The Project Gutenberg EBook of La Batalo de l' Vivo, by Charles Dickens

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: La Batalo de l' Vivo

Author: Charles Dickens

Translator: L. L. Zamenhof

Release Date: February 3, 2008 [EBook #24501]

Language: Esperanto

Character set encoding: UTF-8

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA BATALO DE L' VIVO ***




Produced by David G. Simpson












LA BATALO DE L' VIVO




CHARLES DICKENS


EL LA GERMANA TRADUKO TRADUKIS L.L. ZAMENHOF


1891




PARTO UNUA.


Antaŭ longa, longa tempo -- tute egale kiam kaj kie en Anglujo
-- estis varmega batalo. Oni batalis en longa somera tago, kiam
la ondanta herbo estis verda. Multaj kampaj floroj, kreitaj de la
mano de la Plejpotenca por esti odora pokalo por la roso, vidis
en tiu tago sian multekoloran kalikon plenigita de sango kaj
mortis en teruro. Multaj insektoj, kiuj havis sian delikatan
koloron de senkulpaj folioj kaj vestoj, en tiu tago nove
koloriĝis de mortantaj homoj kaj lasis per sia rapidega forkuro
nenaturan postesignon. La multekolora papilio sur la rando de
siaj flugiloj portis sangon en la aeron. La rivereto havis ruĝan
akvon. El la tero disbatita per la piedoj fariĝis marĉo, kie en
malpuraj malsekaĵoj, kiuj sin kolektis en la enbataĵoj de
piedoj de homoj kaj hufoj de ĉevaloj, la ĉie superreganta
koloro malagrable brilis en la suno.

La ĉielo nin gardu de vido de sceno, kiun la luno vidis sur tiu
ĉi loko, kiam ĝi super la nigraj arbaraj dorsoj de la montetoj
sin levis sur la horizonto kaj rigardis sur la ebenaĵon, semitan
de suprenturnitaj vizaĝoj, kiuj antaŭ nelonge sur brusto
patrina ridetis al la okuloj de patrino aŭ trankvile dormetis.
La ĉielo nin gardu de la sekretoj, kiujn la vento plena je odoro
de mortintaĵo super la ebenaĵo murmuretis pri la laboroj de tiu
ĉi tago kaj pri la morto kaj la suferoj de tiu ĉi nokto. Ofte
ankoraŭ la silenta luno briladis super tiu ĉi kampo de l'
batalo, ofte la steloj malgaje ĝin observadis, ofte la ventoj de
ĉiu flanko de l' mondo preterblovadis super ĝi, antaŭ ol la
postesignoj de tiu batalo malaperis.

La signoj restis ankoraŭ longan tempon, sed nur en bagateloj,
ĉar la naturo, staranta tre alte super la malbonaj pasioj de la
homo, baldaŭ ree ricevis sian gajecon kaj ridetadis super la
kulpa kampo de l' batalo tiel same, kiel antaŭe, kiam la kampo
estis ankoraŭ senkulpa. La alaŭdoj kantadis alte super ĝi, la
ombroj de la flugantaj nuboj kuradis ludante super la herbejoj
kaj arbaroj, super la tegmentoj kaj turoj de la urbo borderita de
arboj, rapidante al la brilanta malproksimaĵo, kie la tero kaj
ĉielo kuniĝas kaj la vespera ĉielruĝo estingiĝas. Greno
estis semata kaj elkreskadis kaj estis rikoltata; la rivereto,
kiu antaŭe estis ruĝe kolorigita, turnadis radon de muelejo;
viroj fajfadis post la plugilo; ŝafoj kaj bovoj paŝtiĝadis sur
la herbejo; knaboj kriadis sur la kampoj por fortimigi la
birdojn; fumo sin levadis el la kamentuboj; sabataj sonoriloj
gaje sonoradis; maljunaj homoj vivadis kaj mortadis; la modestaj
kreitaĵoj de la kampo kaj la simplaj floroj de l' arbaro
floradis kaj velkadis en la kutima tempo sur la sanga kampo, kie
multaj miloj da homoj antaŭe falis en la granda batalo.

Sed en la komenco oni vidadis en la semitaĵo pli mallumajn
lokojn, kiujn la homoj rigardadis kun sento de teruro. Jaro post
jaro ili revenadis; kaj oni sciis, ke sur tiuj ĉi fruktaj lokoj
homoj kaj ĉevaloj kuŝis enterigitaj en senorda amaso kaj
bonigis la teron. La kampisto, kiu tie plugadis, timadis la
grandajn vermojn, kiuj loĝis tie ĉi en la tero; kaj la garboj,
kiujn oni tie rikoltis, en la daŭro de multaj jaroj estis
nomataj la garboj batalaj kaj metataj aparte, kaj neniam garbo
batala ĉe la festo de rikolto venadis sur la lastan veturilon.
Tra longa tempo kun ĉiu farita sulko estis trovata postesigno de
la batalo. Longan tempon oni vidadis difektitajn arbojn sur la
kampo kaj duone detruitajn barilojn kaj murojn sur la lokoj, kie
estis mortiga mana batalado, kaj lokojn forte batitajn per
piedoj, kie nenia herbeto volis kreski. Longan tempon ĉiu
knabino timis ornami al si la harojn aŭ la bruston per la plej
bela floro de tiu ĉi kampo de l' mortintoj; -- kaj longan tempon
oni kredis, ke la tie kreskantaj beroj lasas post si en la mano,
kiu ilin deŝiras, neforigeblan makulon.

Sed la jaroj, kvankam ili pasadis tiel rapide, kiel la nuboj de
somero, per sia irado malaperigadis eĉ tiujn ĉi postesignojn de
la malnova batalo kaj elviŝis la legendajn rememorojn de ĝi el
la kapo de la homoj, ĝis ili akceptis la formon de fabeloj de
maljunaj virinoj kaj kun ĉiu jaro estis pli forgesataj. Kie la
sovaĝaj floroj kaj beroj restis tiel longe ne deŝirataj, tie
nun staris ĝardenoj kaj domoj, kaj infanoj ludadis militon sur
la herbo. La vunditaj arboj jam longe estis forbruligitaj. La
mallume verdaj lokoj estis ne pli freŝaj, ol la memoro pri tiuj,
kiuj kuŝis enterigitaj sub ili. Ĉiam ankoraŭ la plugilo
alportadis de tempo al tempo pecojn da rusta fero, sed estis
malfacile rekoni, por kio ĝi servis, kaj la trovantoj meditadis
kaj disputadis pri tio ĉi. Malnova nigra kiraso kaj kasko tiel
longe pendis en la preĝejo, ke tiu sama malforta duone blinda
maljunulo, kiu nun vane penadis ilin rekoni supre sur la blanka
arkaĵo, jam kiel infano kun mirego ilin rigardadis. Se la
militistaro mortigita sur la kampo de l' batalo povus por unu
momento sin levi en la formo, kiel ĉiu falis, kaj sur la loko,
kie li trovis la morton, tiam fenditaj kranioj en centoj
enrigardus en la pordojn kaj fenestrojn de la dometoj, aperus
ĉirkaŭ la paca kameno, estus amasigitaj en la grenejoj, levus
sin inter la infano en la lulilo kaj ĝia flegantino kaj digus la
rivereton, volvus sin ĉirkaŭ la rado de l' muelejo, plenigus la
ĝardenon kaj la herbejon, kaj la amason da fojno ili alte levus
per mortantoj. Tiel ŝanĝita estis la loko, kie multaj miloj da
homoj falis en la granda batalo.

Eble nenie en la ĉirkaŭ cent jaroj la loko estis pli ŝanĝita,
ol en unu malgranda frukta ĝardeno post malnova ŝtona domo kun
longa laŭbo antaŭ la pordo. Tie en unu bela mateno de aŭtuno
estis aŭdata muziko kaj sincera ridado, kaj du knabinoj gaje
dancadis sur la herbo, dum kvin-ses vilaĝaj virinoj staris sur
ŝtuparoj kaj deŝiradis pomojn de la arboj, sed de tempo al
tempo haltadis en sia laboro kaj rigardadis al la gajulinoj. Ĝi
estis ĉarma, natura vido; bela tago, trankvila loko; kaj la du
knabinoj dancadis kun kora ĝojo tute gaje kaj senĝene.

Se en la mondo neniu volus brili -- tio ĉi estas mia opinio, kaj
mi pensas, Vi konsentos kun mi -- ni multe pli bone vivus kaj
multe pli nin amuzadus reciproke. Estis tre agrable rigardi, kiel
la du knabinoj dancadis. Ili havis neniujn rigardantojn ekster la
pomŝirantaj virinoj sur la ŝtuparoj. Estis al ili tre agrable
plaĉi al la virinoj, sed ili dancadis pro sia propra plezuro
(almenaŭ tiel oni devis kredi); kaj estis malfacile deteni sin
de admiro, tiel same kiel ili ne povis sin deteni de la dancado.
Kaj kiel ili dancadis! Ne kiel dancistinoj teatraj. Tute ne! Kaj
ne kiel la bonegaj lernantinoj de sinjorino Tiu-kaj-tiu. Neniel!
Ĝi ne estis kvadrilo, ne menueto kaj eĉ ne simpla anglezo. Ĝi
estis nek laŭ la malnova stilo, nek laŭ la nova, nek laŭ la
franca, nek laŭ la angla stilo; pli ĝuste okaze iom en la stilo
hispana, kiu, kiel oni diras, estas stilo libera kaj vigla kaj de
la frapantaj kastanjetoj ricevas iom la karakteron de rava
improvizado. Dum ili dancadis sub la fruktaj arboj kaj flugetadis
en la ĝardeno supren kaj malsupren kaj turnadis sin reciproke en
rondo, la influo de ilia aera moviĝado ŝajne disvastigadis sin
plue en la suna gaja ĉirkaŭaĵo, kiel ĉiam pli grandiĝanta
rondo en la akvo. Iliaj flugantaj haroj kaj vestoj, la elasta
herbo sub iliaj piedoj, la branĉoj, kiuj sin balancadis en la
vento de l' mateno, la brilantaj folioj kaj iliaj tremantaj
ombroj sur la suka verda tero, la balzama venteto, kiu blovadis
kaj ĝoje turnadis la malproksimajn ventajn muelilojn -- ĉio
inter la ambaŭ knabinoj kaj sur la malproksima altaĵo pluganta
kampisto, kiu estis vidata sur la horizonto, kvazaŭ li starus en
la fino de l' mondo -- ŝajne ankaŭ dancadis.

Fine la pli juna de la dancantaj fratinoj sin ĵetis malfacile
spirante kaj gaje ridante sur benkon, por ekripozi. La dua sin
apogis al arbo apude. La muzikantoj, harpo kaj violono, finis per
plena akordo, kvazaŭ fanfaronante per sia vigleco, kvankam la
muziko efektive estis tiel rapida kaj tiel pene konkuradis kun la
dancado, ke ĝi eĉ unu minuton pli ne povus elteni. La virinoj,
kiuj deŝiradis pomojn sur la ŝtuparoj, ekmurmuris aprobante kaj
denove komencis fervore laboradi kiel abeloj.

Eble tial ilia fervoro ankoraŭ pligrandiĝis, ĉar nejuna
sinjoro, doktoro Jeddler en propra persono -- Vi devas scii, ke
ĝi estis la domo kaj ĝardeno de doktoro Jeddler kaj la du
knabinoj estis la filinoj de doktoro Jeddler -- elvenis, por
vidi, kio fariĝas, kaj kiu al la diablo sur lia propra tero
faras muzikon antaŭ la manĝo de l' mateno. Ĉar la doktoro
Jeddler estis granda filozofo kaj ne tre muzikema.

"Muziko kaj dancado hodiaŭ!" diris la doktoro al si mem kaj
mirante haltis. "Mi pensis, ke ili timas la hodiaŭan tagon. Sed
ĝi estas mondo plena je malaĵoj. Sed Grace, sed Marion!" li
aldonis pli laŭte, "ĉu la mondo hodiaŭ matene estas pli
freneza ol ordinare?"

"Se ĝi tiel estus, estu tiun ĉi fojon iom malsevera", respondis
al li la pli juna filino Marion, alirante al li kaj rigardante al
li en la vizaĝon, "ĉar hodiaŭ estas ies tago de naskiĝo".

"Ies tago de naskiĝo, mia kateto?" diris la doktoro. "Ĉu vi ne
scias, ke ĉiun tagon estas ies tago de naskiĝo? Ĉu vi ne
scias, kiom multe da novuloj ĉiun minuton komencas la strangan
kaj ridindan aferon -- ha, ha, ha! oni tute ne povas paroli pri
ĝi serioze -- kiun oni nomas la vivo?"

"Ne, patro!"

"Kompreneble vi ne; vi estas virino -- preskaŭ", diris la
doktoro. "Cetere", li aldonis kaj rigardis en la belan vizaĝon,
kiu sin tiris al la lia, "mi pensas, ke ĝi estas via tago de
naskiĝo".

"Kio! Efektive, mia patro?" ekkriis lia amata filino kaj donis al
li la lipojn por kiso.

"Jen havu! kaj ankaŭ mian amon", diris la doktoro kaj kisis
ŝin; "kaj tiu ĉi tago ofte, tre ofte revenadu -- kia penso! La
penso deziri oftan ripetadon en tia farso", diris la doktoro por
si mem, "estas bona! Ha, ha, ha!"

La doktoro Jeddler estis, kiel la leganto jam scias, granda
filozofo; kaj la ĉefa tezo de lia filozofio estis rigardi la
tutan mondon kiel grandega farso, kiel io tro sensenca, por ke
prudenta homo povu serioze pensi pri ĝi. Tiu ĉi dogmo estis en
sia komenco rezultato de la kampo de l' batalo, sur kiu li
loĝis, kiel Vi baldaŭ sciiĝos.

"Kiel propre venis al Vi la muziko?" demandis la doktoro.
"Kompreneble ĝi estas ŝtelistoj de kokoj. De kie venis la
muzikantoj?"

"Alfred ilin alsendis", respondis lia filino Grace kaj ree
alfortikigis kelkajn simplajn florojn, per kiuj ŝi antaŭe
ornamis la harojn de sia fratino kaj kiujn la dancado
malfortikigis.

"Tiel Alfred alsendis la muzikon?" rediris la doktoro.

"Jes, li renkontis ilin en la vojo, kiam li matene venis. Tiuj
ĉi homoj migras per piedo kaj tiun ĉi nokton ripozis en la
urbo; kaj ĉar hodiaŭ estas la tago de naskiĝo de Marion kaj li
pensis, ke li faros al ŝi plezuron, li alsendis ilin tien ĉi
kun bileto, en kiu estis skribite, ke, se mi ĝin aprobas, ili
alportu al ŝi serenadon."

"Jes, jes" diris la doktoro, "li ĉiam demandas vian opinion".

