 m. 40. Lestrade.”

-- To odpowiedź na mój telegram, wyprawiony dziś rano. Będziemy
potrzebowali jego pomocy. Człowiek sprytny i odważny. A teraz, Watson,
sądzę, że nic nam nie pozostaje, jak odwiedzić twoją znajomą, panią
Laurę Lyons.

Zaczynałem pojmować plan kampanii. Holmes za pośrednictwem baroneta
chciał przekonać Stapletonów, żeśmy wyjechali istotnie, a my tymczasem
zjawimy się w chwili grożącego niebezpieczeństwa.

Ów telegram z Londynu, o którym sir Henryk wspomni zapewne, rozwieje
podejrzenia naturalisty.

Sieci były już zastawione.

Pani Laura Lyons znajdowała się w swojem biurze. Sherlock Holmes
przystąpił do rzeczy wprost ze szczerością, która ją wprowadziła
w kłopot.

-- Badam okoliczności, towarzyszące śmierci sir Karola Baskerville --
oświadczył. -- Mój przyjaciel, doktor Watson, uwiadomił mnie o treści
swojej rozmowy z panią, wiem także to, coś pani zamilczała...

-- Cóżem zamilczała?

-- Wyznałaś pani, że sir Karol na jej prośbę miał znajdować się o
dziesiątej przy furtce -- wiemy, że o tej godzinie śmierć go spotkała.
Nie wyjaśniłaś pani: jaki stosunek zachodzi pomiędzy tymi dwoma
faktami.

-- Nie są w żadnym stosunku do siebie.

-- Byłby to dziwny zbieg okoliczności. Sądzę jednak, że zdołamy
wykazać związek pomiędzy jednym faktem a drugim. Chcę być z panią
zupełnie szczerym. Poczytujemy ten „wypadek” za morderstwo;
podejrzanym jest nietylko przyjaciel pani, mr. Stapleton, lecz i jego
żona...

Mrs. Lyons zerwała się na równe nogi.

-- Jego żona?... -- krzyknęła.

-- Tak. Rzecz wyszła na jaw. Osoba, która dotychczas uchodziła za jego
siostrę, jest właściwie jego żoną...

Pani Lyons usiadła znowu, jej palce ściskały poręcz fotela z taką
siłą, że aż paznogcie zbielały.

-- Jego żona! -- szeptała. -- Jego żona! Więc on jest żonaty!...

Sherlock Holmes rozłożył ręce, jak gdyby chciał powiedzieć, że niema
na to rady.

-- Chcę mieć dowód. Jeśli pan potrafisz stwierdzić te słowa
faktami... -- Nie dokończyła, głos zamarł w jej piersi.

-- Przybyłem, uzbrojony w dowody, wiedząc, że ich pani zażąda --
oświadczył Holmes, wyjmując paczkę papierów z kieszeni. -- Oto
fotografia małżonków, zdjęta przed kilku laty w York. Zapisani są
w księgach zakładu fotograficznego jako „państwo Vandelour”, ale
łatwo poznać i ją, i jego. Dalej -- trzy rysopisy małżonków
Vandeleur; mąż w owym czasie był kierownikiem szkoły prywatnej
w St-Oliver. Rysopisy zostały nadesłane przez osoby wiarogodne.
Odczytaj je pani, a przekonasz się, czy odpowiadają wyglądowi
pana Stapleton i jego domniemanej siostry.

Przebiegła okiem listy i pogrążyła się w milczeniu. Skostniała jakby
z bólu.

-- Panie Holmes -- rzekła wreszcie -- ten człowiek obiecywał, że mnie
poślubi, jeśli uzyskam rozwód. Okłamał mnie, zdradził. Wyobrażałam
sobie, że on działa dla mnie -- teraz widzę, że byłam tylko
narzędziem w jego ręku. Nie potrzebuję dochowywać mu tajemnicy,
skoro on nie dochował mi wiary!... Nie myślę go osłaniać przed
skutkami jego niecnych czynów. Pytaj mnie pan, o co tylko chcesz --
nic nie zataję. Przysięgam panu, iż pisząc ten list, nie
wiedziałam, że narażam na niebezpieczeństwo sir Karola, który
był dla mnie lepszym od rodzonego ojca.

-- Wierzę pani święcie -- odparł Sherlock Holmes. -- Opowiadanie
byłoby dla pani bardzo przykrem, więc może lepiej ja powiem, jak
się rzeczy miały, a pani będzie prostowała niedokładności lub
omyłki. Wszak Stapleton radził pani napisać ten list?

-- Podyktował mi go.

-- Przypuszczam, że skłonił panią, dowodząc, że sir Karol chętnie
poniesie wydatki na rozwód.

-- Nieinaczej.

-- A gdy pani list posłałaś, odradził jej przybyć na miejsce
umówione.

-- Mówił, że mu ambicya nie pozwala, aby człowiek obcy łożył na taki
cel, i że choć sam jest niezamożny, poświęci ostatni grosz na
usunięcie przeszkód, zagradzających nam drogę do szczęścia.

-- A potem wyczytałaś pani wiadomość o śmierci w gazecie miejscowej?

-- Tak.

-- Następnie kazał pani przysiądz, że nie wspomnisz nikomu o swym
liście do sir Karola?

-- Mówił, że śmierć jest tajemniczą i że mogliby mnie podejrzewać
o zabójstwo. Wystraszył mnie takim argumentem i zmusił do milczenia.

-- A czy pani miałaś jakie wątpliwości?

Milczała długo, wreszcie rzekła:

-- Być może, bo go znam. Ale gdyby dochował mi wiary, nie zdradziłabym
go nigdy.

-- Bądź co bądź, wyszłaś pani z tej sprawy obronną ręką --
przekładał jej Holmes. -- Miałaś go pani w swej mocy, a jednak
żyjesz. A teraz pożegnamy panią. Dowidzenia niebawem!

       *       *       *       *       *

-- Nasza sprawa zaczyna się zaokrąglać -- mówił Holmes, gdy w parę
minut potem staliśmy na dworcu, oczekując londyńskiego pociągu. --
Jest to najdziwniejsza zbrodnia, jaka się zdarzyła w naszem stuleciu.
Badacze kryminologii pamiętają podobny wypadek w roku 1866 w Grodnie,
a drugi w północnej Karolinie w roku 1878, ale obecny fakt ma swoje
odrębności. I teraz nawet, po wykryciu szczegółów, nie wiem jeszcze,
w jaki sposób Stapleton przyczynił się do śmierci sir Karola. Mam
jednak nadzieję, że to się wyświetli przed północą.

Kuryer londyński wbiegł na peron z sykiem i gwizdem. Z wagonu
pierwszej klasy wyskoczył mężczyzna krępy, o twarzy wesołej. Powitał
Holmesa z takiem uszanowaniem, jak oficer głównodowodzącego armią.

-- Czy jest co nowego? -- spytał.