"Kaj ĉar mia opinio sin montris favora", gaje diris Grace kaj
haltis por momento, por admiri la ĉarman kapon, kiun ŝi
ornamis; "kaj ĉar Marion estis tre gaja kaj komencis danci, ni
fine dancis ambaŭ sub la muziko de Alfred, ĝis ni perdis la
spiradon. Kaj la muziko plaĉis al ni tiom pli, ke Alfred ĝin
sendis. Ne vere, kara Marion"?

"Ho, mi ne scias, Grace. Kiel vi min turmentas kun Alfred!"

"Mi vin turmentas, kiam mi parolas pri via amanto"! diris ŝia
fratino.

"Tion ĉi mi scias, ke estas por mi sufiĉe indiferente, ĉu oni
parolas pri li aŭ ne", diris la malgranda koketulino,
disŝirante kelkajn florojn, kiujn ŝi havis en la mano kaj
disĵetante la foliojn sur la tero. "Preskaŭ jam tedis al mi
aŭdadi pri li; kaj se vi diras, ke li estas mia amanto --"

"Silentu! Ne parolu tiel malŝate pri fidela koro, kiu tute
apartenas al vi, Marion", ekkriis ŝia fratino -- "eĉ ne se vi
ŝercas. Estas neniu pli fidela koro en la mondo ol Alfred!"

"Ne, ne!" diris Marion kaj levis siajn brovojn kun komika mieno
de pasanta meditado -- "eble ne. Sed mi ne scias, ĉu tio ĉi
estas granda merito. Mi -- mi propre tute ne volus, ke li estu
tiel fidela. Mi neniam vigligis lin al tio ĉi. Se li pensas, ke
mi -- Sed, kara Marion, kial ni devas nun paroli ĝuste pri li?"

Estis io tre agrabla vidi la du ĉarmajn figurojn de la florantaj
fratinoj, kiuj, alapogitaj unu al la dua, promenadis sub la arboj
kaj paroladis inter si, seriozeco kontraŭ la facila gajeco, sed
amo kore respondante al amo. Kaj estis sufiĉe strange, ke en la
okuloj de la pli juna fratino naĝis larmo kaj io profunde kaj
kore sentata briletis tra la petolaĵo de ŝiaj vortoj kaj pene
kun ĝi batalis.

La diferenco en la aĝo de la ambaŭ knabinoj povis esti ne pli
ol kvar jaroj. Sed Grace, kiel ofte en tiaj okazoj, kie ne estas
patrino, zorganta pri la ambaŭ (la edzino de la doktoro mortis),
en la zorganta amo al ŝia pli juna fratino ŝajnis pli maljuna,
ol ŝi estis; kaj laŭ la naturo de ĉia partoprenado ŝi ŝajnis
-- ekster kunsentanta amo -- al ŝia petola humoro pli
malproksima, ol oni povus pensi juĝante laŭ ŝiaj jaroj. Alta
patrina alvokiĝo, kiu eĉ en tiu ĉi sia refiguraĵo purigas la
koron kaj la sanktigitan animon faras pli proksima al anĝeloj!

La animo de la doktoro, dum li rigardadis kaj aŭskultadis ilin,
sin okupadis en la komenco nur je diversaj gajaj pensoj pri la
malsaĝeco ion ami kaj sopiri, pri la sensenca revo, per kiu
junaj koroj blindigas sin mem, se ili unu momenton pensas, ke
estas io serioza en tia sapa veziko, kiel la amo, ĝis ili fine
vidas, ke ili estas trompitaj, kio venas preskaŭ ĉiam.

Sed la senpretenda memoferanta esteco de lia pli maljuna filino,
ŝia kvieta karaktero, kiu tamen estis ligita kun tiom da
konstanteco kaj freŝeco, ĉiam, en kontrasto inter la trankvila
kvieta figuro de tiu ĉi kaj la brilanta beleco de lia pli juna
filino, revenadis al li al la okuloj; kaj pro ŝi li bedaŭris,
ke la vivo estas tiel ridinda afero.

Al la doktoro neniam venis en la kapon demandi, ĉu liaj infanoj
iel penas fari el ĝi aferon seriozan. Sed por tio ĉi li estis
filozofo. Estante de naturo homo kun mola kaj varma koro, li per
okazo venis al tiu ordinara ŝtono de la saĝuloj (multe pli
facile trovebla ol tiu, kiun serĉas la alĥemiistoj), kiu ofte
fariĝas falilo por bonkoraj homoj kaj havas la malagrablan econ,
ke ĝi turnas oron en malpuran fandaĵon kaj ĉiun multekostan
objekton en ion tute senutilan.

"Britain!" ekkriis la doktoro. "Britain! Kie vi estas?"

Malgranda homo kun eksterordinare malafabla kaj malkontenta
vizaĝo elvenis el la domo kaj respondis tiun ĉi vokon iom
senĝene per la vortoj: "nu, kio do estas?"

"Kie estas la tablo matenmanĝa?" demandis la doktoro.

"En la domo", respondis Britain.

"Ĉu vi kovros ĝin tie ĉi sub malkovrita ĉielo, kiel mi
ordonis al vi hieraŭ vespere?" diris la doktoro. "Ĉu vi ne
scias, ke venos gastoj? Ke, antaŭ ol venos la vojaĝa kaleŝo,
tie ĉi ankoraŭ negocoj devas esti finitaj? Ke hodiaŭ estas
precipe solena tago?"

"Ĉu mi povis ion fari, sinjoro doktoro, antaŭ ol la virinoj
deŝiris la pomojn, he?" diris Britain kaj levadis iom post iom
sian voĉon, tiel ke li fine forme kriis.

"Nu, ĉu ili nun jam finis?" diris la doktoro kaj rigardis la
horloĝon. "Antaŭen! faru rapide! kie estas Clemency?"

"Jen mi estas, sinjoro", eksonis la voko, venante de unu el la
ŝtuparoj, sur kiu paro da mallertaj piedoj rapide deiradis
malsupren. "Ni estas pretaj. Forportu, knabinoj! En duono da
minuto ĉio estos en ordo, sinjoro!"

Kun tiuj ĉi vortoj ŝi komencis vive labori kaj montris sin ĉe
tio ĉi en tia stranga formo, ke ŝi meritas esti priskribita per
kelkaj vortoj.

Ŝi havis la aĝon de ĉirkaŭ tridek jaroj kaj havis sufiĉe
dikvangan kaj afablan vizaĝon, kvankam ĝi penis havi esprimon
de seriozeco, kiu donis al ĝi vidon tre ridindan. Sed la impreso
de tio ĉi ankoraŭ tute malaperadis antaŭ la impreso de ŝia
eksterordinare mallerta esteco. Se ni diros, ke ŝi havis du
maldekstrajn piedojn kaj du brakojn, kiuj propre apartenis al iu
alia, kaj ke tiuj ĉi kvar membroj ŝajnis elartikigitaj kaj tute
ne realmetitaj al sia ĝusta loko, tiam ni prezentos nur la veran
staton en ĝia plej facila lumo. Kaj se ni diros, ke je tiu ĉi
stato ĉi estis tute kontenta, prenis siajn brakojn kaj piedojn
tiel, kiel ili estis, kaj metadis nenian bridon al iliaj
kapricoj, tiam ni donos nur malgrandan ideon pri ŝia
trankvilanimeco. Ŝia kostumo konsistis el paro da grandegaj
kapricaj ŝuoj, kiuj ĉiam direktadis sin alie ol ŝiaj piedoj,
el bluaj ŝtrumpoj kaj el multekolora katuna vesto de la plej
malbela modelo, kiun oni nur povus trovi por mono, kaj el blanka
antaŭtuko. Ŝi portis ĉiam mallongajn manikojn kaj havis ĉiam
kontuzitajn kubutojn kaj tiel vive zorgis pri ili, ke ŝi ĉiam
penadis en ĉia situacio, eĉ kie estis absolute neeble, ilin
turnadi kaj ĉirkaŭrigardadi. Ordinare malgranda ĉapeto sidis
ie sur ŝia kapo, kvankam oni ĝin nur malofte povis vidi sur tiu
loko, kiun tiu ĉi vestaĵo pleje okupas ĉe aliaj homoj; sed de
la kapo ĝis la piedoj ĝi estis modele pura kaj prezentis ian
specon de mallerta puremeco.

Tia estis la eksteraĵo kaj vestoj de Clemency Newcome, kiun oni
suspektadis, ke ŝi senkulpe falsigis sian propran nomon
Klementino (sed neniu sciis ĝin certe, ĉar ŝia surda maljuna
patrino, vera mirindaĵo pro la alta aĝo, kiun ŝi atingis, kaj
kiun ŝi subtenadis preskaŭ de sia plej frua infaneco, estis
mortinta, kaj aliajn parencojn ŝi ne havis). Ŝi estis nun
okupita je la kovrado de la tablo, kaj de tempo al tempo ŝi
haltadis, metante la ruĝajn brakojn unu sur la duan, frotante la
kontuzitan kubuton per la mano de la dua brako kaj tre trankvile
rigardante la ambaŭ brakojn, ĝis ŝi subite ekmemoris ion, kio
ankoraŭ mankis, kaj tiam ŝi forkuris por ĝin alporti.

"Jen venas la du advokatoj, sinjoro!" diris Clemency en tono ne
tre favora.

"Aha!" ekkriis la doktoro kaj iris al ili renkonte. "Bonan
matenon, bonan matenon! Kara Grace! Marion! Jen estas sinjoro
Snitchey kaj sinjoro Craggs. Kie estas Alfred?"

"Li kredeble baldaŭ venos, patro", diris Grace. "Li havis tiun
ĉi matenon kun la preparado al la forveturo tiom da laboro, ke
li jam tuj post la leviĝo de l' suno sin levis kaj eliris. Bonan
tagon, miaj sinjoroj!"

"Bonan matenon, niaj sinjorinoj", diris sinjoro Snitchey, "por mi
kaj Craggs --" tiu ĉi salutis -- "bonan matenon, fraŭlino", li
diris al Marion -- "mi kisas al Vi la manon" -- kaj tion ĉi li
efektive faris. "Kaj mi deziras" -- vere vidi ĝin sur li oni ne
povis, ĉar je l' unua rigardo oni ne povis supozi en li tre
multajn bonajn dezirojn por aliaj homoj -- "ke tiu ĉi feliĉa
tago cent fojojn revenu".

"Ha, ha, ha!" ridis meditante la doktoro, tenante la manojn en la
poŝoj: "La granda farso en cent aktoj"!

"Vi ja certe ne povas deziri, doktoro Jeddler", diris sinjoro
Snitchey kaj metis malgrandan bluan aktopaperujon al la tablo,
"ke la granda farso por tiu ĉi aktorino estu mallongigita?"

"Ho ne", respondis la doktoro. "Dio nin gardu de tio ĉi! Ŝi
vivu kaj ridadu pri tio ĉi kiel longe ŝi povas ridi, kaj poste
ŝi diru kun tiu franco: 'La komedio estas finita, faligu la
kurtenon.'"

"La franco", diris sinjoro Snitchey kaj rigardis en la bluan
paperujon, "estis ne prava, doktoro Jeddler; kaj Via filozofio
estas ankaŭ tute malprava, Vi povas al mi kredi, kaj mi tion ĉi
jam ofte diradis. Vi diras, ke ekzistas nenia seriozaĵo en la
vivo! Kiel Vi nomas proceson?"

"Ŝerco", respondis la doktoro.

"Ĉu Vi havis iam proceson?" demandis sinjoro Snitchey levante la
rigardon de la blua paperujo.

"Neniam", respondis la doktoro.

"Se Vi iam venos al proceso", diris sinjoro Snitchey, "Vi eble
lernos alie pensi".

Craggs, kiu ŝajne estis reprezentata de Snitchey kaj sian
apartan ekzistadon kaj sian "mi" nur malmulte aŭ tute ne
konsciadis, esprimis nun propran rimarkon. Ĝi rilatis je la sola
penso, kiun li posedis ne en egala duono kun Snitchey; por tio
kelkaj aliaj prudentaj kaj spertaj homoj ĝin dividadis kun li.

"La procesoj estas farataj tro facilaj al la homoj", diris
Craggs.

"La procesoj?" demandis la doktoro.

"Jes", diris sinjoro Craggs, "kiel ankaŭ ĉio alia. Ĉio en la
mondo hodiaŭ ekzistas nur por esti farata tro facila. Tio ĉi
estas la malfortaĵo de nia tempo. Se la mondo estas farso (mi
ne estas preta tion ĉi nei), ĝi devus esti farso tre malfacila.
La vivo devus esti kiel eble pli streĉa batalo, sinjoro. Tio ĉi
estas ĝia celo. Sed nun ĝi estas farata tro facila. Ni oleas la
hokojn de la pordoj de l' vivo. Ili devus esti rustaj. Baldaŭ
ili kutimos sin malfermadi tute mallaŭte. Kaj tamen ili devus
krakadi en la hokoj, sinjoro".

Sinjoro Craggs ŝajne mem krakis sur siaj hokoj, kiam li
prezentis sian opinion, kies impreson li per sia eksteraĵo multe
plifortigis, ĉar li estis malvarma, seka, severa homo, en
grizaĵo kaj blankaĵo kiel siliko, kaj havis malgrandajn
fajrerantajn okulojn, kiel se oni elbatadus el ili fajron. Ĉiuj
tri regnoj de l' naturo havis propre reprezentanton en tiuj ĉi
tri viroj; ĉar Snitchey estis simila je pigo aŭ korvo (nur li
ne estis tiel glata kaj brilanta), kaj la doktoro havis striitan
vizaĝon, kiel citrona pomo, kaj sur tiu ĉi en kelkaj lokoj
kavetojn, kie kvazaŭ la birdoj estis bekintaj, kaj poste
malgrandan harligeton, kiu prezentis la tenilon.

Kiam en la pordo de l' ĝardeno aperis la sana figuro de bela
junulo en kostumo de vojaĝo kaj akompanata de homo, kiu portis
lian pakaĵon, per rapidaj paŝoj kaj kun vizaĝo plena je gajeco
kaj espero tute konvene al la bela mateno, la tri viroj iris al
li renkonte, kiel la fratoj de la tri Parkoj, aŭ kiel la tre
efekte maskitaj Gracioj, aŭ kiel la grizaj profetoj sur la
dezertaĵo, kaj ĉiuj tri lin salutis.

"Ankoraŭ multajn feliĉajn tagojn Alf", diris la doktoro.

"Tiu ĉi feliĉa tago revenadu cent fojojn, sinjoro Heathfield",
diris sinjoro Snitchey kun profunda saluto.

"Ĝi multajn fojojn revenadu!" ripetis Craggs per profunda
saluto.

"Kia pafaro!" ekkriis Alfred kaj haltis, "kaj unu -- du -- tri --
sole sciigistoj de nenio bona sur la granda maro de l' vivo. Mi
ĝojas, ke Vi ne estas la unuaj, kiujn mi vidas hodiaŭ matene:
mi prenus ĝin por malbona antaŭsigno. Sed Grace estis la unua
-- mia kara, bona Grace -- tial mi eltenos kontraŭ Vi ĉiuj!"

"Permesu, sinjoro, mi estis la unua", diris Clemency Newcome. "Vi
scias, ŝi promenadis tie ĉi en la ĝardeno de la komenco de l'
mateno. Mi estis interne en la domo."

"Estas vere! Clemency estis la unua", diris Alfred. "Tiel mi
kontraŭmetos al Vi Clemency'on."

"Ha, ha, ha! -- por ni kaj Craggs", diris Snitchey. "Kia
kontraŭmeto!"

"Ŝi eble ne estas tiel malbona, kiel ĝi elrigardas", diris
Alfred kaj skuis al la doktoro kore la manon, poste ankaŭ al
Snitchey kaj Craggs, kaj rigardis ĉirkaŭen. "Kie estas la --
mia Dio!"

Kun rapida movo, kiu por momento metis Jonathan'on Snitchey kaj
Thomas'on Craggs en pli proksiman kuntuŝiĝon, ol kiel ili
decidis en sia negoca kontrakto, li ĵetis sin tien, kie staris
la ambaŭ fratinoj, kaj -- sed mi ja ne bezonas rakonti, kiel li
salutis antaŭe Marion'on kaj poste Grace'on, kaj mi faras nur la
rimarkon, ke sinjoro Craggs eble trovis, ke li faras ĝin al si
tro facila.

Eble por deturni la atenton, doktoro Jeddler rapidis aliri al la
tablo de matenmanĝo, kaj ĉiuj sidiĝis al la manĝado. Grace
prenis la rolon de prezidanto, sed ŝi sciis sin tiel loki, ke
ŝi apartigis sian fratinon kaj Alfred'on de la resto de la
societo. Snitchey kaj Craggs sidis unu kontraŭ la dua, havante
inter si la bluan paperujon pro sendanĝereco; sed la doktoro
havis sian ordinaran lokon kontraŭ Grace. Clemency saltadis
ĉirkaŭ la tablo kiel disportantino, kaj la melankolia Britain
plenumadis apud malgranda flanka tablo la oficon de
distranĉisto.

"Viandon?" diris Britain, proksimiĝante al sinjoro Snitchey kun
distranĉilo kaj forko en la mano kaj ĵetante al li la demandon
kiel ŝtonon sur la kapon.

"Jes", respondis la advokato.

"Kaj Vi volas viandon?" diris Britain al Craggs.

"Malgrasan kaj brunan", respondis tiuj ĉi. Kontentiginte la
dezirojn de tiu ĉi ambaŭ kaj modere provizinte la doktoron (li
ŝajne sciis, ke la ceteraj ne deziras manĝon), li restis apud
la du advokatoj tiel proksime, kiel nur la konveno permesis, kaj
observadis ilin per senmovaj okuloj. Nur unu fojon lia malafabla
vizaĝo iom glatiĝis, tio ĉi estis kiam sinjoro Craggs, kies
dentoj estis ne el la plej bonaj, faris malbonan gluton kaj estis
atakita de konvulsia tusado; kun granda viveco Britain tiam
ekkriis: "mi pensis, ke li sufokiĝos"!

"Nun, Alfred", diris la doktoro, "kelkajn vortojn pri aferoj
negocaj, dum ni estas ankoraŭ ĉe la matenmanĝo".

"Dum ni estas ankoraŭ ĉe la matenmanĝo", diris Snitchey kaj
Craggs, kiuj ŝajne tute ne pensis ankoraŭ pri ĉesado.

Kvankam Alfred ne matenmanĝis kaj videble havis multe por fari,
li tamen respekte respondis:

"Kiel Vi ordonos, sinjoro!"

"Se povus esti io serioza", komencis la doktoro, "en tiu ĉi --"

"Farso, sinjoro", plenigis Alfred.

"En tiu ĉi farso", daŭrigis la doktoro, "ĝi estus tiu ĉi
kuntrafiĝo de la tago de l' adiaŭdiro kun duobla tago de
naskiĝo, al kiu por ni kvar estas ligitaj multaj agrablaj
rememoroj kaj kiu ĉiam revokados al ni en la memoron nian longan
kaj amikan kunevivadon. Sed tio ne apartenas tien ĉi."

"Ho jes, doktoro Jeddler", diris la junulo. "Ĝi bone apartenas
tien ĉi, tion diras al mi mia koro tiun ĉi matenon, kaj ankaŭ
la Via tion al Vi dirus, se Vi volus ĝin aŭskulti. Mi forlasas
hodiaŭ Vian domon; mi ĉesas hodiaŭ esti Via zorgato; ni
disiĝas kiel duonaj parencoj, kiuj disligas unu ligilon, dum
aliaj jam ridetas al ni en la estonteco", -- li rigardis ĉe tiuj
ĉi vortoj Marion'on, kiu sidis apud li -- "ligiloj tiel riĉaj
je esperoj, ke vortoj ne povas tion ĉi esprimi. Vi vidas", li
aldonis gaje, "Vi vidas, doktoro, estas ankoraŭ greno da
seriozaĵo en tiu ĉi granda malsaĝa amaso da polvo. Hodiaŭ
almenaŭ ni konfesu, ke ekzistas ankoraŭ greneto da seriozaĵo".

"Hodiaŭ!" ekkriis la doktoro. "Aŭskultu, aŭskultu! ha, ha, ha!
Hodiaŭ pli ol en ĉiuj tagoj en la malsaĝa jaro. Hodiaŭ, kiam
tie ĉi havis lokon la granda batalo? Sur tiu ĉi loko, kie ni
nun sidas, kie mi hodiaŭ matene vidis danci miajn knabinojn, kie
la fruktoj por nia matenmanĝo ĵus estas deŝiritaj de tiuj ĉi
arboj, kiuj havas siajn radikojn ne en tero, sed en homoj, tie
ĉi tiom multaj trovis la morton, ke ankoraŭ en mia juneco, post
multaj generacioj, tie ĉi estis elfosita tuta mortintaro da
ostaĵoj kaj da pecoj de fenditaj kranioj. Kaj tamen eĉ cent
homoj en tiu batalo ne sciis, por kio kaj kial ili batalis; eĉ
cent el tiuj, kiuj triumfis la venkon, ne sciis, kial ili tion
ĉi faris! Eĉ kvindek homoj ne fariĝis pli feliĉaj per la
gajno kaj perdo. Eĉ ses homoj ne havas hodiaŭ konsentan opinion
pri la kaŭzo kaj rezultato: per unu vorto, neniu, ekster la
plorantaj pro la mortigitaj, sciis iam ion difinitan pri tio ĉi.
Seriozaĵo!" diris la doktoro ridante. "Tia mondo!"

"Sed al mi ĉio tio ĉi ŝajnas tre serioza", diris Alfred.

"Serioza!" ekkriis la doktoro. "Se Vi tiajn aferojn akceptas kiel
seriozaj, Vi devas freneziĝi, aŭ iri sur altan monton kaj
fariĝi ermito."

"Kaj al tio ĉi estas jam tiel longe de tiu tempo", diris Alfred.

"Longe!" rediris la doktoro. "Ĉu Vi scias, kion la mondo faradis
de tiu tempo ĝis hodiaŭ? Mi ĝin ne scias!"

"Ĝi iom procesadis", rimarkis sinjoro Snitchey kaj miksis sian
teon.

"Kvankam oni ĝin faradis al la homoj ĉiam tro facila", diris
lia kompaniano.

"Kaj Vi permesos al mi diri, doktoro", daŭrigis sinjoro
Snitchey, "kvankam mi jam mil fojojn esprimis mian opinion, ke en
la mondo, se ĝi procesas, kaj entute en la sistemo de ĝia
juĝofarado mi vidas ion efektive seriozan, ion realan, ion, kio
havas sian intencon kaj sian celon --"

Clemency Newcome puŝiĝis nun je la tablo, ke ĉiuj teleroj kaj
tasoj ekkrakis.

"Nu, kio estas?" ekkriis la doktoro.

"La malbenita paperujo," diris Clemency, "kiu ĉiam venas inter
la piedoj!"

"Kio havas sian intencon kaj sian celon, mi diris," komencis
denove Snitchey, "kio postulas de ni estimon. La vivo estas
farso, Vi diras, doktoro Jeddler? la vivo kun la juĝofarado?"

La doktoro ridis kaj rigardis Alfred'on.

"Ni supozu, ke la milito estas malsaĝaĵo", diris Snitchey. "En
tio ĉi ni konsentas. Ekzemple tie ĉi ni vidas ĉarmegan lokon
--" li montris per la forko en la ĉirkaŭaĵon -- "kiu antaŭ
longa tempo estis kovrita de amasoj da soldatoj -- ĉiu aparte
kulpa je rompo de la paco de l' lando -- kaj dezertigita per
fajro kaj glavo. Ha, ha, ha! La sola penso, ke homo memvole
elmetas sin al morto per fajro kaj glavo! Tio ĉi estas malsaĝe,
tute ridinde! oni devas levi la ŝultrojn pro la homoj, kiam oni
pensas pri tio ĉi! Sed ni prenu tiun ĉi ĉarman lokon kiel ĝi
estas nun. Ni prezentu al ni la leĝajn rilatojn, kiuj naskiĝas
de la tera propraĵo; la heredigadon kaj donacadon de la tera
propraĵo, la prodonadon kaj reelaĉetadon de la propraĵo;
farmadon liberan, farmadon heredan, farmadon tempan; ni prezentu
al ni", diris sinjoro Snitchey kun tia entuziasmo, ke li ŝmacis
per la lipoj, "ni prezentu al ni la komplikitajn leĝojn, kiuj
rilatas je la rajto de posedado kaj la pruvado de tiu ĉi rajto,
kun ĉiuj reciproke kontraŭparolaj precedencoj kaj aktoj
parlamentaj apartenantaj al tio ĉi; la nekalkuleblan multon da
komplikitaj kaj senfinaj kancelariaj juĝaj procesoj, al kiuj tiu
ĉi bela loko donas la kaŭzon: -- kaj konfesu, doktoro Jeddler,
ke tio ĉi estas unu oazo en la mondo! Mi esperas", diris sinjoro
Snitchey kun rigardo sur sian kompanianon, "ke mi parolas en la
nomo de la firmo, sinjoro Craggs?"

Ĉar sinjoro Craggs jesis, sinjoro Snitchey, kies apetiton la
parolado akrigis, rimarkis, ke li estas preta akcepti ankoraŭ
unu pecon da viando kaj tason da teo.

"Mi ne volas defendi la vivon entute", li aldonis kaj frotis al
si interne ridante la manojn; "ĝi estas plena je malsaĝaĵoj,
plena je ankoraŭ pli malbonaj aferoj. Certigoj de fideleco, de
konfido, de neprofitemeco kaj similaj. Ba, ba! ni vidas, kian
indon ili havas. Sed Vi ne devas ridi je la vivo; Vi bezonas ludi
partion, tre malfacilan partion! Ĉiuj homoj ludas kontraŭ Vi,
kaj Vi ludas kontraŭ ĉiuj homoj. Ho, ĝi estas tre interesa
afero. Ĝi estas tre rafinitaj iroj sur la ŝaka tabulo. Ridi Vi
devas, doktoro Jeddler, nur tiam, se Vi gajnas; kaj ankaŭ tiam
ne tro multe. Ha, ha, ha! ne tro multe", ripetis Snitchey,
balancante la kapon kaj fermetante unu okulon, kiel se li volus
aldoni: "sed tion ĉi Vi povas fari!"

"Nu, Alfred", ekkriis la doktoro, "kion Vi diros al tio ĉi?"

"Mi diros nur", respondis Alfred, "ke la plej granda komplezo,
kiun Vi povus fari al mi kaj, mi pensas, ankaŭ al Vi mem, estus,
se Vi iam provus meti en forgeson tiun ĉi kampon de l' batalo
kaj aliajn similajn por la pli granda kampo de l' batalo de l'
vivo, sur kiun la suno lumas ĉiun tagon."

"Nu, mi timas, ke tio ĉi ne farus lin pli kvieta, sinjoro
Alfred", diris Snitchey. "La batalantoj en tiu ĉi batalo de l'
vivo estas tre varmegaj kaj malamegaj unu kontraŭ la alia. Tre
malagrabla estas la hakado kaj pikado kaj la sekreta mortigado de
post la dorso kaj la dispremado kaj sufokado; per unu vorto ĝi
estas propre malbona historio."

"Mi pensas, sinjoro Snitchey", diris Alfred, "ke en tiu ĉi
batalo estas renkontataj mallaŭtaj venkoj kaj bataloj, granda
memoferemeco kaj noblaj faroj plenaj je heroeco -- eĉ en ĝiaj
ŝajnaj bagateloj kaj kontraŭparoloj -- faroj, kiuj tute ne
estas malpli malfacile plenumeblaj tial, ke ili estas enskribitaj
en nenia tera kroniko, ke nenia tera publiko ilin vidas; faroj,
kiuj ĉiutage havas lokon en kaŝitaj anguloj, en malriĉaj
dometoj kaj en viraj kaj virinaj koroj, -- faroj, el kiuj unu
sola povus la plej severan mallaŭdanton pacigi kun tiu ĉi mondo
kaj instrui lin konfidi al ĝi kaj esperi, se eĉ duono de ĝiaj
loĝantoj sin trovus en milito kaj kvarono en procesado; kaj tio
ĉi jam multe signifas."

La ambaŭ fratinoj aŭskultis kun streĉita atento.

"Bone, bone!" diris la doktoro, "mi estas tro maljuna por esti
ankoraŭ konvertita, eĉ de mia amiko Snitchey tie ĉi, aŭ de
mia bona fratino Martha Jeddler, kiu ankaŭ havis siajn spertojn,
kiel ŝi diras, kaj de tiu tempo fariĝis bonfarema kaj malsevera
kontraŭ ĉiuj specoj de homoj, kaj kiu tiel forte sin tenas je
sia opinio (nur kiel virino ŝi estas malpli prudenta kaj pli
obstina), ke ni ne povas vivi en konsento kaj malofte nin vidas.
Mi estas naskita sur tiu ĉi kampo de l' batalo. Sesdek jaroj
pasis super mia kapo, kaj mi ĉiam vidadis, ke la tuta
kristanaro, kun la Dio scias kiom da amantaj patrinoj kaj sufiĉe
bonaj filinoj, kiel la miaj, tute perdadis la saĝon, kiam estis
parolo pri kampo de batalo. Tiujn ĉi samajn reciprokajn
kontraŭparolojn ni trovas ĉie. Oni devas aŭ ridi aŭ plori je
tiuj ĉi ridindaj senkonsekvencoj; kaj mi plivolas ridi je tio
ĉi".

Britain, kiu ĉiun apartan parolanton aŭskultis kun plej granda
atento, ŝajnis subite veni al tiu ĉi sama opinio, se plej
profunda ĉerka tono, kiun li eldonis, povis esti prenata por
rido. Sed lia vizaĝo restis ĉe tio ĉi tiel senmova, ke,
kvankam kelkaj el la gastoj matenmanĝaj sin turnis, ektimigite
de la malagrabla tono, tamen neniu supozis la farinton. Neniu,
esceptinte la kuneservantan Clemency Newcome, kiu per unu el siaj
plej amataj membroj, la kubuto, donis al li puŝon kaj kun
riproĉa murmureto demandis, je kio li ridas.