-- Zdaje się, że obecna sprawa narobi hałasu -- odparł mój przyjaciel,
zacierając ręce. -- Mamy dwie godziny wolne. Trzeba zjeść obiad
i nabrać sił do działania. Po obiedzie przejdziemy się po łące;
świeże powietrze wyruguje z twoich płuc nagromadzoną w nich mgłę
londyńską. Wszak jesteś tu po raz pierwszy? Mam nadzieję, że nie
zapomnisz tych odwiedzin...




XIV.

Pies Baskervillów.


Jedną z wad Sherlocka Holmes -- jeśli można to nazwać wadą -- jest
skrytość. Nie zwykł wyjawiać swoich planów nikomu, aż do ostatniej
chwili. Jest to wynikiem jego natury despotycznej i samodzielnej,
ale i próżności potrosze. Lubi wprowadzać w zdumienie i zachwyt
nad swym geniuszem wywiadowczym. Zresztą ta skrytość płynie może
i z ostrożności, która nie pozwala mu wypowiadać się przed nikim.
Bądź co bądź, jest to przykrem dla otoczenia.

Niecierpliwiło mnie to często, ale nigdy do tego stopnia, jak owego
wieczora. Czekało nas zadanie trudne i niebezpieczne, mieliśmy działać
wspólnie, a jednak Holmes nie wyznaczał nam roli. Mówiliśmy
o przedmiotach pobocznych, nie mających nic wspólnego ze sprawą.

Mój przyjaciel wynajął na dworcu dorożkę i kazał się wieźć do
Baskerville-Hall. Wysiedliśmy przy bramie. Zapłacił dorożkarza
i odprawił go do Coombe-Tracey, poczem kazał nam iść ze sobą
w stronę Merripit-House.

-- Czy masz broń? -- zapytał Lestrada.

-- Nie rozstaję się z rewolwerem -- odparł detektyw. -- We dnie jest
jak przylepiony do kieszeni moich spodni, a w nocy -- do mojej
poduszki.

-- To dobrze. Mój przyjaciel i ja jesteśmy w zbrojnem pogotowiu.

-- Cóż pan rozkażesz?

-- Czekać.

-- Ha! nie jest to miła robota, zwłaszcza wśród takiego otoczenia.
Cóż za pustkowie!... -- mówił Lestrade, oglądając się dokoła.

-- Widzisz te światełka w oddali? To Merripit-House, cel naszej
wycieczki. Teraz musimy iść na palcach i mówić szeptem.

O dwieście yardów przed domem, Sherlock kazał nam stanąć.

-- Poczekamy tutaj -- szepnął. -- Te kamienie na prawo stanowią
wyborną osłonę. Zaczaisz się za nimi, Lestrade. Wszak byłeś w tym
domu, Watson? Rozkład mieszkania jest ci znany. Widzisz okno
oświetlone?

-- To od kuchni.

-- A tamto, po drugiej stronie?

-- To od jadalnego pokoju.

-- Proszę cię, zakradnij się pod te okna i zobacz, co oni tam robią,
ale na miłość Boską, ostrożnie, żeby nie zmiarkowali, że są
śledzeni.

Stąpałem powoli, im palcach; zgięty wpół, doszedłem do miejsca, skąd
było widać okno jadalni.

Przy okrągłym stole siedziało dwóch mężczyzn: sir Henryk i Stapleton.

Byli zwróceni do mnie profilem. Obaj palili cygara i popijali kawę.
Przed nimi stała butelka z winem. Stapleton rozprawiał żywo, baronet
był blady i roztargniony. Może trapiła go myśl o samotnym powrocie
przez to fatalne trzęsawisko.

Po chwili Stapleton wstał i wyszedł z pokoju. Sir Henryk wypił haust
kawy i zaciągnął się dymem cygara. Usłyszałem skrzypniecie drzwi
i chrzęst żwiru: ktoś szedł po drugiej stronie muru. Wyjrzałem
ostrożnie i zobaczyłem naturalistę. Stąpał powoli, zakradał się
jakby, wreszcie stanął u drzwi bocznej oficyny. Klucz zazgrzytał
w zamku, po chwili doszedł mnie dziwny odgłos, jakby warczenia.
Stapleton zabawił parę minut i wrócił do domu. Widziałem, jak
wszedł do pokoju, w którym pozostawił był sir Henryka.

Wróciłem do moich towarzyszów, aby zdać raport Holmesowi.

-- A więc powiadasz, że dama jest nieobecna? -- pytał, wysłuchawszy
mnie do końca.

-- Niema jej w jadalnym pokoju.

-- We wszystkich innych pokojach ciemno? Gdzie też się ukrywa?...

Nad trzęsawiskiem unosiły się białe opary; księżyc, świecący jasno
na niebie, nie zdołał ich rozproszyć. Cała okolica wydawała się
posypana śniegiem.

-- Przeklęta mgła! -- mruczał Holmes. -- Ogarnie nas niebawem, a wtedy
wszystko stracone. To jedno może mi szyki pomieszać. Ale mam nadzieję,
że nie będziemy już długo czekali. Dziesiąta. Sir Henryk wyjdzie lada
chwila. Ta mgła stanowi o jego życiu...

Noc była jasna; po za obrębem oparów widać było Merripit-House. Tylko
dwa okna były oświecone. Wtem światło zgasło w kuchni; pozostało
tylko w pokoju jadalnym, w którym morderca i jego ofiara siedzieli
przy kieliszkach i cygarach. A tymczasem mgła spowijała coraz szerszą
przestrzeń, muskała już dom Stapletona. Zniknął w niej mur na drugim
końcu ogrodu, czubki drzew wynurzały się jeszcze z po za oparów.
Holmes przestępował z nogi na nogę. Był zaniepokojony.

-- Jeżeli nie wyjdzie za kwadrans, cała robota na nic. Za pół godziny
nie będziemy mogli dojrzeć rąk własnych...

Uklęknął i przyłożył ucho do ziemi.

-- Dzięki Bogu! słyszę jego kroki... -- szepnął.

Rozległo się miarowe stąpanie. Kroki stawały się coraz głośniejsze
i wyraźniejsze, dochodziły do nas przez mgłę, jak przez zasłonę,
i oto nagle pojawił się ten, na którego czekaliśmy.

Przeszedł ścieżką obok nas i podążył dalej, a idąc, oglądał się
na prawo i lewo, z widocznym niepokojem.

-- Pst! -- szepnął Holmes. -- Baczność!

Mgła była już o pięćdziesiąt yardów przed nami. Wytężaliśmy
wzrok, czując, że wyłoni się z niej coś strasznego. Spojrzałem
na Holmesa. Był blady, wpatrywał się w jeden punkt, usta mu
drgały. W chwili tej Lestrade krzyknął i padł twarzą do ziemi.
Zerwałem się, nie wypuszczając pistoletu z garści, choć krew
zamarła mi w żyłach na widok strasznego zjawiska, które
wyskoczyło z za mgły...