"Ne je Vi!" diris Britain.

"Je kiu do?"

"Je la homaro", diris Britain. "Jen estas la amuzaĵo."

"En la vero, inter la sinjoro kaj tiuj ĉi advokatoj li fariĝas
kun ĉiu tago pli malsaĝa!" ekkriis Clemency kaj donis al li
puŝon per la dua kubuto. "Ĉu Vi scias, kie Vi estas? Ĉu Vi
volas esti forpelita?"

"Mi nenion scias", diris Britain kun senesprima rigardo kaj
senmova vizaĝo. "Mi zorgas je nenio, mi kredas nenion, mi
postulas nenion."

Se tiu ĉi malgaja sinpriskribo, farita en atako de melankolio
estis eĉ iom trograndigita, tamen Benjameno Britain -- nomata
iafoje Malgrand-Britain por diferenco de Grand-Britanujo (Great
Britain), kiel oni diras Juna Anglujo por per diferenco pli klare
esprimi la Maljunan Anglujon -- prezentis sian efektivan staton
de l' animo pli bone, ol oni povus pensi. Ĉar aŭskultante ĉiun
tagon la sennombrajn parolojn, kiujn la doktoro turnadis al
diversaj homoj kaj kiuj ĉiuj devis pruvi, ke eĉ lia ekzistado
en la plej bona okazo estas nur eraro kaj sensencaĵo, la
malfeliĉa Britain iom post iom venis en tian senfundaĵon de
konfuzitaj kaj kontraŭparolaj ideoj, kiuj premis lin de ekstere
kaj interne, ke la vero sur la fundo de sia puto en komparo kun
Britain en la profundo de lia spirita mallumiĝo ŝajnis stari
sur ebena tero. La sola, kion li klare vidis, estis tio, ke la
nova elemento, kiun Snitchey kaj Craggs ordinare enportadis en
tiujn ĉi interparolojn, faradis ilin nur pli nekompreneblaj, kaj
por la doktoro ĝi ŝajnis ĉiam esti ia gajno kaj jesigo. Tial
li rigardis la du advokatojn kiel kunkaŭzantoj de lia stato de
l' animo kaj forte ilin malestimis.

"Sed kun tio ĉi ni nun havas nenion por fari, Alfred", diris la
doktoro. "Ĉesante hodiaŭ esti mia zorgato kaj forlasante nin,
provizita je tio, kion povis Vin instrui la latina lernejo tie
ĉi kaj Via lernado en Londono kaj maljuna simpla vilaĝa
doktoro, kiel mi, Vi nun eniras en la mondon. La unua parto de
Via tempo de provado, kiun difinis Via mortinta patro, nun estas
finita. Vi eliras nun, konforme je lia dua deziro, en la mondon
en karaktero de propra sinjoro, kaj longe antaŭ finiĝos Via
trijara restado en la medicinaj lernejoj de l' eksterlando, Vi
nin forgesos. Dio! Vi forgesos nin en ses monatoj!"

"Se mi ĝin faros -- sed Vi scias ĝin pli bone; kial mi bezonas
disputi kun Vi?" diris Alfred ridante.

"Mi scias nenion de tia speco", respondis la doktoro. "Kion Vi
pensas pri tio ĉi, Marion?"

Marion, ludante kun sia taso, ŝajnis diri -- sed ŝi ĝin ne
diris -- ke ŝi nenion havas kontraŭ tio ke li ŝin forgesu, se
li nur povas. Grace alpremis la florantan vizaĝon al ŝiaj
vangoj kaj ridetis.

"Mi ne estis, mi esperas, tre maljusta administranto de la havo
konfidita al mi", parolis plu la doktoro; "sed en ĉiu okazo mi
devas hodiaŭ forme esti liberigita kaj forigita de mia ofico;
kaj jen estas niaj bonaj amikoj Snitchey kaj Craggs kun tuta sako
plena je paperoj kaj kalkuloj kaj dokumentoj pri la havo, kiun mi
devas transdoni al Vi (mi volus, ke ĝi estu pli granda, Alfred,
sed Vi devas fariĝi granda homo kaj pligrandigi ĝin), kaj je
alia malsaĝaĵo de tiu speco, kion oni devas subskribi, sigeli
kaj transdoni."

"Kaj leĝe atesti, kiel la leĝo ordonas", diris Snitchey,
forŝovante sian teleron kaj elprenante la paperojn, kiujn lia
kolego eletendis sur la tablo; "kaj ĉar mi kaj Craggs kune kun
Vi, doktoro, estis kuratoroj de la havo, tial Viaj du servantoj
servos al ni kiel atestantoj. Ĉu Vi scias legi, sinjorino
Newcome?"

"Mi ne estas edzinigita, sinjoro", diris Clemency.

"Ho, mi petas pardonon. Mi ĝin kredas", diris Snitchey
ridetante, ĵetante rigardon sur la strangan figuron. "Vi scias
legi?"

"Iom", respondis Clemency.

"La formulon edzigan matene kaj vespere, ne vere?" diris la
advokato ŝercante.

"Ne", diris Clemency. "Tro malfacile. Mi legas nur la
fingringon."

"La fingringon!" ripetis Snitchey. "Kion ĝi signifas?"

Clemency jesis per la kapo kaj diris: "kaj la kribrilon de
muskato".

"Ŝi estas freneza! Ie por la lordo kanceliero!" diris Snitchey
kaj atente ŝin rigardis.

"Se ŝi havas ian propraĵon", aldonis Craggs.

Sed nun enmiksis sin Grace kaj komprenigis al ili ke sur la
ambaŭ parolataj objektoj sin trovas gravurita sentenco kaj ke
ili tiel prezentas la poŝan bibliotekon de Clemency, kiu kun
libroj ne multe sin okupas.

"Ha, tiel, fraŭlino Grace!" diris Snitchey. "Jes, jes. Ha, ha,
ha! mi pensis, ke tiu ĉi bona knabino estas freneza. Ŝi tute
tiel elrigardas", li diris por si mem, balancante la kapon. "Kaj
kio staras sur la fingringo, sinjorino Newcome?"

"Mi ne estas edzinigita, sinjoro", rimarkis Clemency.

"Aŭ Newcome. Ĉu tiel estos bone?" diris la advokato. "Kio sin
trovas sur la fingringo, Newcome?"

Kiel Clemency, antaŭ ol ŝi respondis tiun ĉi demandon,
disŝovis unu poŝon kaj rigardis en ĝian senfundan profundon,
serĉante la fingringon, kiu tie ne estis, kaj kiel ŝi tion ĉi
saman faris kun la dua poŝo kaj ŝajnis trovi la fingringon
profunde malsupre, kiel perlo de granda indo; kiel ŝi tiam
forigis ĉiujn interkuŝantajn malhelpojn, konsistantajn el tuko
de nazo, peceto da vaksa kandelo, ruĝvanga pomo, oranĝo,
monereto de feliĉo, seruro, tondilo en ingo, plenmano da vitraj
perloj, kelkaj buloj da fadeno, kudrilujo, plena kolekto de
krispigiloj de haroj kaj unu biskvito, kaj ĉiun el tiuj ĉi
objektoj aparte donis teni al Britain -- tio ĉi nin malmulte
interesas. Ankaŭ ne interesas nin, kiel ŝi, penante kapti kaj
reteni la poŝon (ĉar tiu ĉi havis strangan inklinon saltadi
kaj glitadi en angulon), okupis pozicion kaj trankvile sin tenis
en ĝi, kvankam ĝi videble estis en plena kontraŭeco kun la
homa anatomio kaj kun la leĝoj de la egalpezo. Estos sufiĉe, se
ni diros, ke ŝi fine triumfe metis la fingringon sur la fingron
kaj ekfrapis per la kribrilo de muskato, kaj ni devas rimarki, ke
la literaturo de tiuj ĉi ambaŭ uzaĵoj sekve de tro multa
frotado estis proksima al forviŝiĝo.

"Tio ĉi do estas la fingringo?" diris sinjoro Snitchey, volante
iom ŝerci je ŝia kalkulo. "Kaj kion diras la fingringo?"

"Ĝi diras", respondis Clemency kaj malrapide kunesilabis la
surskribon: "For-ge-su-kaj-par-do-nu".

Snitchey kaj Craggs kore ridis. "Tio ĉi estas bela!" diris
Snitchey. "Ne malbone!" diris Craggs. "Montras tiom da konado de
homoj", diris Snitchey. "Tiel uzebla por la praktika vivo", diris
Craggs.

"Kaj la kribrilo?" daŭrigis demandi Snitchey.

"La kribrilo diras", respondis Clemency: "Ki-on-vi-vo-las-ke-la-
ho-moj-al-vi-fa-ru-ti-on-ĉi-fa-ru-an-kaŭ-al-i-li".

"Faru ion al la homoj, por ke ili nenion al vi faru, Vi kredeble
pensas?" diris sinjoro Snitchey.

"Mi ne komprenas", respondis Clemency kaj balancis la kapon. "Mi
ne estas advokato."

"Mi timas, ke se Vi estus advokato", diris sinjoro Snitchey,
rapide sin turnante al la doktoro, kiel volante antaŭe fari ion
kontraŭ la impreso, kiun tiu ĉi respondo eble povus elvoki, "Vi
trovus, ke tio ĉi estas la regulo de vivado de la plej multaj de
Viaj klientoj. En tio ĉi ili estas tre seriozaj -- kiel ajn
malsaĝa tiu ĉi mondo entute estas -- kaj metas poste la kulpon
sur nin. Ni, juristoj, efektive estas ne multe pli ol speguloj,
sinjoro Alfred; sed pleje konsiliĝas kun ni koleremaj kaj
malpacemaj homoj, kiuj elrigardas ne tute bone; kaj estas propre
maljusto nin insulti, se ni montras al la homoj malafablajn
vizaĝojn. Mi pensas", diris sinjoro Snitchey, "mi samtempe
esprimas ankaŭ la opinion de nia sinjoro Craggs."

"Sendube", diris Craggs.

"Kaj tial, se sinjoro Britain volos oferi al ni iom da inko",
diris sinjoro Snitchey, reprenante la paperojn ree en la manon,
"ni kiel eble pli baldaŭ subskribu, sigelu kaj transdonu, ĉar
alie venos la vojaĝa kaleŝo antaŭ ol ni scios, kie ni estas".

Juĝante laŭ la eksteraĵo, estis tre kredeble, ke la kaleŝo
preterveturos antaŭ ol sinjoro Britain scios, kie li estas; ĉar
li staris tute enprofundigita en pensojn kaj reciproke pesadis en
la kapo la argumentojn de la doktoro kontraŭ la argumentoj de la
advokatoj kaj la argumentojn de la advokatoj kontraŭ la
argumentoj de la doktoro kaj la argumentojn de la klientoj
kontraŭ la argumentoj de la ambaŭ kaj faris malfortajn provojn
meti en konsenton la fingringon kaj la kribrilon (io tute nova
por li) kun iu el la filozofioj konataj de li; per unu vorto li
rompadis al si la kapon kiel la plej granda filozofo per teorioj
kaj sistemoj. Sed Clemency, kiu estis lia bona genio -- kvankam
li havis nur tre malafablan opinion pri ŝia prudento, ĉar ŝi
nur malofte zorgadis pri abstraktaj konsideradoj kaj ĉiam estis
preta fari la ĝustaĵon en ĝusta tempo -- dume venis kun la
inko kaj ankoraŭ plu faris al li utilan servon per tio, ke ŝi
per puŝo de la kubuto vekis lin el lia distreco kaj tute lin
maldormigis.

Mi ne volas rakonti, kiel lin turmentis la timo, ofte renkontata
ĉe homoj de lia stato, kiuj ne kutimis uzi la plumon -- la timo,
ke li ne povas subskribi per sia nomo dokumenton, skribitan ne de
li mem, sen elmeti sin al ia ankoraŭ ne konata danĝero aŭ
devontigi sin sen scio al pagado de grandegaj sumoj; mi ne
rakontos, kiel li alproksimiĝis al la dokumentoj nur kun
protestoj kaj devigita de la doktoro kaj necese volis ilin
antaŭe trarigardi antaŭ ol li subskribis (la artifika karaktero
de la skribaĵo, ne parolante jam pri la juristaj esprimoj, estis
por li kiel io ĥina) kaj turni la folion, por vidi, ĉu sur la
dua paĝo ne estas skribita io danĝera; kaj kiel post la
subskribo de sia nomo li fariĝis tute malfeliĉa, kiel iu kiu
fordonis sian havon kaj siajn rajtojn. Mi ne povas ankaŭ rakonti
detale, kiel la blua paperujo, kiu konservis lian subskribon,
havis por li poste misteran altiran forton, tiel ke li ne povis
ĝin forlasi. Mi ne rakontos ankaŭ, kiel Clemency Newcome, tute
ekster si de rido ĉe la penso, ke ŝi estas persono grava, metis
sin per siaj ambaŭ kubutoj super la tutan tablon kaj apogis la
kapon sur la maldekstra brako, antaŭ ol ŝi komencis fari siajn
kabalajn signojn, por kiuj ŝi bezonis tre multe da inko kaj
kiujn ŝi samtempe per la lango pentradis en la aero. Kiam ŝi
unu fojon gustumis inkon, ŝi fariĝis soifa je ĝi, kiel la
tigro, kiu eklekis sangon, kaj ŝi volis subskribi ĉion eblan
kaj meti sian nomon en ĉiuj anguloj. Por mallonge diri, la
doktoro estis liberigita de sia ofico kaj de sia respondeco kaj
Alfred prenis ĝin mem sur sin kaj komencis sian vojaĝon de l'
vivo.

"Britain!" diris la doktoro, "kuru al la pordo de l' ĝardeno kaj
rigardu, ĉu la kaleŝo venas. La tempo forflugas, Alfred."

"Jes, sinjoro, jes!" vive rediris la junulo. "Kara Grace! unu
sekundon! Marion -- tiel juna kaj bela, tiel aminda kaj admirata,
al mia koro tiel kara, kiel nenio en la mondo -- ne forgesu tion
ĉi! Mi metas Marion'on en viajn manojn."

"Ŝi estis por mi ĉiam kara gardataĵo, Alfred. Nun ŝi estas
por mi duoble kara. Mi montros min inda je via konfido", diris
Grace.

"Mi kredas ĝin, Grace", respondis Alfred. "Mi scias ĝin. Kiu
povus rigardi en vian okulon kaj aŭdi vian sinceran voĉon kaj
tion ĉi ne scii. Ha, bona Grace! se mi havus vian certan senton,
vian trankvilan animon, kiel senzorge mi forlasus hodiaŭ tiun
ĉi lokon!"

"Tiel vi pensas?" rediris ŝi kun trankvila rideto.

"Kaj tamen, Grace -- fratino mi preskaŭ dirus."

"Diru ĝin!" ŝi lin vive interrompis. "Mi aŭdas ĝin kun
plezuro, neniam nomu min alie."