Był to pies olbrzymi, czarny, jak węgiel, ale nie pies zwyczajny.
Jego rozwarta paszcza ziała ogniem, z oczu sypały się iskry, cały pysk
był jakby w płomieniach. Najstraszniejsza zmora nie mogła być
straszniejszą od tego piekielnego zwierza, wyłaniającego się ku nam
z ciemności.

Dziki zwierz biegł śladami naszego przyjaciela w podskokach...

Byliśmy tak przerażeni tem zjawiskiem, że nie wystrzeliliśmy w porę.
Pies przebiegł mimo nas. Holmes i ja daliśmy ognia równocześnie;
zwierzę, ugodzone widocznie, jęknęło przeraźliwie, lecz nie
zatrzymało się w swym szalonym pościgu.

Sir Henryk, który już był daleko, obejrzał się; widziałem w blasku
księżycu, że stanął przerażony i podniósł ręce do góry.

Jęk psa rozproszył nasze przesądne obawy. Jeśli kula raniła zwierzę,
a więc było nie widmem, lecz rzeczywistością, -- mogliśmy je zabić.

W życiu mojem nie widziałem nikogo, pędzącego tak szybko, jak Holmes
owej nocy. Biegłem za nim, ale mnie wyprzedził. Słyszeliśmy przed sobą
warczenie psa i wołanie o pomoc sir Henryka. Nadbiegłem w chwili, gdy
rozjuszone zwierzę rzuciło się na swą ofiarę, powaliło ją na ziemię
i wyszczerzało zęby. Z dzikiem wyciem i jękiem bólu dogorywający pies
zwalił się na baroneta.

Skoczyłem naprzód i przyłożyłem psu pistolet do łba, ale wystrzał
był zbyteczny. Czworonożny prześladowca rodu Baskervillów już nie
żył...

Nachyliliśmy się nad sir Henrykiem. Mój przyjaciel odetchnął
swobodniej, widząc, że nasza pomoc przyszła w porę. Lestrade wlał
baronetowi do ust parę kropel wódki. Sir Henryk spojrzał na nas
przerażonemi oczyma.

-- Co to? -- szepnął. -- Co to takiego?...

-- Zabiliśmy złego ducha rodu Baskervillów. Już nie ożyje!... --
zawołał Holmes.

U stóp naszych leżało olbrzymia psisko, wielkości młodej lwicy; był
to mieszaniec wyżła i brytana. Zagasłe oczy świeciły jeszcze,
zakrwawiony pysk ział ogniem.

Powiodłem ręką po łbie kudłatym -- moje palce zabłysły
w ciemności...

-- Fosfor! -- rzekłem.

-- Szatański pomysł! -- mówił Holmes, nachylając się nad martwem
zwierzem. -- Przepraszam cię najmocniej, sir Henryku, że musiałem cię
narazić na taki przestrach. Domyślałem się, że wypuszczą psa, ale nie
sądziłem, że go wpierw posmarują siarką, aby wydawał się piekielnym
potworem...

-- Ocaliłeś mi pan życie!

-- Wystawiając je na niebezpieczeństwo. Czy możesz pan wstać o własnej
sile?

-- Dajcie mi jeszcze wódki. Tak! A teraz podtrzymajcie mnie chwilkę,
bo jeszcze drżą mi nogi. Co pan teraz rozkaże?

-- Przedewszystkiem musisz pan odpocząć. Jeżeli poczekasz tu na nas,
odprowadzimy pana do domu.

Sir Henryk był jeszcze blady i nie mógł utrzymać się na nogach.
Posadziliśmy go na kamieniu.

-- A teraz do dzieła -- mówił Holmes. -- Każda chwila jest droga. Mamy
już dowód zbrodni, chodzi jeszcze o schwytanie zbrodniarza.

Zostawiliśmy sir Henryka i podążyliśmy ku domowi Stapletona.

-- Słyszał wystrzały i domyślił się, że jego „sztuka” wyszła na
jaw. Nie zastaniemy go już -- mówił Holmes.

-- Kto wie: gęsta mgła stłumiła zapewne huk rewolweru, a zresztą
przestrzeń dość znaczna; mógł nie słyszeć.

-- Sądzisz, że czekał na rezultat w domu? To go me znasz. Ręczę,
że wyszedł za psem, aby go przywołać po skończonej „robocie”.
Gotówbym się założyć, że go niema w Merripit-House. Swoją drogą,
przetrząśniemy dom od strychu do piwnic.

Frontowe drzwi były otwarte; weszliśmy, ku zdziwieniu starego sługi,
który stał w sieni. Z wyjątkiem jadalni, wszędzie panowały ciemności,
ale Holmes wziął ze stołu lampę i chodził z nią od pokoju do pokoju.
Nie było nigdzie Stapletona.

Jeden z pokojów na górze był zamknięty na klucz.

-- Ktoś tam jest! -- zawołał Lestrade. -- Słychać oddech. Proszę
drzwi otworzyć!

Odpowiedział nam jęk. Holmes uderzył pięścią w klamkę; wyskoczyła,
drzwi stanęły otworem. Wbiegliśmy do pokoju z pistoletami w garści.

Nie było w nim Stapletona. Oczom naszym przedstawił się dziwny
i niespodziany widok.

Pokój był rodzajem muzeum; w gablotach i na ścianach były rozpięte
rzadkie okazy motylów. Pośrodku pokoju był słup, postawiony tu zapewne
dla podtrzymania starej belki, grożącej zawaleniem. Do tego słupa
uwiązana była postać ludzka; w pierwszej chwili nie mogliśmy poznać:
czy to mężczyzna, czy kobieta. Jeden ręcznik ściskał jej gardło
i okręcony był naokoło słupa, drugi zakrywał dolną część twarzy.
Cała postać była spowita w prześcieradło.

W mgnieniu oka rozerwaliśmy pęta; na ziemi u stóp naszych leżała pani
Stapleton. Gardło miała sine i ślady paznogci na twarzy i ciele.

-- Nędznik!... -- zawołał Holmes z oburzeniem. -- Dawaj no tu flaszkę
z wódką -- rzekł do Lestrada. -- Trzeba ją posadzić na krześle
i rozcierać.

Otworzyła oczy.

-- Co się z nim stało? -- szepnęła. -- Czy uciekł?

-- Nie umknie tak łatwo.

-- Ja mówię nie o _nim_, ale o sir Henryku. Czy ocalony?

-- Tak.

-- A pies?

-- Nie żyje.

Odetchnęła swobodniej.

-- Dzięki Bogu! Widzicie, panowie, jak ten łotr obszedł się ze mną!...

Wysunęła ręce z rękawów -- były okryte sińcami.

-- Ale to najmniejsza -- ciągnęła dalej. -- On zdeptał moją duszę,
poniżył ją... Wszystko znosiłam: osamotnienie, poniewierkę, dopóki
mogłam wierzyć w jego miłość; ale i tu spotkał mnie zawód...

Wybuchła płaczem.

-- Nie masz pani powodu go oszczędzać -- rzekł Holmes. -- Powiedz nam,
gdzie się ukrywa? Jeśli mu pomagałaś w złem, dopomóż nam złe
powetować.

-- Jedno jest tylko miejsce, w którem mógł się schronić: dawna
kopalnia ołowiu, w samym środku moczarów. Tam trzymał psa na uwięzi;
wiem, że robił przygotowania, aby tam się ukryć.

Holmes przysunął lampę do okna.

-- Patrzcie -- mówił -- co za mgła! Nikt dzisiaj nie zdoła dotrzeć do
Grimpen-Mire.

Klasnęła w ręce. Oczy jej zabłysły.

-- On dojdzie, ale wyjść nie zdoła, bo wśród mgły nie zobaczy
gałęzi, któreśmy powtykali razem, aby mu wskazywały drogę do
Grimpen-Mire. Szkoda, że nie mogłam ich dzisiaj wyrwać, bo
byłby na waszej łasce...

Pogoń stawała się niemożliwą, dopóki mgła nie opadnie. Tymczasem
pozostawiliśmy Lestrada na stanowisku w Merripit-House, a sami wraz
z sir Henrykiem wróciliśmy do Baskerville-Hall.

Niepodobna już było ukrywać przed nim historyi Stapletonów. Ze
spokojem przyjął wiadomość, że ta, którą pokochał, była żoną,
nie siostrą owego łotra. Lecz wzruszenie tej nocy wstrząsnęły mu
nerwy. Dostał gorączki. Posłaliśmy po doktora Mortimer.

Gdy baronet podźwignął się z łóżka, dla odzyskania równowagi
duchowej, pod opieką tego zacnego lekarza wyruszył w podróż
naokoło świata. Wrócił zdrów moralnie i fizycznie.

       *       *       *       *       *

Zbliżam się do końca tej dziwnej opowieści; starałem się przelać
w czytelników obawy, które trapiły nas tak długo i skończyły się tak
tragicznie.

Nazajutrz po opisanych wypadkach, mgła ustąpiła i pod przewodnictwem
pani Stapleton zdołaliśmy dotrzeć do punktu, skąd ścieżka prowadziła
na moczary.

Nieszczęśliwa kobieta ze skwapliwością, świadczącą o głębokiej
urazie do tego człowieka, który jej życie zmarnował i podeptał
jej godność niewieścią, starała się nas wprowadzić na trop jego.

Od owego punktu, rząd wetkniętych w błoto gałęzi wskazywał kępki
ziemi, po których można było przejść suchą nogą. Jeden krok
fałszywy mógł nas o śmierć przyprawić. Raz tylko jeden ujrzeliśmy
ślad, że ktoś przechodził tą niebezpieczną drogą. Wśród zielska
i trawy wyzierał jakiś czarny przedmiot.

Holmes schylił się, aby go podnieść, przyczem pośliznęła mu się
noga; gdybyśmy go nie podtrzymali, byłby wpadł w to błoto bezdenne.
Podniósł się trzymając w ręku stary but. Wewnątrz, na podeszwie,
była wypisana firma: „_Meyers, Toronto_”.

-- Warto było wziąć błotną kąpiel! -- wołał. -- Jest to zaginiony
but sir Henryka.

-- Stapleton rzucił go tu zapewne wśród ucieczki.

-- Niewątpliwie. Trzymając ten but, wprowadzał psa na trop sir
Henryka... Odgłos wystrzału zwiastował Stapletonowi, że zasadzka
chybiona. Łotr uciekał z tym butem w ręku. Tu właśnie go rzucił.
A zatem do tego miejsca doszedł bezpiecznie.

Mieliśmy się dowiedzieć jeszcze innych szczegółów, choć wiele rzeczy
pozostało niewyjaśnionych. Niepodobna było znaleźć śladów na bagnie,
albowiem błoto zalewało je odrazu. Minąwszy najgłębsze moczary,
szukaliśmy odbicia stóp na twardym już gruncie. Nadaremnie. Jeśli
świadectwo ziemi było wiarogodne, Stapleton nie doszedł do wyspy, ku
której dążył wśród mgły.

Grimpen-Mire pochłonęło nędznika. Jego kości spoczywają zapewne
wśród nieprzebytych trzęsawisk...

Natomiast znaleźliśmy dużo śladów po nim na wyspie, gdzie psa
ukrywał. W jednym z opuszczonych domków był przykuty do ściany
łańcuch; pogryzione kości świadczyły, że pies był tutaj więziony.
Opodal leżał szkielet małego pinczerka.

-- Patrzcie! toż to faworyt Mortimera! -- zawołał Holmes. --
Stapleton potrafił ukryć psa, ale nie zdołał stłumić jego wycia.
Mógł był wprawdzie trzymać go w oficynie Merripit-House, ale byłoby
to ryzykownem. Zdecydował się na taki krok ostatniego dnia, gdy
wszystko postawił na jedną kartę. Maść w tej oto blaszance jest
zapewne mieszaninę siarki i fosforu, którą pies był wysmarowany.
Tym sposobem, korzystając z legendy, ów łotr wystraszył na śmierć
sir Karola. Nic dziwnego, że Seldon uciekał z wrzaskiem. Wszak
nasz przyjaciel, sir Henryk, a i my także, nie mogliśmy się
wstrzymać od okrzyku wobec takiego zjawiska. Był to pomysł
piekielny! -- chodziło nietylko o wystraszenie ofiary, lecz
i o utrudnienie śledztwa, albowiem pies, ziejący ogniem,
przejmował włościan okolicznych strachem przesądnym i odejmował
im ochotę ścigania tego potwora. Mówiłem ci to już raz
w Londynie, Watson, a teraz powtarzam, że Stapleton był
najniebezpieczniejszym łotrem, z jakim zdarzyło mi się spotkać
w życiu.




XV.

Rzut oka wstecz.


W końcu listopada Holmes i ja w wieczór ciemny i dżdżysty siedzieliśmy
przy kominku w naszej bawialni na Baker-Street. Mój przyjaciel był
w wybornym humorze i skorzystałem z tego, aby go wybadać o nieznane
mi dotychczas szczegóły sprawy Baskerville.

Sir Henryk i doktor Mortimer bawili w Londynie, gotując się do
dalekiej podróży, która miała wzmocnić nerwy baroneta.

-- Cała ta sprawa była jasną i prostą z punktu widzenia rzekomego
Stapletona -- mówił Holmes, w odpowiedzi na moje pytanie. -- Dla nas
zaś, którzyśmy nie znali jego pobudek i celów, wydawała się
tajemniczą i zawiłą. Znajdziesz moje poglądy pod literą _B_
w moich aktach kryminalnych.

-- Wolałbym, żebyś mi to opowiedział żywem słowem.