"Tiel fratino", diris Alfred, -- "kaj tamen estas pli bone por
Marion kaj por mi, se via senŝanceliĝa kaj fidela animo nin tie
ĉi subtenas kaj faras nin pli feliĉaj kaj pli bonaj. Eĉ se mi
povus, mi ŝin ne pro mi forprenus."

"La kaleŝo estas sur la altaĵo!" ekkriis Britain.

"La tempo pasas, Alfred", admonis la doktoro.

Marion staris flanke, kun okuloj mallevitaj; sed nun Alfred ame
alkondukis ŝin al la fratino kaj metis ŝin al ŝia brusto.

"Mi diris al Grace, kara Marion", li diris, "ke mi donas vin sub
ŝian gardon, ke mi forirante konfidas al ŝi vin kiel mian plej
karan juvelon. Kaj kiam mi revenos kaj vin repostulos, mia plej
amata, kaj antaŭ ni staros la bela estonteco de nia edza vivo,
tiam ĝi estu unu el niaj plej bonaj plezuroj meditadi, kiel ni
povas fari Grace'on feliĉa, antaŭplenumadi ŝiajn dezirojn,
montri al ŝi nian amon kaj dankecon kaj ion repagi al ŝi de la
ŝuldo, kiun ŝi metis sur nin."

La pli juna fratino metis unu manon en la lian kaj per la dua ŝi
tenis ĉirkaŭprenite sian fratinon. Ŝi rigardadis en la
trankvile gajajn okulojn de sia fratino per rigardo, en kiu estis
miksitaj amo, admiro, doloro kaj preskaŭ adoro. Ŝi rigardadis
la vizaĝon de la fratino, kiel se ĝi estus la vizaĝo de ĉiela
anĝelo. Kaj kun gaja, feliĉa trankvileco tiu ĉi vizaĝo
rigardadis ŝin kaj ŝian amanton.

"Kaj kiam la tempo venos, se ĝi iam devas veni", diris Alfred --
"mi miras, ke ĝi ankoraŭ ne venis, sed Grace scias tion ĉi la
plej bone, kaj Grace estas ĉiam prava -- la tempo, kiam ŝi
bezonos koron de amiko, al kiu ŝi povus sin konfidi, kiel
fidelaj ni tiam estos, Marion, kaj kiel ni ĝojos, ke nia bona
fratino amas kaj estas amata, kiel ŝi meritas!"

Ĉiam ankoraŭ la pli juna fratino rigardadis al ŝi en la
okulojn kaj ne deturnadis sin eĉ al li. Kaj ĉiam ankoraŭ
ripozadis tiuj ĉi fidelaj okuloj kun gaja feliĉa trankvileco
sur ŝi kaj ŝia amanto.

"Kaj kiam ĉio tio ĉi estos pasinta kaj ni estos maljunaj kaj
vivos en malvasta komuneco kaj ofte parolados pri la malnovaj
tempoj", diris Alfred, "tiam tio ĉi antaŭ ĉio devas esti nia
tempo plej amata -- precipe tiu ĉi tago; kaj tiam ni rakontados
al ni, kion ĉe la disiĝo ni pensis kaj sentis kaj esperis kaj
timis; kaj kiel ni ne povis diri al ni reciproke adiaŭ."

"La kaleŝo veturas tra l' arbaĵo", ekkriis Britain.

"Jes! Mi estas preta -- kaj kiel ni malgraŭ ĉio feliĉe nin
revidis; tiun ĉi tagon ni faros la plej feliĉa en la tuta jaro
kaj ni ĝin festados kiel triobla tago de naskiĝo. Ne vere, mia
kara?

"Jes!" diris la pli maljuna fratino kun fajro kaj radianta
rideto. "Jes, Alfred, ne malrapidu. Ne restas tempo. Diru al
Marion adiaŭ. Kaj Dio vin gardu!"

Li altiris la pli junan fratinon al sia brusto. Kiam li ŝin ree
ellasis, ŝi denove alvolviĝis al Grace kaj denove ekrigardis al
ŝi en la trankvilajn okulojn kun tiu sama rigardo plena je
miksitaj sentoj.

"Adiaŭ, Alfred!" diris la doktoro. "Paroli pri serioza
korespondado aŭ serioza aldoniteco kaj ŝuldigeco kaj tiel plu
en tiu ĉi -- ha, ha, ha! -- Vi scias, kion mi volas diri -- pri
tio ĉi paroli estus kompreneble malsaĝeco. Mi povas nur diri,
ke se vi kaj Marion restos ĉe tiu ĉi sama malsaĝa stato de l'
animo, mi kontraŭ Vi kiel bofilo, kiam la tempo venos, nenion
kontraŭparolos."

"Sur la ponto!" ekkriis Britain.

"Ĝi venu!" diris Alfred kaj kore skuis la manon al la doktoro.
"Pensu iafoje pri mi, mia malnova amiko kaj zorganto, tiel
serioze, kiel Vi nur povos! Adiaŭ, sinjoro Snitchey! Adiaŭ,
sinjoro Craggs!"

"Ĝi venas jam!" ekkriis Britain.

"Unu kison de Clemency Newcome pro malnova konateco -- vian
manon, Britain -- Marion, mia plej kara koro, adiaŭ! Fratino
Grace, ne forgesu!"

La patrina figuro kaj la vizaĝo tiel bela en sia gaja
trankvileco sin turnis al li; sed la okuloj de Marion ne povis
sin deturni de ŝia fratino.

La kaleŝo estis antaŭ la pordo. La pakaĵo estis surmetita. La
kaleŝo ekruliĝis for. Marion sin ne movis.

"Li faras al vi signon per la ĉapelo, mia kara", diris Grace.
"Via fianĉo, mia koro. Rigardu!"

La pli juna fratino suprenrigardis kaj turnis por sekundo la
kapon. Sed kiam ŝi post tio ĉi renkontis la plenan rigardon de
tiuj ĉi trankvilaj okuloj, ŝi plorante falis al la kolo al la
pli maljuna fratino.

"Ho, Grace, Dio vin benu! sed mi ne povas ĝin rigardi, Grace!
Ĝi rompas al mi la koron."




PARTO DUA.


Snitchey kaj Craggs havis belan malgrandan ekspedejon sur la
malnova kampo de l' batalo, kie ili vivis de bela malgranda
negoco kaj kondukadis multajn malgrandajn batalojn por multaj
militantaj partioj. Kvankam oni propre ne povis diri, ke tiuj ĉi
bataloj estus facilaj kaj vivaj bataloj de tiraljoroj -- ĉar
ordinare ili iradis tre malrapide kaj malfacile -- oni tamen la
partoprenon de la firmo en tiu rilato povis klasifiki sub tiu
speco de skermado, ke ili jen ĵetadis pafon sur tiun ĉi
plendanton, poste kuglon sur tiun defendanton, jen kun la tuta
forto superfaladis sur teran propraĵon starantan sub
sekvestracio, kaj poste denove havis batalon kun neregula korpuso
de malgrandaj ŝuldantoj, ĝuste kiel estis la okazo kaj kiel la
malamiko sin starigis kontraŭ ili. Por ili, tiel same kiel por
homoj pli gloraj, la gazeto estis grava kaj tre interesanta
folio; kaj pri Ia plejmulto de la bataloj, en kiuj ili montris
sian militestran talenton, la batalantoj poste diradis, ke ili
pro la multa fumo, de kiu ili estis ĉirkaŭataj, nur kun granda
malfacilo povis reciproke sin rekoni kaj malfacile povis vidi,
kion ili propre faras.

La ekspedejo de la sinjoro Snitchey kaj Craggs kuŝis tre
oportune sur la bazaro post malfermita pordo kaj du glataj
malsupren kondukantaj ŝtupoj, tiel ke la kolera farmanto, kiu
postulis proceson, kun la plej granda facileco povis ensalti.
Siajn interparolojn ili havadis en posta ĉambro sur la unua
etaĝo, kun malalta malluma plafono, kvazaŭ la ĉambro mem
kuntiradus la brovojn en serioza meditado super komplikitaj
punktoj de leĝoj. La meblaro de la ĉambro konsistis el kelka
nombro da ledaj seĝoj kun altaj apogiloj, kun grandaj rondaj
najloj de flava kupro, el kiuj kelkaj elfalis aŭ eble estis
eltiritaj de la senkonscia fingro de konfuzitaj klientoj. Ekster
tio oni povis vidi gravuraĵon de unu glora juĝisto, kiu
siatempe per ĉiu harligo de sia granda hararo faradis sur la
homojn tian impreson, ke la haroj al ili stariĝadis kiel montoj.
Paperoj en multaj apartaj amasoj plenigadis la polvajn ŝrankojn,
bretojn kaj tablojn, kaj la malsupra parto de la muraj tabulaĵoj
estis kovrita de vicoj da fajreltenaj kestoj kun pendantaj
seruroj kaj kun dike skribitaj nomoj, kiujn la atendantaj
klientoj per nevenkebla sorĉo sin sentadis devigataj silabadi de
antaŭe kaj de poste, dum ili ŝajne aŭskultadis la sinjorojn
Snitchey kaj Craggs, ne komprenante eĉ unu vorton de tio, kion
tiuj ĉi parolis.

Snitchey kaj Craggs ambaŭ estis edzigitaj. Snitchey kaj Craggs
estis la plej bonaj amikoj en la mondo kaj havis reciproke
efektivan konfidon; sed, kiel ofte okazas en la vivo, sinjorino
Snitchey el principo rigardadis sinjoron Craggs kun okuloj
suspektemaj, kaj tion ĉi saman rilate la sinjoron Snitchey
faradis sinjorino Craggs. "Kun via Snitchey", iafoje diradis la
lasta dirita sinjorino al sinjoro Craggs, "mi tute ne scias, kion
vi volas kun via Snitchey. Vi fidas tro multe vian Snitchey, mi
diras, kaj mi nur volus, ke vi neniam en alia maniero konvinkiĝu
je tio ĉi." Reciproke sinjorino Snitchey ripetadis al sia edzo,
ke se li iam de iu estos kondukita sur malĝustan vojon, ĝi
estos per tiu ĉi homo, kaj ke se iu havas malvereman okulon, ĝi
estas Craggs. Malgraŭ tio ĉi ili tamen entute estis tre bonaj
amikoj; kaj inter sinjorino Snitchey kaj sinjorino Craggs estis
malvasta ligo defenda kaj ataka kontraŭ la ekspedejo, kiu en
iliaj okuloj estis ĉambro de suspektaĵoj kaj komuna malamiko
plena je danĝeraj kaj misteraj maĥinacioj.

Kaj tamen de tiu ĉi ekspedejo Snitchey kaj Craggs ricevadis sian
mielon. Tie ĉi ili staradis iafoje en belaj vesperoj apud la
fenestro de ilia ĉambro de interparoloj, kiu eliradis sur la
malnovan kampon de batalo, kaj miradis (sed ordinare nur kiam la
ĵurintaj juĝantoj sidadis, la amasaj okupoj faradis ilin
sentimentalaj) la malsaĝecon de la homoj, kiuj ne povis ĉiam
vivi inter si en paco kaj sian disputon trankvile fini en
juĝejo. Tie ĉi tagoj, semajnoj, monatoj kaj jaroj pasadis super
ili, kaj sole ilia juĝa kalendaro, la iom post iom pli
malgrandiĝanta nombro de la kupraj najloj en la ledaj seĝoj kaj
la kreskanta amaso de la paperoj sur la tablo atestadis tion ĉi.
Tie ĉi preskaŭ tri jaroj, pasintaj de la tago de l' matenmanĝo
en la ĝardeno, malmultigis la najlojn kaj multigis la amasojn da
papero, kiam ili en unu vespero sidis kune en negoca
interparolado.

Ili sidis ne solaj, sed kun unu viro de ĉirkaŭ tridek jaroj,
malpene vestita kaj kun iom mallarĝa vizaĝo, sed entute bone
konstruita, en bonaj vestoj kaj kun bela eksteraĵo. Li sidis sur
la parada seĝo, tenante unu manon en la brusto de l' surtuto kaj
la duan en la neordigitaj haroj, profundigita en malgajan
meditadon. Snitchey kaj Craggs sidis apude apud skribotablo unu
kontraŭ la dua. Unu el la fajreltenaj kestoj staris malfermita
sur la tablo; unu parto de ĝia enhavo kuŝis elmetita sur la
tablo, dum la resto iradis tra la mano de sinjoro Snitchey, kiu
unu dokumenton post la alia tenadis apud la lumo, ĉiun paperon
aparte ĉirkaŭrigardadis, balancante la kapon kaj transdonante
ĝin al sinjoro Craggs, kiu ĝin ankaŭ ĉirkaŭrigardadis kaj
balancadis la kapon. De tempo al tempo ili faradis paŭzon,
balancadis ambaŭ la kapon kaj ekrigardadis sian en pensojn
profundigitan klienton; kaj ĉar sur la kesto estis skribita
"nobelo Michael Warden", ni el ĉio tio ĉi povas konkludi, ke la
nomo kaj la kesto apartenis al tiu ĉi kliento kaj ke la aferoj
de nobelo Michael Warden staris ne tre bone.

"Jen estas ĉio", diris sinjoro Snitchey kaj metis la lastan
paperon. "Mi vidas plu nenian helpon. Plu nenian helpon".

"Ĉio perdita, malŝparita, prodonita, pruntita kaj vendita?"
diris la kliento kaj suprenrigardis.

"Ĉio", respondis sinjoro Snitchey.

"Nenio restas por fari, Vi diras?"

"Absolute nenio", estis la respondo de la advokato.

La kliento mordetis la ungojn kaj denove profundiĝis en sian
meditadon.

"Kaj eĉ mia persona libereco estas en danĝero, Vi pensas?" li
komencis post minuto denove.

"En ĉiu parto de la unuigitaj reĝolandoj Grand-Britanujo kaj
Irlandujo", respondis sinjoro Snitchey.

"Sekve nur perdita filo, kiu povas pli reveni al nenia patro, ne
havas porkojn por gardi kaj ne povas dividi kun ili la manĝon?"
daŭrigis la kliento, balancante unu piedon sur la dua kaj
rigardante al la planko.

Sinjoro Snitchey ektusis, kvazaŭ dezirante ne alpermesi la
supozon, ke li partoprenas en ia alegoria prezentado de rajta
rilato. Sinjoro Craggs ankaŭ ektusis, kvazaŭ volante montri, ke
tio ĉi estas la opinio de la domo.

"Ruinigita en la aĝo de tridek jaroj", diris la kliento. "Hm!"

"Ne ruinigita, sinjoro Warden", respondis Snitchey. "Tiel malbona
la afero ankoraŭ ne estas. Vere, ke Vi faris ĉion, kion Vi
povis, tion ĉi mi devas diri, sed Vi ne estas ruinigita. Iom da
sinlimigado --".

"Al la diablo kun la sinlimigado", diris la kliento.

"Sinjoro Craggs, Vi permesos al mi preneton da tabako? Mi
dankas."