-- Dobrze, ale nie ręczę za dokładność. Pamięć może mnie mylić.
Otóż moje badania wykryły, że portret rodzinny nas nie zawiódł.
Ten łotr był synem Rogera Baskerville, młodszego brata sir
Karola;  wywędrował do Ameryki z bardzo złą reputacyą. Ożenił
się tam z Beryl Garcia, najpiękniejszą kobietą w Costa-Rica,
a sprzeniewierzywszy znaczną sumę z publicznych funduszów,
zmienił nazwisko na Vandeleur, uciekł do Anglii i założył
szkołę dla chłopców w Yorkshire. Do obrania tego zawodu skłoniła
go znajomość, zawarta w drodze powrotnej z nauczycielem
suchotnikiem, niejakim Fraser. Weszli w spółkę. Dopóki
Fraser żył, szkoła szła dobrze i prowadzona była z poczuciem
obywatelskich obowiązków, ale po jego śmierci zyskała jaknajgorszą
opinię, as wreszcie okryła się hańbą. Vandeleur uznał za stosowne
zmienić nazwisko. Jako Stapleton, z resztkami ukradzionych pieniędzy,
z pięknymi zbiorami entomologicznymi przesiedlił się do Anglii
południowej.

Muzeum Brytańskie objaśniło mnie, że był powagą na polu
owadoznawstwa; odkrył dużo gatunków, które noszą nazwisko Vandeleur.

Ten nikczemnik zbadał zapewne swoje stosunki rodzinne i dowiedział
się, że jedno tylko życie ludzkie stoi pomiędzy nim a olbrzymią
fortuną. Przypuszczam, że w chwili osiedlania się w Devonshire nie
miał jeszcze wytkniętego jasno planu; lecz że od początku żywił złe
zamiary, świadczy o tem fakt, iż żonę swą podawał jako siostrę.
Widocznie miał już wtedy projekt użycia jej za narzędzie, choć nie
wiedział jeszcze, jakiemi drogami dojdzie do celu.

Przedewszystkiem postarał się osiąść jaknajbliżej siedziby swych
przodków, powtóre -- nawiązać przyjazny stosunek z sir Karolem
Baskerville, oraz z jego sąsiadami.

Baronet opowiedział mu sam o psie, prześladującym ich ród, i zgotował
tem sobie śmierć okropną. Stapleton -- gdyż tak go będę nazywał
w dalszym ciągu -- wiedział, że sir Karol ma wadę serca i że
gwałtowne wstrząśnienie może go zabić; wiedział też, że jest
przesądnym i że wierzy w tę legendę.

Nikczemnik poznał odrazu, jaką może stąd korzyść osiągnąć;
obmyślił dla baroneta śmierć niezawodną, za którą nikt nie
mógł być pociągnięty do odpowiedzialności.

Przeprowadził swój plan bardzo zręcznie. Zwyczajny łotr byłby użył
psa rozjuszonego -- on nadał mu jeszcze pozory piekielnej bestyi.
Kupił najdziksze i największe psisko, jakie mógł dostać u handlarzy
Ross and Mangles w Londynie. Przywiódł go do stacyi North Devon,
odległej od Baskerville-Hall i nadłożył ogromny kawał drogi, idąc
łąką i moczarami, aby go nikt nie spostrzegł. Wpierw wynalazł dla
niego schronienie w Grimpen-Mire i tam go odrazu wprowadził.
Trzymał go na łańcuchu i czekał sposobności. Ale niełatwo było
ją znaleźć.

Stary baronet nie wychodził nigdy za obręb pałacu po zachodzie słońca.
Kilkakrotnie Stapleton czyhał na niego z psem, lecz bezskutecznie.
Wtedy-to okoliczni włościanie widzieli ogromne psisko, co spowodowało
wskrzeszenie legendy.

Stapleton miał nadzieję, że jego żona zdoła doprowadzić sir Karola do
zguby, lecz natrafił na niespodziewany opór. Nie chciała rozkochywać
starego gentlemana; oni groźby, ani nawet kije nie zdołały ją skłonić
do tak niecnego wspólnictwa. Stapleton musiał działać sam.

Pomogła mu dobroczynność sir Karola. Zacny starzec, zwiedziony
pozorami, polubił Stapletona i za jego pośrednictwem świadczył dużo
dobrego, między innymi pani Laurze Lyons. Stapleton poznał ją
przypadkowo, zainteresował się niby jej losem i wzbudził dla niej
współczucie w litościwem sercu baroneta; że zaś potrafił zyskiwać
względy kobiet i przedstawił się jako kawaler, wkrótce zdobył nietylko
zaufanie, lecz i serce pięknej Laury; dawał jej też do zrozumienia, że
się z nią ożeni, jeśli ona rozwiedzie się z mężem.

Usłyszawszy, że sir Karol, z porady doktora Mortimer, zamierza opuścić
Baskerville-Hall, postanowił działać bezwłocznie, w obawie, aby ofiara
nie wysunęła się z jego szponów. Skłonił zatem panią Lyons do
napisania listu, w którym błagała baroneta o przybycie do furtki
ogrodowej w przeddzień jego wyjazdu do Londynu. Następnie odradził jej
stawić się na miejscu umówionem.

Wracając wieczorem z Coombe-Tracey, spuścił psa z łańcucha,
posmarował go fosforem i przyprowadził do furtki, wiedząc, że
stary gentleman zjawi się przy niej od strony pałacu.

Pies, poszczuły przez swego pana, przeskoczył przez furtkę i ścigał
biednego baroneta; ten uciekał aleja, widzów, wołając o pomoc. Pies
biegł trawnikiem, baronet aleją żwirową; dlatego pozostały tylko ślady
jego kroków.

Widząc, że leży bez ruchu, pies zbliżył się zapewne, obwąchał go,
a gdy poczuł, że już nie żyje, zawrócił się. Stapleton przywołał
go, odprowadził do improwizowanej budy w Grimpen-Mire i uwiązał
znowu na łańcuchu.

Śmierć sir Karola pozostała niewyjaśniona; władze policyjne łamały
sobie głowę nad jej przyczyną, okolica była w strachu, wreszcie oddano
sprawę w nasze ręce.

Rozumiesz piekielny podstęp tego łotra; tak się urządził, że nie
można było znaleźć śladów zbrodni, ani wytoczyć procesu mordercy.
Jedyny jego wspólnik zdradzić go nic mógł. Obie kobiety, wplątane
w tę sprawę: pani Stapleton i pani Laura Lyons, miały pewne podejrzenia;
mrs. Stapleton wiedziała nawet o złych zamiarach męża względem sir
Karola, a także o istnieniu psa. Mrs. Lyons nie miała wprawdzie
pojęcia ani o jednem, ani o drugiem, lecz zastanowiło ją, że śmierć
starego gentlemana wynikła o godzinie, wyznaczonej na spotkanie z nią.
Obie kobiety znajdowały się jednak pod wpływem tego łotra -- nie miał
powodu obawiać się zdrady z ich strony.

Pierwsza część szatańskiego zadania była spełniona, pozostawała
druga, trudniejsza.

Stapleton mógł na razie nie wiedzieć o istnieniu spadkobiercy
w Kanadzie. Bądź co bądź, dowiedział się o tem wkrótce po śmierci
sir Karola od swego przyjaciela, doktora Mortimer, który go też
uwiadomił o przybyciu sir Henryka.

Pierwszą myślą Stapletona było zapewne zgładzić go ze świata
w Londynie. Stracił zaufanie do żony od chwili, gdy nie chciała mu
pomagać w nastawianiu sideł na sir Karola. Bał się jednak zostawić ją
samą na dłuższy czas, dlatego wziął ją ze sobą do Londynu.

Doszedłem, że zamieszkali w hotelu Mexborough, przy Craven Street.
Stapleton zamykał żonę na klucz a sam, przyprawiwszy brodę, dla
niepoznaki, śledził każdy krok doktora Mortimer, jeździł za nim na
Baker-Street, a następnie na dworzec i do hotelu Northumberland.

Żona domyślała się jego planów, lecz obawiała się ostrzedz
upatrzoną ofiarę. Gdyby list wpadł w ręce Stapletona, jej własne
życie byłoby w niebezpieczeństwie.

Jak wiemy, wpadła na myśl wycięcia z gazety słów, któremi ostrzegała
baroneta. List doszedł rąk baroneta i był pierwsza zapowiedzią
niebezpieczeństwa.

Stapleton postarał się o but sir Henryka, aby w razie danym wyzyskać
węch psa i wprowadzić go na trop ofiary.

Posługacz hotelowy dostarczył mu obuwia, za hojną pewnie opłatą; lecz
pierwszy but wykradziony, był nowy; Stapleton kazał go podrzucić
i dostał drugi, noszony. Ten drobny fakt wprowadził mnie odrazu na
domysł, że prześladowca sir Henryka chce użyć psa do swych celów.

Nazajutrz baronet przybył tutaj; Stapleton śledził go w dorożce.
Sądząc z tego, że mnie znał i wiedział, gdzie mieszkam, gotów jestem
przypuścić, że już poprzednio miał powody obawiać się mojej
działalności wywiadowczej i ze nie był nowicyuszem na polu zbrodni.

W ciągu trzech lat ostatnich okradziono w Devonshire cztery dwory.
W żadnym wypadku złoczyńcy nie zostali ujęci. Wreszcie w maju roku
bieżącego zrabowano Folkstone-Court, przyczem został zabity służący,
który pierwszy dostrzegł zamaskowanego złodzieja.

Mógłbym ręczyć, że był nim Stapleton, który w ten sposób zasilał
swe fundusze. Mieliśmy dowód jego bezczelności w tem, że podał moje
nazwisko dorożkarzowi. Zrozumiał wtedy, iż go śledzę i że nie będzie
mógł spełnić swych zamiarów w Londynie. Powrócił do Devonshire
i oczekiwał tam przybycia baroneta.

-- Przepraszam cię -- rzekłem. -- Czy mógłbyś mi wyjaśnić, kto
żywił psa podczas pobytu Stapletona w Londynie?

-- Ważna to kwestya -- odparł. -- Zastanawiałem się nad nią
i doszedłem do przekonania, że Stapleton miał wspólnika.
W Merripit-House był stary lokaj, Antoni. Wiem, że pozostawał
u niego w służbie conajmniej lat kilka, bo widziano go za czasów,
gdy Stapleton był kierownikiem szkoły w Yorkshire. Ten człowiek
musiał wiedzieć, że Beryl jest żoną, nie siostrą jego pana. Po
zamachu na sir Henryka, Antoni zniknął bez śladu.

Otóż to imię, rzadkie w Anglii, jest bardzo pospolite w Hiszpanii
i w Ameryce hiszpańskiej. Ów służący, również jak i pani Stapleton,
mówił po angielsku płynnie, lecz z akcentem miękkim, południowym.
Widziałem sam Antoniego, idącego do Grimpen-Mire ścieżką, wytkniętą
przez Stapletona. Zapewne ten, podczas jego nieobecności, żywił psa,
choć zapewne nie wiedział, do jakiego celu jest przeznaczony.

Teraz słówko o mojej działalności w czasie, gdyś przebywał z sir
Henrykiem w Baskerville-Hall. Pamiętasz może, jak oglądając papier, na
którym były przyklejone słowa, wycięte z _Timesa_, badałem znak wodny;
trzymałem wtedy papier przy oczach. Otóż zaleciała mnie subtelna woń
białego jaśminu.

Jest siedemdziesiąt pięć gatunków perfum, które każdy detektyw
powinien rozróżniać; wiele wypadków zależy od szybkiego poznawania
perfum. Jaśmin naprowadził mnie na domysł, że list został przesłany
przez kobietę. Już wtedy moje podejrzenia zwróciły się ku
Stapletonom.

Wiedziałem więc o istnieniu psa i o miejscu zamieszkania mordercy,
zanim wyruszyliście do Devonshire.

Postanowiłem śledzić Stapletona. Oczywiście nie mógłbym tego
dokonać, przebywając z wami, albowiem łotr miałby się na baczności.
Zwiodłem wszystkich, nie wyłączając ciebie, i zjawiłem się
potajemnie, wówczas, gdy sądziliście wszyscy, że bawię w Londynie.

Ukrywałem się przeważnie w Coombe-Tracey, chroniąc się w jaskini na
moczarach tylko wtedy, gdy moja obecność na polu działania była
niezbędną. Cartwright w przebraniu chłopca wiejskiego, oddawał mi
znaczne usługi. Dostarczał mi pożywienia i czystej bielizny. Podczas
gdym ja śledził Stapletona, on śledził ciebie, tak, że wiedziałem
o każdym twoim kroku.

Mówiłem ci już, że twoje raporty dochodziły mnie szybko, odsyłano mi
je natychmiast z Baker-Street do Coombe-Tracey. Przydały mi się
bardzo, zwłaszcza biografia Stapletona. Pomogła mi ona wykryć jego
tożsamość i stosunek do pięknej towarzyszki.

Sprawa powikłała się przez ucieczkę więźnia Seldona i jego
porozumienie się z Barrymorami. I tę zawiłość rozplątałeś, choć
i ja doszedłem do tego samego wyniku, na mocy własnych spostrzeżeń.

W chwili, gdyś mnie odnalazł na moczarach, miałem już w ręku wszystkie
nici spisku, lecz nie posiadałem materyału dowodowego, z którym
mógłbym stanąć przed sądem.

Nawet zamach na sir Henryka, który skończył się śmiercią Seldona,
nieszczęsnego więźnia, nie mógł nam pomódz do wykazania
zbrodniczości Stapletona.

Nie było innej rady, jak go schwytać na gorącym uczynku, a w tym celu
musiałem użyć sir Henryka, z narażeniem jego nerwów. Przyznaję, że
moja w tem wina: trzeba było poprowadzić sprawę inaczej i oszczędzić
naszemu klientowi tej przykrości, ale nie mogłem przewidzieć, że ten
łotr posmaruje psa siarką i że owej nocy będzie mgła, dzięki czemu
sir Henryk nie mógł widzieć z oddali czworonożnego sprzymierzeńca
Stapletona, który wyskoczył znienacka i przestraszył tego odważnego
człowieka. Zresztą doktor Mortimer i wezwani specyaliści upewniają, że
nasz przyjaciel powróci niebawem do równowagi i że odzyska spokój
ducha, zachwiany nietylko tym wypadkiem, lecz i sercowym zawodem.