Kiam la trankvilanima advokato metis la preneton en la nazon,
videble kun granda gusto kaj tute profundigita en la ĝuado, la
vizaĝo de la kliento iom post iom glatiĝis, kaj ridetante li
diris:

"Vi parolas pri sinlimigado. Kiel longe?"

"Kiel longe?" ripetis Snitchey, enflarante la tabakon de la
fingroj kaj ŝajnante kalkuli en pensoj; "en bonaj manoj -- ni
parolas en la nomo de Snitchey kaj Craggs -- ses aŭ sep jarojn".

"Ses aŭ sep jarojn ne manĝi!" diris la kliento kun ĉagrena
rido kaj senpacience movante sin sur la seĝo.

"Ses aŭ sep jarojn ne manĝi, sinjoro Warden, estus efektive io
neordinara", diris Snitchey. "En la daŭro de tiu ĉi tempo Vi
povus sole per montrado sin jam perlabori novan teraĵon. Sed ni
ne pensas, ke Vi povus ĝin fari, kaj tial ni ĝin ankaŭ ne
konsilas al Vi.

"Kion do Vi al mi konsilas?"

"Sinlimigadon", ripetis Snitchey. "Kelkaj jaroj da sinlimigado
sub nia observado denove liberigus Vian propraĵon. Sed en tiu
okazo Vi devus vivi en la eksterlando. Kaj tuŝante la
nemanĝadon, ni povas al Vi eĉ nun jam donadi kelkajn centojn da
funtoj da sterlingoj ĉiujare, sinjoro Warden."

"Kelkajn centojn da funtoj?" diris la kliento. "Kaj mi foruzadis
milojn!"

"Tion ĉi", respondis sinjoro Snitchey, garde remetante la
paperojn en la feran keston, "tion ĉi oni tute ne povas dubi.
Oni tute ne povas dubi", ripetis li malrapide, daŭrigante medite
sian okupon.

La advokato tre kredeble konis bone la homon, kun kiu li havas
aferon; en ĉia okazo lia seka kaj komika maniero de agado havis
bonan influon sur la ĉagrenon de la kliento kaj inklinigis lin
esti malkovrita kaj pli parolema. Aŭ eble la kliento konis la
karakteron de sia interparolanto kaj nur ellogis la kuraĝigajn
proponojn por povi pli bone defendi unu planon, kiun li volis
malkovri. Li levis nun iom post iom la kapon kaj rigardis siajn
trankvilanimajn konsilantojn kun rideto, el kiu baldaŭ fariĝis
rido.

"En la vero, mia estimata amiko" -- sinjoro Snitchey montris sur
sian kompanianon: "Snitchey kaj, pardonu, kaj Craggs."

"Mi petas sinjoron Craggs pardoni al mi", diris la kliento. "En
la vero, miaj estimataj amikoj", -- li klinigis sin antaŭen kaj
mallaŭtigis la voĉon -- "ankoraŭ vi tute ne scias, kiel
malbone estas al mi."

Sinjoro Snitchey ekrigardis lin tute mirigite kaj timigite.
Sinjoro Craggs mezuris lin per tia sama rigardo.

"Mi estas ne sole terure enŝuldigita", diris la kliento, "sed
ankaŭ terure --".

"Ja ne enamita?" ekkriis Snitchey.

"Jes!" diris la kliento, reĵetante sin sur la seĝon kaj kun la
manoj en la poŝoj rigardante la ambaŭ advokatojn. "Terure
enamita."

"Kaj ne en heredantinon?" demandis Snitchey.

"Ne en heredantinon."

"Kaj ankaŭ ne en riĉan sinjorinon?" daŭrigis demandadi la
advokato.

"Ne riĉa, kiom mi scias -- esceptinte je beleco kaj virto."

"Sinjorino ne edzinigita, mi esperas?" diris sinjoro Snitchey kun
akcento.

"Kompreneble!"

"Ne en unu el la filinoj de doktoro Jeddler?" diris Snitchey,
metinte la kubutojn sur la genuojn kaj antaŭŝovinte sian
vizaĝon almenaŭ je unu ulno.

"Tamen!" respondis la kliento.

"Ne en sian pli junan filinon?" demandis Snitchey.

"Tiel estas!" estis la respondo de sinjoro Warden.

"Sinjoro Craggs", diris Snitchey tre faciligite, "Vi permesos al
mi preneton da tabako? Mi dankas. Mi ĝojas, ke mi povas diri al
Vi, sinjoro Warden, ke tio ĉi neniom malutilas; ŝi estas
promesita, sinjoro, ŝi estas fianĉino. Mia kompaniano povas
tion ĉi atesti. Ni scias tion ĉi bone."

"Ni scias tion ĉi bone", ripetis Craggs.

"Mi eble ankaŭ scias", estis la respondo de la kliento. "Kion
tio ĉi malhelpas? Vi diras, ke Vi estas spertaj homoj, kaj Vi
neniam aŭdis, ke virino ŝanĝis sian opinion?"

"Okazis, vere, plendoj pri rompo de edziga promeso", diris
sinjoro Snitchey, "kontraŭ fraŭlinoj, kiel ankaŭ kontraŭ
vidvinoj, sed en la plejmulto da okazoj --".

"Okazoj!" interrompis lin senpacience la kliento. "Parolu al mi
nenion pri okazoj. La vivo estas libro multe pli granda kaj pli
riĉa je enhavo ol Viaj juraj artifikoj. Kaj ekster tio ĉu Vi
pensas, ke mi vane loĝis ses semajnojn en la domo de la
doktoro?"

"Mi pensas, sinjoro", diris sinjoro Snitchey kaj turnis sin
serioze al sia kompaniano, "mi pensas, ke el ĉiuj petolaĵoj,
kiujn al sinjoro Warden faris liaj ĉevaloj -- kaj ili estis
sufiĉe multaj kaj sufiĉe karaj, kiel li kaj ni ambaŭ la plej
bone scias -- la plej malbona estis tiu, ke unu el ili lasis lin
kun tri rompitaj ripoj, elartikigita ŝultro kaj Dio scias kiom
da subsangaĵoj antaŭ la muro de l' ĝardeno de la doktoro.
Tiam, vidante lin resaniĝanta sub la flego kaj tegmento de la
doktoro, ni ne antaŭvidis tian malbonaĵon; sed estas tre
malbone, sinjoro, malbone! Estas tre malbone. Kaj doktoro Jeddler
-- nia kliento, sinjoro Craggs."

"Kaj sinjoro Alfred Heathfield -- ankaŭ speco de kliento,
sinjoro Snitchey", diris sinjoro Craggs.

"Kaj sinjoro Michael Warden, ankaŭ speco de kliento", trankvile
aldonis la gasto, "kaj ne malbona, ĉar li dek aŭ dekdu jarojn
vivis facilanime. Sed Michael Warden nun moderigis sian varmegon;
tie en la kesto kuŝas la fruktoj kaj ankaŭ rimedoj por penti
kaj fariĝi pli prudenta. Kaj por tion ĉi pruvi, sinjoro Warden
volas, se li povas, edziĝi je Marion, la aminda filino de la
doktoro, kaj preni ŝin kun si."

"Efektive, sinjoro Craggs?" komencis Snitchey.

"Efektive, sinjoro Snitchey kaj sinjoro Craggs" interrompis ilin
la kliento. "Vi konas Viajn ŝuldojn rilate Vian klienton, kaj Vi
scias ankaŭ certe, ke Vi ne estas necesigitaj miksi Vin en
simplan aman aferon, kiun mi devas konfidi al Vi. Mi ne volas
forkonduki la junan sinjorinon sen ŝia konsento. En la afero
estas nenio kontraŭleĝa. Mi neniam estis intima amiko de
sinjoro Heathfield. Je nenia perfido kontraŭ li mi faras min
kulpa. Mi amas, kiel li amas, kaj se mi povos, mi intencas gajni
tion, kion li volis gajni".

"Li ne povos, sinjoro Craggs", diris Snitchey, videble tre
maltrankvile. "Ĝi ne povas al li prosperi, sinjoro. Ŝi estas
tre alligita al sinjoro Alfred".

"Efektive?" diris la kliento.

"Sinjoro Craggs, ŝi estas tre alligita al li", certigis
Snitchey.

"Ne vane mi ses semajnojn pasigis en la domo de la doktoro; kaj
baldaŭ mi komencis tion ĉi dubi", diris sinjoro Warden. "Ŝi
amus lin, se ĉio irus laŭ la volo de ŝia fratino, sed mi ŝin
observis. Marion evitadis lin nomi kaj paroli pri li, kaj ĉe la
plej malgranda aludo je li ŝi videble suferadis".

"Kial ŝi devus tiel agadi, sinjoro Craggs? kio ŝin igus,
sinjoro"? demandis Snitchey.

"Kial -- mi ne scias, kvankam ekzistas multaj cirkonstancoj, kiuj
povas ĝin komprenigi", diris la kliento kun rideto pro la
streĉo kaj konfuzo, kiuj esprimiĝis en la vizaĝo de Snitchey,
kaj pro la singarda maniero, en kiu li parolis pri la afero kaj
penis sciiĝi pli multe; "sed mi scias, ke tiel estas. Ŝi estis
tre juna, kiam ŝi fianĉiĝis -- se oni entute tiel provas tion
ĉi nomi -- kaj eble ŝi ĝin pentis. Eble -- ĝi sonas
fanfarone, sed mi certigas, ke tia ne estas mia intenco -- eble
ŝi enamiĝis en min, kiel mi enamiĝis en ŝin".

"He, he! sinjoro Alfred, ŝia malnova kolego de ludoj, sinjoro
Craggs", diris Snitchey kun embarasa rido, "jam konis ŝin ja
kiel tre malgranda infano"!

"Tiom pli kredeble estas, ke tedis al ŝi pensi pri li",
trankvile daŭrigis la kliento, "kaj ke ŝi ne malvolonte
ŝanĝus lin je nova amanto, kiu venas al ŝiaj okuloj sub
romanaj cirkonstancoj -- aŭ estas alporta antaŭ ŝiajn okulojn
de sia ĉevalo; kiu havas la renomon, ne senallogan por knabino
provinca, de homo, kiu vivis facilanime kaj diboĉe kaj al neniu
faris ion malbonan; kaj kiu per sia eksteraĵo -- ĝi denove
sonos fanfarone, sed, pro l' honoro, mi tiel ne pensas -- povos
ankoraŭ elteni la konkuron kun sinjoro Alfred".

La lastan oni certe ne povus nei; kaj sinjoro Snitchey,
rigardante sian klienton, ankaŭ tiel pensis. Ĝuste lia malŝata
sintenado donadis al li certan naturan ĉarmon kaj elvokadis
intereson. Tiu ĉi malŝateco ŝajnis esprimadi, ke lia bela
vizaĝo kaj lia bone konstruita figuro povus esti multe pli bonaj
se li nur volus; kaj ke se li iam sin levos kaj fariĝos serioza
(sed ĝis nun li ankoraŭ neniam en sia vivo estis serioza), li
povus esti plena je fajra energio. "Tio ĉi estas danĝera
diboĉisto", diris al si la homokonanta advokato, "kiu la vivigan
fajron, mankantan al li, ŝajnas ricevadi el la okuloj de
knabino".

"Sekve aŭskultu, Snitchey", li daŭrigis, sin levante kaj
prenante lin per unu butono, "kaj Vi, Craggs --" li prenis lin
ankaŭ per butono kaj starigis unu dekstren kaj la duan
maldekstren apud si, tiel ke ili ne povis forkuri de li -- "mi ne
demandas de Vi konsilon. Vi faras tre prave, ke Vi tenas Vin de
tiu ĉi afero senkondiĉe tute malproksime, ĉar ĝi ne estas de
tia speco, ke seriozaj homoj, kiel Vi, povus sin enmiksi en ĝin.
Mi volas nur per malmultaj vortoj prezenti mian situacion kaj
miajn intencojn kaj poste lasi al Vi fari por mi rilate miajn
aferojn monajn ĉion plej bone kion Vi nur povas, ĉar Vi
komprenas, se mi nun forkuros kun la bela filino de la doktoro
(kaj mi esperas tion ĉi fari kaj fariĝi per ŝia amo alia
homo), tio ĉi por la unua minuto estos pli multekosta, ol se mi
sola forkurus.

Sed mi per alia vivo tion ĉi baldaŭ ree ŝparos."

"Mi pensas, ke estos pli bone, se ni ĝin ne aŭskultados,
sinjoro Craggs?" diris Snitchey kaj rigardis sian kompanianon.

"Mi ankaŭ pensas", diris Craggs. Sed ambaŭ atente aŭskultadis.

"Vi ne devas tion ĉi aŭskulti", respondis ilia kliento. "Mi
ĝin tamen rakontos. Mi ne intencas demandi la doktoron, ĉu li
konsentas, ĉar li ja ne donus ŝin al mi. Sed mi volas fari al
la doktoro nenion malbonan, ĉar (ekster tio, ke tiaj bagateloj
ne estas aferoj seriozaj, kiel li diras) mi lian infanon, mian
Marion'on, volas liberigi de io, la proksimiĝadon de kio ŝi --
kiel mi scias -- vidas kun timo kaj doloro; mi parolas pri la
reveno de ŝia amanto. Se io en la mondo estas vera, ĝi estos
tio, ke ŝi lian revenon timas. Tiom neniu estas malvastigata en
siaj rajtoj. Vere, mi nun vivas kiel ĉasata hundo, mi nur en
mallumo kuraĝas eliri kaj ne estas permesita al mi veni en mian
domon kaj en mian propran posedaĵon; sed tiu ĉi domo kaj tiu
ĉi posedaĵo iam denove apartenos al mi, kiel Vi scias kaj
diras; kaj Marion kiel mia virino estos post dek jaroj -- Vi
diras ĝin mem, kaj Vi ne estas sangvina -- kredeble pli riĉa,
ol se ŝi ligiĝos kun Alfred Heathfield, kies revenon ŝi
atendas kun timo (ne forgesu tion ĉi) kaj kies amo -- kaj ankaŭ
nenia amo en la mondo -- ne povas esti pli varmega, ol la mia. Al
kiu nun estas farata tro multe? Ĉio estas farata laŭ rajto kaj
justeco. Mia afero estas tiel justa, kiel lia, se ŝi decidas
favore por mi; kaj mi lasos la aferon al ŝia decido. Estos al Vi
agrable ne pli aŭdi pri tiu ĉi afero, kaj mi ankaŭ pli Vin per
tio ĉi ne embarasos. Vi konas nun miajn intencojn kaj miajn
bezonojn. Kiam mi devas forlasi Anglujon?"

"Post unu semajno", diris Snitchey. "Sinjoro Craggs? --"

"Ankoraŭ iom pli frue, mi konsilus", respondis Craggs.

"Post unu monato", diris la kliento, observinte la ambaŭ
vizaĝojn. "De hodiaŭ post monato mi forveturos."

"Ĝi estas tro longa tempo", diris Snitchey; "tro longe. Sed ĝi
tiel restu. Mi pensis, ke li postulos por si tri monatojn",
murmuris li al si mem. "Ĉu Vi volas foriri? Bonan nokton,
sinjoro!"

"Bonan nokton!" respondis la kliento kaj skuis al ambaŭ la
manon. "Vi vidos ankoraŭ, kiel bone mi scias uzi mian riĉecon.
De nun Marion estas mia stelo de feliĉo!"

"Gardu Vin sur la ŝtuparo, sinjoro!" diris Snitchey; "ĉar tie
la stelo ne lumas. Bonan nokton!"

"Bonan nokton!" respondis sinjoro Warden.

La ambaŭ kompanianoj eliris sur la ŝtuparon kaj lumis al li;
kiam li jam estis foririnta, ili ankoraŭ staris kaj rigardadis
sin reciproke.

"Kion Vi diras al tio ĉi, sinjoro Craggs?" diris Snitchey.

Sinjoro Craggs balancis la kapon.

"Ni opiniis en la tago, kiam havis lokon tiu transdono, ke en la
maniero, kiel la paro diris al si adiaŭ, estis io stranga, tion
ĉi mi memoras", diris Snitchey.

"Jes, jes", diris sinjoro Craggs.

"Eble li trompiĝas", daŭrigis sinjoro Snitchey, ŝlosante la
fajreltenan keston kaj metante ĝin sur ĝian ordinaran lokon;
"sed se tiel ne estas, iom da facilanimeco kaj malfideleco ankaŭ
ne estus mirindaĵo, sinjoro Craggs. Kaj tamen mi opinius la
belan vizaĝeton tre fidela. Ŝajnis al mi", diris Snitchey,
surmetante sur sin sian superveston kaj la gantojn (estis tre
malvarme ekstere) kaj korektante kandelon, "kvazaŭ ŝia
karaktero en la lasta tempo fariĝis pli forta kaj pli serioza,
pli ol la karaktero de ŝia fratino."

"Sinjorino Craggs havis tiun saman opinion", rimarkis Craggs.

"Mi efektive ion donus", diris Snitchey, kiu en vero estis tre
bonkora, "se mi povus kredi, ke sinjoro Warden trompiĝis en sia
kalkulo; sed kiel ajn facilanima kaj nekonstanta li estas, li
tamen konas la mondon kaj la homojn (kaj estus malbone, se estus
alie, ĉar por sia konado li pagis sufiĉe kare); kaj mi ne povas
al mi prezenti, ke ĝi estas kredebla. Ni faros la plej bone, se
ni nin ne enmiksos; ni povas fari nenion pli, sinjoro Craggs, ol
silenti."

"Nenion pli", respondis Craggs.

"Nia bona amiko, la doktoro, rigardas tiajn aferojn indiferente",
diris Snitchey balancante la kapon. "Mi almenaŭ volus esperi, ke
li ne bezonos sian filozofion. Nia amiko Alfred parolas pri la
batalo de l' vivo," -- li denove balancis la kapon, -- "mi
esperas almenaŭ, ke li ne falos en la komenco de la batalo. Ĉu
Vi havas Vian ĉapelon, sinjoro Craggs? mi estingos la duan
kandelon."

Ricevinte jesan respondon de sinjoro Craggs, sinjoro Snitchey
faris, kiel li diris, kaj palpante ili eliris el la ĉambro de
interparoloj, kiu nun estis tiel malluma, kiel la objekto de ilia
parolado, aŭ kiel la advokataĵo entute.

Mia historio kondukas min nun en malgrandan malbruan ĉambron de
instruitulo, kie en tiu sama vespero la fratinoj kaj la freŝa
maljuna doktoro sidis antaŭ la agrabla kameno. Grace kudris,
Marion legis el libro. La doktoro en nokta surtuto kaj pantofloj,
tenante la piedojn sur la varma tapiŝo, sidis en la ava seĝo,
aŭskultis la legantinon kaj rigardadis siajn filinojn.

Ili estis tre belaj. Du pli agrablaj vizaĝoj neniam ankoraŭ
faris angulon kamenan ĉarma kaj sankta. Ion de ilia malegaleco
la forpasintaj tri jaroj deviŝis; kaj sur la pura frunto de la
pli juna fratino, en ŝia okulo kaj en la tono de ŝia voĉo oni
povis rimarki tiun saman seriozan korecon, kiun ĉe ŝia pli
maljuna fratino la senpatrine travivita juneco jam longe
maturigis. Tamen ĉiam ankoraŭ ŝi ŝajnis pli ĉarma kaj pli
malforta ol la dua; ĉiam ankoraŭ ŝi ŝajnis metadi sian kapon
sur la bruston de sia fratino, fidadi je ŝi kaj serĉadi
konsilon kaj helpon en ŝiaj okuloj, en tiuj ĉi koraj okuloj,
tiel trankvilaj, tiel klaraj kaj tiel afablaj kiel antaŭe.

"Kaj kiam ŝi nun estis en la patra domo", legis Marion el la
libro, "kiu estis al ŝi tiel kara pro ĉiuj tiuj rememoroj, ŝi
komencis sentadi, ke la malfacila tento de ŝia koro baldaŭ
devas veni kaj ne estas prokrastebla. Ho, patra domo, nia
konsolanto kaj amiko, kiam ĉiuj aliaj nin forlasis, de kiu la
disiĝo ĉe ĉiu paŝo inter la lulilo kaj la tombo --"

"Kara Marion!" diris Grace.

"Mia museto!" ekkriis la patro, "kio estas al vi?"

Ŝi prenis la manon, kiun la fratino donis al ŝi, kaj legis plu;
sed per voĉo ĉiam ankoraŭ tremanta, kvankam ŝi penis kovri
sian eksciton.

"De kiu la disiĝo ĉe ĉiu paŝo inter la lulilo kaj la tombo
estas ĉiam dolora. Ho, patra domo, vi, ĉiam fidela kaj tamen
tiel ofte malŝatata, estu malsevera kontraŭ tiuj, kiuj deturnas
sin de vi, kaj ne persekutu iliajn erarantajn paŝojn per tro
maldolĉa pento! Ne permesu, ke ia afabla rigardo, ia rideto el
malnova tempo brilu sur via vizaĝo de spirito. Nenia radio de
amo, boneco, malsevereco, koreco lumu de via blanka kapo. Nenia
rememoro de ama vorto aŭ rigardo eliru plendante kontraŭ tiu,
kiu vin forlasis, sed se via rigardo povas esti punanta kaj
severa, tiam tiel rigardu en via kompatemeco la pentantojn!"

"Kara Marion, ne legu pli hodiaŭ vespere", diris Grace -- ĉar
ŝi ploris.

"Mi ne povas", ŝi rediris kaj kovris la libron. "La literoj
ĉiuj ŝajnas bruli!"

La doktoron tio ĉi amuzis; kaj li ridis, frapante al ŝi sur la
vangoj.

"Kio! ĝis larmoj tuŝita de romano!" diris doktoro Jeddler. "De
presa nigraĵo kaj papero! Ne, ne, estas ĉio egale. Estas tiom
same prudente preni serioze presan nigraĵon kaj paperon, kiel
ĉian alian aferon. Sed sekigu viajn larmojn, sekigu viajn
larmojn. Mi estas konvinkita, ke la heroino de longe estas jam
returne en la patra domo kaj kun ĉiuj paciĝis, -- kaj se ŝi
tion ĉi ne faris, efektiva patrodomo konsistas ja propre nur el
simplaj kvar muroj; kaj imagita -- el paperaĵo kaj inko. Kio
estas?"

"Ĝi estas mi, sinjoro", diris Clemency enŝovante la kapon tra
la pordo.

"Kio estas al Vi?" demandis la doktoro.

"Ho, mia Dio, nenio al mi estas", respondis Clemency -- kaj ŝi
estis prava, se oni povis juĝi laŭ ŝia bone sapita vizaĝo, el
kiu kiel ordinare brilis la efektiva esenco de bona humoro, per
kio ŝi, kiel ajn ne bela ŝi estis, efektive fariĝis simpatia.
Kontuzitaj kubutoj ordinare ne estas kalkulataj al belaĵoj; sed
en la irado tra la vivo estas ĉiam pli bone sur la malvasta vojo
malbonigi al si la kubutojn anstataŭ la bona humoro, kaj
tuŝante tion ĉi lastan Clemency estis tiel freŝa kaj sana,
kiel ĉia belulino en la tuta lando.

"Ho, nenio al mi estas", diris Clemency kaj tute eniris tra la
pordo, "sed venu iom pli proksime, sinjoro!"

Iom mirigite la doktoro plenumis ŝian deziron.

"Vi diris, ke mi donu al Vi neniun, kiam ŝi apudestas, Vi
scias," diris Clemency.

Iu fremda en la familio, laŭ ŝia stranga okulado ĉe tiuj ĉi
vortoj kaj la aparta loga movo de ŝiaj kubutoj, kvazaŭ ŝi
volus ĉirkaŭpreni sin mem, povus eble pensi, ke "neniun"
signifas, ĉe la plej favora klarigado, honestan kison. Efektive
ŝajnis, ke la doktoro en la unua minuto mem ne sciis, kion li
devas pensi; sed li baldaŭ retrankviliĝis, kiam Clemency,
traserĉinte en la ambaŭ poŝoj -- ŝi komencis de la ĝusta
poŝo, poste fosis en la malĝusta kaj fine revenis al la ĝusta
-- ellevis leteron.

"Britain preterveturis," ŝi diris, transdonante la leteron al la
doktoro, "kiam la poŝto venis, kaj li atendis. En la angulo
staras A. H. Mi vetas, ke sinjoro Alfred revenas. Ni havos feston
de edziĝo en la domo -- mi havis matene du kulerojn en la poŝo
. . . Ho, Dio, kiel malrapide li ĝin malfermas."

Ŝi parolis ĉion tion ĉi kiel monologon, dum en sia senpacienco
sciiĝi la novaĵon ŝi levis sin sur la finetojn de la piedoj
kaj el sia antaŭtuko faris korktirilon kaj el sia buŝo botelon.
Fine, perdinte la paciencon atendi, dum la doktoro kun la letero
ĉiam ankoraŭ ne estis preta, ŝi subite returne mallevis sin
sur la plandojn kaj ĵetis sian antaŭtukon kiel kovrilon trans
la kapon, plena je muta malespero kaj ne povante plu ĝin elteni.

"Venu, knabinoj!" ekkriis la doktoro. "Mi ne povas alie; en mia
vivo mi nenian sekreton povis teni ĉe mi. Kaj ankaŭ ne estas
multe da sekretoj, kiuj estus indaj esti tenataj en tia -- sed ni
silentu pri tio ĉi. Alfred reveturas kaj baldaŭ venos!"

"Baldaŭ!" ekkriis Marion.

"Kio! la romano estas tiel rapide forgesita!" diris la doktoro
kaj pinĉis al ŝi la vangon. "Mi tuj sciis, ke la sciigo sekigos
la larmojn. Jes! 'Mi volas fari al ŝi surprizon', li tie ĉi
skribas. Sed tio ĉi ne iros. Li devas havi konvenan akcepton."

"Baldaŭ!" ripetis Marion.

"Nu, eble ne tiel baldaŭ, kiel Via senpacienco pensas",
respondis la doktoro; "sed sufiĉe baldaŭ. Ni rigardu! hodiaŭ
estas ĵaŭdo, ne vere? tiel li intencas veni de hodiaŭ post
monato".

"De hodiaŭ post unu monato", mallaŭte ripetis Marion.

"Ĝoja tago kaj festo por ni ĉiuj", diris per gaja voĉo ŝia
fratino Grace, kiu gratulante ŝin kisis. "Longe atendita tago,
mia kara, kiu fine venis".

Rideto estis la respondo, malgaja rideto, sed plena je fratina
amo; kaj kiam ŝi rigardis al sia fratino en la vizaĝon kaj
aŭskultis la ĉarman harmonion de ŝia voĉo, kiam ŝi plu
pentradis la ĝojojn de la revidiĝo, tiam sur ŝia propra
vizaĝo brilis espero kaj ĝojo.

Kaj ankoraŭ io: io, kio pli kaj pli trarigardis tra la ceteraj
sentoj, kaj por kio mi ne havas nomon. Tio ĉi ne estis ĝojo,
triumfo, fiera entuziasmo -- tiuj ĉi ne montras sin tiel
trankvile. Tio ĉi estis ne sole amo kaj dankemo, kvankam tiuj
ĉi faris parton de tio ĉi. Ĝi ne venis de ia egoista penso,
ĉar tiuj ĉi ne brilas tiel sur la frunto, ne flamas tiel sur la
lipoj.

Doktoro Jeddler malgraŭ sia filozofio -- kiun li ĉiam en la
praktiko forgesadis, kiel ĝi ofte okazas al gloraj filozofoj --
ne povis sin deteni montri tian grandan intereson je la reveno de
sia malnova lernanto kaj zorgato, kiel se ĝi estus ia serioza
afero. Tiel li denove sidiĝis en sian avan seĝon, denove
etendis la piedojn sur la varman tapiŝon, multfoje tralegis la
leteron kaj ankoraŭ pli multe parolis pri ĝi.

"Ho, estis ankoraŭ tempo", diris la doktoro kaj rigardis en la
fajron, "kiam Vi ambaŭ kune, vi, Grace, kaj li, kuradis brako en
brako, kiel paro da vivaj pupoj. Ĉu vi memoras?"

"Ho jes," ŝi respondis kun gaja rido kaj daŭrigis kudri
diligente.

"De hodiaŭ post unu monato!" diris la doktoro meditante.
"Ŝajnas kvazaŭ de tiu tempo pasis ne pli ol unu jaro. Kaj kie
tiam estis mia malgranda Marion?"

"Neniam malproksime de sia fratino, kiel ajn malgranda ŝi
estis," diris Marion: "Grace estis por mi ĉio, eĉ tiam, kiam
ŝi ankoraŭ mem estis infano."

"Tre vere, mia kateto, tre vere," respondis la doktoro. "Ŝi
estis solida malgranda mastrino, mia Grace, kaj bona
ekonomiistino kaj diligenta saĝa infano: plena je pacienco por
niaj kapricoj, ĉiam preta antaŭplenumi niajn dezirojn kaj
forgesi la proprajn; eĉ jam tiam. Jam en tiu tempo, Grace, vi
neniam estis kolera kaj disputema, esceptinte rilate unu
punkton."

"Mi timas, ke de tiu tempo mi tre ŝanĝiĝis al pli malbona,"
ridis Grace, ĉiam ankoraŭ diligente laborante. "Kia punkto ĝi
estis, patro?"

"Alfred, kompreneble," diris la doktoro. "Vi estis nur tiam
kontenta, se mi vin nomis la edzino de Alfred; tial ni vin nomis
edzino de Alfred; kaj tio ĉi pli al vi plaĉis (kiel ajn strange
ĝi nun ŝajnas), ol se ni donus al vi la titolon de dukino, se
ni povus vin fari dukino."

"Efektive tiel estis?" trankvile diris Grace.