Pozostaje mi już tylko zaznaczyć rolę pani Stapleton. Mąż wywierał na
nią wpływ demoniczny; niewiadomo, czy go bardziej kochała, czy też się
bała. Bądź co bądź, słuchała go niewolniczo, stawiając mu opór
wtedy tylko, gdy chciał ją zmusić do wspólnictwa w zbrodni. Pragnęła
ostrzedz sir Henryka, bez narażenia męża; próbowała kilkakrotnie, lecz
bezskutecznie.

Stapleton był zdolny do zazdrości: widząc, że baronet zaleca się do
jego żony, choć to leżało w jego zamiarach, nie mógł jednak
powstrzymać się od gwałtownego wybuchu. Opamiętawszy się, udawał, że
sprzyja rodzącemu się uczuciu, zapraszał sir Henryka do
Merripit-House, w nadziei, że wcześniej czy później nadarzy się
sposobność wciągnięcia go w zasadzkę.

Nagle w dniu, oznaczonym na zamach, żona oświadczyła się przeciwko
niemu. Do uszu jej doszła wieść o nagłej śmierci zbiegłego więźnia
na moczarach, a że wiedziała, iż pies trzymany jest tam na uwięzi,
domyśliła się, jaką śmierć Stapleton gotuje sir Henrykowi,
tembardziej, gdy mąż przyprowadził psa i zamknął go w oficynie.

Owego wieczora, przed przybyciem sir Henryka na obiad, wśród małżonków
wynikła sprzeczka. Beryl nazwała męża zbrodniarzem; rozwścieczony,
chcąc ją dotknąć boleśnie, oznajmił jej, że kocha inną.

To brutalne wyznanie zerwało ostatnie pęta, łączące ją z nędznikiem,
i wznieciło w jej sercu nienawiść i pragnienie zemsty.

On spostrzegł tę zmianę, i obawiając się, aby go nie zdradziła,
uwiązał ją do słupa i zamknął na klucz. Pewien był, że po dokonanej
zbrodni, gdy cała okolica przypisywać będzie śmierć sir Henryka
przekleństwu, ciążącemu na jego rodzie, on, Stapleton, zręcznem
kłamstwem i pochlebstwem zdoła odzyskać uczucie swej żony, skłonić
ją do milczenia i do przyjęcia faktów dokonanych.

Na tem polu spotkałby go zawód niewątpliwy. Kobieta, w której żyłach
płynie krew hiszpańska, nie zapomina podobnej urazy.

Oto i wszystko, co wiem o tej ciekawej sprawie. Jedno tylko pozostaje
do wyjaśnienia: w jaki sposób Stapleton, doszedłszy do sukcesyi, byłby
wyjaśnił, dlaczego tak długo zamieszkiwał w pobliżu Baskerville-Hall
pod przybranem nazwiskiem? W jaki sposób byłby się upomniał o spadek,
bez zwrócenia podejrzeń?

Pani Stapleton zeznaje, iż jej mąż miał w tym względzie kilka
projektów: albo upomnieć się o sukcesyę z Ameryki południowej i tam
dowieść swej tożsamości i uzyskać fortunę, nie przyjeżdżając do
Anglii; albo dostarczyć jakiemu wspólnikowi potrzebnych legitymacyj
i za jego pośrednictwem spadek otrzymać; albo prowadzić sam sprawę na
miejscu, lecz pod inną postacią zewnętrzną, w takiem przebraniu, żeby
nikt poznać go nie mógł. Znając go, jestem pewien, że wybrnąłby
z tych trudności.

A teraz, mój drogi, dość już o tej sprawie. Kosztowała nas
niemało trudu. Zasłużyliśmy na rozrywkę. Dziś dają „Hugonotów”.
Wziąłem lożę. Czyś słyszał kiedy Reszków? Ubierzemy się zaraz
i przed widowiskiem pojedziemy na obiad do pierwszorzędnej
restauracyi. Dobrze?...


                        K o n i e c.




PRZYPISY


[Przypis 1: _Mire_ -- błoto.]




SPROSTOWANIA


[Sprostowanie A: =Sprostowanie.= Na str. 35-ej, w w. 14 i 13 od dołu, zam.:
„Tylko jedno słowo: „trzęsawiska” było wypisane drukowanemi
literami, atramentem”, -- powinno być: „Tylko jedno słowo:
„trzęsawiska” było wypisane atramentem, reszta zaś drukowanemi
literami”.]

[Sprostowanie B: =Sprostowanie.= Na str. 189, w poprzednim dodatku, zakradła
się pomyłka druku: zamiast „martwe zwłoki sir _Karola_ Baskerville”,
-- powinno być: „martwe zwłoki sir _Henryka_ Baskerville”.]




UWAGI DO WYDANIA ELEKTRONICZNEGO


Zachowano oryginalną ortografię i interpunkcję, również w wypadkach,
gdy odbiegały one od współcześnie przyjętych. Poprawiono natomiast
omyłki, które wyglądały na błędy drukarskie.

Powieść drukowana była w odcinkach; w dwóch wypadkach zdarzyło się,
że w numerze późniejszym wydrukowano sprostowanie dotyczące omyłki
drukarskiej w numerze wcześniejszym. Sprostowań tych nie naniesiono
w niniejszej wersji tekstu, zachowano natomiast ich treść w formie
przypisów, dodając odniesienia do nich w odpowiednich miejscach
w tekście. Są to przypisy oznaczone literami, w odróżnieniu
od przypisów oznaczonych cyframi, które w tekście występowały
faktycznie jako przypisy.

_Kursywę_ w oryginale w wersji tekstowej oznaczono _podkreśleniami_.


NIEKONSEKWENCJE w tekście (niekorygowane)

W trakcie redagowania wersji elektronicznej zwrócono także uwagę na
niekonsekwencje występujące w oryginalnym tekście. Niekonsekwencji
tych nie korygowano. Poniższa lista wskazuje na różnice w pisowni
podobnych słów lub zwrotów, liczby w nawiasach oznaczają ilość
wystąpień danej formy w tekście.

- Oxford street (1);
  Oxford Street (1);
  Oxford-Street (1);

- Lafter-Hall (2, w tym jedno poprawione z  Lofter-Hall”),
  Lafterhall (1)

- farmerem (1);
  farmerów (1);
  farmy (1);
  fermerów (1);
  fermerzy (1);
  fermę (1);
  fermy (3)

- 4 Maja (1);
  4 maja (1)

- Baskerville'a (1);
  Baskervilla (3)

- Baskerville-Hall (23);
  Baskerville Hall (10)

- „zauważył Watson.” - powinno być „zauważyłem”; w oryginale w tym
miejscu nie ma odniesienia do tego, kto mówi.


POPRAWKI wprowadzone do tekstu

- s. tytułowa
  „Canon'a Doyle'a” poprawiono na „Conana Doyle'a”

- s. 5, w: „aaa”:
  „r. 1884” poprawiono na „r. 1884”. (dodano kropkę na końcu zdania)

- s. 9, w: miał nos wązki, wysuwający się ostro z pomiędzy oczu
  „wysuwają y” poprawiono na „wysuwający”

- s. 13, w: pochodząc w prostej linii od Hugona Baskerville
  „Baaskerville” poprawiono na „Baskerville”

- s. 16, w: Nagle włosy stanęły im dębem ze strachu”:
  „głosy” poprawiono na „włosy”

- s. 16, w: „a obok niej Hugon Baskerville -- nieżywy.”:
  „Baskerwille” poprawiono na „Baskerville”

- s. 22, w: „Nasz wspólny przyjaciel, pan Stapleton”:
  „Stupleton” poprawiono na „Stapleton”

- s. 23, w: „Doktor Mortimer patrzył na nas przez chwilę dziwnemi oczyma”:
  „ocyma” poprawiono na „oczyma”

- s. 27, w: „Zresztą musisz pan przyznać”:
  „przysznać” poprawiono na „przyznać”

- s. 27, w: „Pies Hugona nie był także zjawiskiem nadprzyrodzonem”:
  „Pie,” poprawiono na „Pies”

- s. 33, w: „Mój drogi, podaj mi skrzypce.”:
  „skrzypce” poprawiono na „skrzypce.” (dodano kropkę)

- s. 44, w: „-- Zwiedzisz każdy z nich po kolei.”:
  „po kolei,” poprawiono na „po kolei.”

- s. 47, w: „Jej mąż był niegdyś merem w Gloucester”:
  „Glocester” poprawiono na „Gloucester”

- s. 48, w: „mogą je wykonać, zanim zdołamy temu zapobiedz”:
  „zdołomy” poprawiono na „zdołamy”

- s. 49, w: „-- Pilnuje pałacu.”:
  „pałacu” poprawiono na „pałacu.” (dodano kropkę na końcu zdania)

- s. 50, w: „pytał Holmes.”:
  „pytał Holmes?” poprawiono na „pytał Holmes.”

- s. 51, w: „Te szczegóły są dla mnie bardzo ważne.”:
  „bardze” poprawiono na „bardzo”

- s. 52, w: „i z pod nocnej szafki wydobył but żółty”:
  „wyobył” poprawiono na „wydobył”

- s. 52, w: „To jednak dziwne!”:
  „dziwna” poprawiono na „dziwne”

- s. 59, w: „Dalej jest pan Frankland z Lafter-Hall”:
  „Lofter-Hall” poprawiono na „Lafter-Hall”

- s. 62, w: „bo taki nie daruje i gardło poderżnie”:
  „pederznie” poprawiono na „poderznie”

- s. 63, w: „Pan tej rezydencyi, z roziskrzonemi oczyma”:
  „ocozyma” poprawiono na „oczyma”

- s. 63, w: „objaśnił go doktor Mortimer”:
  „doktór” poprawiono na „doktor”

- s. 66, w: „oprócz płaczu nie usłyszałem nic zgoła”:
  „ułyszałem” poprawiono na „usłyszałem”

- s. 87, w: „wprowadza do niego trochę komicznego pierwiastku.”:
  „pierwiastku” poprawiono na „pierwiastku.” (dodano kropkę)

- s. 87, w: „i pana Frankland z Lofter-Hall”:
  „Lafter-Hall” poprawiono na „Lofter-Hall”

- s. 91, w: „Zgrzyt klucza w zamku”:
  „Zdrzyt” poprawiono na „Zgrzyt”

- s. 93, w: „miss Beryl o coś go prosi”:
  „Baryl” poprawiono na „Beryl”

- s. 95, w: „ostrzegając mnie o grożącem niebezpieczeństwie”:
  „grążącem” poprawiono na „grożącem”

- s. 96, w: „a będę ci wdzięczny do śmierci”:
  „bęędę” poprawiono na „będę”

- s. 97, w: „Siedziałem z sir Henrykiem w jego pokoju do trzeciej zrana”:
  „do do” poprawiono na „do”

- s. 105, w: „gdy go doleci odgłos nagonki”:
  „naganki” poprawiono na „nagonki”

- s. 106, w: „lecz żywy posąg nie stał już na ich szczycie.”:
  „szczycie,” poprawiono na „szczycie.”

- s. 110, w: „choćby naprzykład willa pana Stapleton”:
  „Stepleton” poprawiono na „Stapleton”

- s. 111, w: „któż przyjdzie z pomocą”:
  „któz” poprawiono na „któż”

- s. 112, w: „Nosił stempel pocztowy Coombe-Tracey”:
  „Combe-Tracey” poprawiono na „Coombe-Tracey”

- s. 119, w: „będzie lepiej, abym wyruszył sam”:
  „wyruszy” poprawiono na „wyruszył”

- s. 121, w: „Tak, parę razy, gdy przyjeżdżał do Coombe-Tracey”:
  „Coombe-Tracy” poprawiono na „Coombe-Tracey”

- s. 127, w: „rzekłem obojętnie”:
  „rzełem” poprawiono na „rzekłem”

- s. 135, w: „Muszę cię pochwalić za gorliwość i spryt”:
  „Musisz” poprawiono na „Muszę”

- s. 143, w: „Bądź co bądź, wracając jutro do Londynu”:
  „bąoź” poprawiono na „bądź”

- s. 154, w: „Ów telegram z Londynu”:
  „Ow ” poprawiono na „Ów”

- s. 155, w: „Osoba, która dotychczas uchodziła za jego siostrę”:
  „która,” poprawiono na „która”

- s. 155, w: „jej palce ściskały poręcz fotela”:
  „ścikały” poprawiono na „ściskały”

- s. 165, w: „Pokój był rodzajem muzeum”:
  „muzem” poprawiono na „muzeum”

- s. 170, w: „w odpowiedzi na moje pytanie”:
  „prytanie” poprawiono na „pytanie”

- s. 179, w: „chcąc ją dotknąć boleśnie”:
  „do tknąć” poprawiono na „dotknąć”





End of Project Gutenberg's Tajemnica Baskerville'ów, by Arthur Conan Doyle

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK TAJEMNICA BASKERVILLE'ÓW ***

***** This file should be named 34079-0.txt or 34079-0.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        https://www.gutenberg.org/3/4/0/7/34079/

Produced by Ewa "czupirek" Jaros and the Online Distributed
Proofreading Team at http://dp.rastko.net (this file was
created from images generously made available by CBN Polona
- http://www.polona.pl)


Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
https://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at https://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit https://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including including checks, online payments and credit card
donations.  To donate, please visit: https://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     https://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.