"Kiel, vi ĝin pli ne memoras?" demandis la doktoro.

"Mi pensas, ke mi ĝin ankoraŭ iom memoras", ŝi respondis, "sed
nur apenaŭ. Estas tro longe de tiu tempo." Kaj kudrante ŝi
kantetis la rekanton de unu malnova kanto, kiun la doktoro amis.

"Alfred baldaŭ havos efektivan edzinon," ŝi diris, donante al
la interparolo alian direkton; "kaj tio ĉi estis bela tempo por
ni ĉiuj. Mia trijara ofico estos baldaŭ finita, Marion. Vi
faris ĝin al mi tre facila. Mi diros al Alfred, kiam mi metos
vin ree al lia brusto, ke vi lin la tutan tempon kore amis kaj ke
li eĉ unu fojon ne bezonis mian subtenon. Ĉu mi povas ĝin al
li diri, mia kara?"

"Diru al li, amata Grace", respondis Marion, "ke neniam ŝuldo
tiel noble, tiel grandanime, tiel elteneme estis plenumata; ke mi
vin de tiu tempo kun ĉiu tago pli amis; kaj ke mi vin nun tiel
senfine amas!"

"Tion ĉi mi ne povas al li diri," respondis ŝia fratino, ŝin
ĉirkaŭprenante; "miajn meritojn la fantazio de Alfred al si
pentru. Li sufiĉe trograndigos, kara Marion, tute kiel vi."

Ŝi nun reprenis sian laboron, kiun ŝi estis formetinta el la
mano, kiam ŝia fratino parolis kun tia tuŝiteco de l' koro, kaj
ŝi denove kantetis la malnovan kanton, kiu tiel plaĉis al la
doktoro. Kaj la doktoro, ĉiam ankoraŭ sidante en la apoga
seĝo, aŭskultis la kanton, batis la takton al ĝi sur sia genuo
per la letero de Alfred, rigardis siajn filinojn kaj diris al si,
ke inter la multaj vanaĵoj de la vana mondo tiuj ĉi almenaŭ
estas sufiĉe belaj.

Dume Clemency Newcome, plenuminte sian alporton de sciigo kaj
atendinte en la ĉambro ĝis ŝi ĉion sciis, iris returne en la
kuirejon, kie sinjoro Britain post la vespermanĝo faris al si
oportune, ĉirkaŭite de tia grandanombra kolekto da brilantaj
kovriloj de potoj, pure frotitaj patoj, poluritaj pladoj,
brilantaj kaldronoj kaj aliaj signoj de ŝia diligento sur la
muroj kaj sur la bretoj, ke li sidis kvazaŭ en la mezo de
magazeno de speguloj. La plej granda parto el ili vere donis ne
tre flatan repentron de li; ankaŭ iliaj prezentaĵoj estis tute
ne egalaj; ĉar kelkaj donis al li tre longan vizaĝon, kelkaj
tre larĝan, aliaj sufiĉe agrablan kaj aliaj tre malbelan, ĉiu
laŭ sia maniero de reprezentado, tiel same, kiel faras la homoj.
Sed en tiu ili ĉiuj konsentis, ke inter ili tute oportune sidas
individuo, tenanta la pipon en la buŝo kaj kruĉon da biero apud
si kaj balancanta kun esprimo de grandanimeco la kapon al
Clemency, kiam ŝi sidiĝis al tiu sama tablo.

"Nu, Clemency", diris Britain, "kiel vi nun fartas? kaj kio da
nova estas?"

Clemency diris al li, kion ŝi sciiĝis, kaj li akceptis tion ĉi
tre afable. Bona ŝanĝiĝo estis videbla ĉe Benjamin de la kapo
ĝis la piedoj. Li estis multe pli larĝa kaj pli ruĝa, pli gaja
kaj pli gajiga. Ĝi elrigardis, kvazaŭ lia vizaĝo estis antaŭe
kunligita en tuberon kaj nun estis disligita kaj elglatigita.

"Tio ĉi kredeble estos nova negoco por Snitchey kaj Craggs", li
diris, kun oportuneco blovante nubojn de fumo en la aeron.

"Kaj ni eble denove estos atestantoj, Clemency!"

"Dio!" respondis Clemency kun la kutima movo de siaj amataj
membroj: "Mi volus ke mi ĝi estu, Britain!"

"Kio?"

"Ke mi estu la persono, kiu devas edziniĝi!"

Benjamin prenis la pipon el la buŝo kaj kore ridis. "Jes, vi
estas tute la ĝusta por tio ĉi," li diris; "malfeliĉa
Clemency!" Clemency de sia flanko ridis tiel same kore kiel li,
kaj ŝajnis ke la penson ŝi trovas tiel same amuza, kiel li.
"Jes," ŝi konsentis, "mi estas tute la ĝusta por tio ĉi, ne
vere?"

"Vi neniam edziniĝos, kompreneble," diris sinjoro Britain kaj
prenis la pipon returne en la buŝon.

"Vi efektive pensas, ke ne?" diris Clemency tute senkulpe.

Sinjoro Britain balancis la kapon. "Nenia espero por tio ĉi!"

"Pripensu nur!" diris Clemency. "Mi pensas, ke vi ĝin baldaŭ
faros, Britain; ne vere?"

Tiel subite metita demando pri tia grava afero postulis
pripenson. Li elblovis grandan nubon da fumo kaj, metante la
kapon jen dekstren jen maldekstren, li ĝin ĉirkaŭrigardadis,
kiel se tiu ĉi nubo estus la demando kaj li ĝin rigardus de
diversaj punktoj de vidado, kaj li respondis, ke li la aferon
ankoraŭ ne bone klarigis al si, sed -- jes, jes, li eble
ankoraŭ decidiĝos tion ĉi fari.

"Kiu ajn ŝi estos, mi deziras al ŝi feliĉon!" ekkriis
Clemency.

"Ho, tio ĉi al ŝi ne mankos", diris Benjamin, "certe ne".

"Sed ŝi ne vivus tiel feliĉe kaj ne havus tiel tute bonan kaj
amindan edzon", diris Clemency, duone metinte sin super la tablon
kaj medite rigardante la kandelon, "se mi antaŭe ne estus -- ne
ĉar mi intencis, ĉar ĝi estis pura kuntrafiĝo: ne vere,
Britain?"

"Certe", respondis sinjoro Britain en plena ĝuado de la pipo, en
la stato kiam la fumanto povas malfermi la buŝon nur tre
malmulte por paroli, en oportuna trankvileco sidas sur sia seĝo
kaj povas turni al sia kunsidanto nur la okulojn kaj ankaŭ tiujn
ĉi tre malrapide kaj serioze.

"Ho, mi estas al vi tre danka, Clemency, tion vi ja scias!"

"Dio, kiel bela estas la penso pri tio ĉi!" diris Clemency.

"Vi scias, mi faris diversajn esplorojn pri tio kaj alia",
daŭrigis sinjoro Britain kun la peza seriozeco de saĝegulo,
"ĉar mi ĉiam havis spiriton scieman kaj legis multajn librojn
pri la bonaj kaj malbonaj flankoj de la teraj aferoj, ĉar mi en
mia juneco min okupadis je la literaturo."

"Efektive!" ekkriis mirante Clemency.

"Jes", diris sinjoro Britain; "du el miaj plej bonaj jaroj mi
staris post la pordo de butiko de antikvaĵisto, preta postkuri,
se iu metus ian libron en la poŝon; poste mi estis disportanto
ĉe modistino, kaj en tiu ĉi ofico mi en vakstolaj paketoj
alportadis al la homoj nenion ekster trompaĵo kaj malveraĵo --
per kio mia animo estis malĝojigita kaj mia konfido je la homa
naturo estis detruita. Kaj post tio mi tie ĉi en tiu ĉi domo
aŭdis multe da parolaĵo, kiu mian animon ankoraŭ pli
malgajigis; kaj post ĉio tio ĉi mia opinio estas, ke kiel certa
kaj agrabla kvietigisto de la animo kaj bona kondukanto tra la
vivo nenio estas pli bona, ol la kribrilo de muskato."

Clemency volis ion aldoni, sed li antaŭvenis al ŝi.

"Ligita", li serioze aldonis, "kun fingringo".

"Faru kion vi volas, kaj cetere, ne vere?" rimarkis Clemency, en
la ĝojo pro la konfeso metante unu brakon trans la duan kaj
karesante al si la kubuton.

"Tia kerna diro, ne vere?"

"Mi cetere ne scias", diris sinjoro Britain, "ĉu oni povus ĝin
nomi vera filozofio. Mi iom dubas tion ĉi; sed ĝi bone eltenas
kaj ŝparas multe da ĉagreno, kion la ĝusta filozofio ne ĉiam
faras."

"Rememoru nur, kiel vi mem iafoje insultadis", diris Clemency.

"Ha!" diris sinjoro Britain. "Sed la plej rimarkinda estas,
Clemency, ke vi min devis konverti. Tio ĉi estas la plej
stranga. Vi! kio! mi pensas, ke vi ne havas duonon da penso en la
kapo!"

Tute ne ofendiĝante, Clemency balancis la kapon, ridis kaj
ĉirkaŭprenante sin diris: "ne, mi ankaŭ tiel pensas".

"Mi estas sufiĉe konvinkita je tio ĉi", diris sinjoro Britain.

"Ho mi pensas, vi estas prava", diris Clemency. "Mi elportas
nenian penson, mi nenian bezonas".

Benjamin prenis la pipon el la buŝo kaj ridis, ĝis la larmoj
elkuris al li sur la vangojn. "Kiel naiva vi estas, Clemency," li
aldonis ĉiam ankoraŭ ridante kaj viŝante al si la okulojn.
Clemency, nenion kontraŭdirante, faris tion saman kaj ridis tiel
same kore, kiel li.

"Sed mi tamen vin amas", diris sinjoro Britain; "vi estas tre
bona knabino en via speco; donu do al mi la manon, Clemency. Kio
ajn estos, mi vin ĉiam estimos kaj ĉiam estos via amiko."

"Efektive!" respondis Clemency. "Nu, tio ĉi certe estas tre bone
de via flanko."

"Jes, jes", diris sinjoro Britain kaj prezentis al ŝi la pipon
por elbati; "mi vin ne forlasos. Aŭskultu! estas stranga bruo!"

"Bruo!" ripetis Clemency.

"Paŝoj ekster la domo. Sonis, kvazaŭ iu desaltas de la muro."

"Ĉu ili supre ĉiuj estas en lito?"

"Ho, nun ili ĉiuj iris dormi."

"Ĉu vi nenion aŭdis?"

"Ne!"

Ili ambaŭ aŭskultis sed nenion aŭdis. "Mi ion diros al vi",
diris Benjamin kaj deprenis lanternon; "mi pro singardeco faros
unu fojon ĉirkaŭiron ĉirkaŭ la domo, antaŭ ol mi iras dormi.
Malfermu la pordon, dum mi ekbruligos la lanternon, Clemmy."

Clemency tuj obeis, sed rimarkis al tio ĉi, ke li vane faras al
si la klopodon, ke ĝi estas imago kaj tiel plu. Sinjoro Britain
diris "tre povas esti", sed tamen eliris, armita de la fero de
forno kaj lumigante per la lanterno en ĉiujn flankojn.

"Estas tiel silente, kiel sur la tombejo," diris Clemency,
rigardante post li; "kaj ankaŭ preskaŭ tiel same timige!"

Rigardante returne en la kuirejon, ŝi en timego ekkriis, kiam
facila figuro al ŝi proksimiĝis. "Kiu tie?"

"Silentu!" murmuretis al ŝi ekscitite Marion. "Vi min ĉiam
amis, ne vere?"

"Amis? infano! Certe!"

"Mi ĝin scias. Kaj mi povas al vi konfidi, ne vere? Mi nun havas
tie ĉi preskaŭ neniun, al kiu mi povus konfidi."

"Jes," diris Clemency kore.

"Iu estas ekster la domo," diris Marion kaj montris al la pordo,
"kiun mi hodiaŭ vespere ankoraŭ devas vidi kaj paroli kun li.
Michael Warden, pro Dio, foriru. Nun ne!"

Clemency surprizite kaj maltrankvile ektremis, kiam sekvante la
rigardon de la parolantino, ŝi ekvidis malluman figuron,
starantan antaŭ la pordo.

"En minuto Vi povas esti malkaŝita," diris Marion. "Nun ne!
Atendu, se estas eble, en ia kaŝita loko. Mi tuj venos." Li
salutis ŝin per la mano kaj malaperis. "Ne iru dormi. Atendu min
tie ĉi!" diris Marion kun maltrankvila rapideco. "Mi jam antaŭ
unu horo volis paroli kun Vi. Ho, ne perfidu min!"

Marion kaptis ekscitite ŝian manon kaj premis ĝin al la brusto
-- movo, kiu en sia pasio estis pli elokventa, ol la plej varmega
petado per vortoj. Poste ŝi foriris, kiam la radioj de la
revenanta lanterno komencis lumigadi la ĉambron.

"Ĉio trankvila kaj silenta. Neniu estas. Kredeble imago," diris
sinjoro Britain, ferminte kaj riglinte la pordon. "Unu el la
sekvaĵoj de viva fantazio. Ha! kio estas?"

Clemency, kiu ne povis kaŝi sian ekscititecon, pala kaj tremanta
per la tuta korpo sidis sur seĝo.

"Kio estas?" ŝi ripetis kaj frotis al si la manojn kaj kubutojn,
penante trankviliĝi kaj rigardante ĉien, nur ne al li en la
vizaĝon. "Estas bele de via flanko, Britain! Antaŭe vi enpelas
min en teruron per bruado kaj per lanternoj kaj per Dio scias
ankoraŭ kio . . . Kio estas? Ho, jes!"

"Se vi ricevas teruron de lanterno, Clemmy", diris sinjoro
Britain, tute trankvilanime ĝin estingante kaj ree pendigante,
"tiam la terura fantomo estas facile forpelebla. Sed vi ja
ordinare estas sufiĉe kuraĝa", li diris kaj haltis, por ŝin
atente rigardi; "kaj vi estis ja ankaŭ tute trankvila post la
bruado kaj la lanterno. Kio venis al vi en la kapon? ja ne ia
penso?"

Sed ĉar Clemency tute kiel ordinare deziris al li bonan nokton
kaj ŝajnis sin prepari por iri dormi, tial ankaŭ
Malgrand-Britain diris al ŝi bonan nokton, farinte ankoraŭ la
originalan rimarkon, ke neniu scias, kio al la virinoj povas veni
en la kapon; li prenis sian kandelon kaj iris dormeme al la lito.

Kiam ĉio denove estis trankvila, Marion revenis.

"Malfermu la pordon", ŝi diris, "kaj restu apud mi, dum mi kun
li ekstere parolos".

Kiel ajn timema ŝia agado estis, ĝi tamen montris firman kaj
neŝanceleblan decidon, al kiu Clemency ne povis kontraŭstari.
Ŝi mallaŭte malriglis la pordon, sed antaŭ ol ŝi turnis la
ŝlosilon en la seruro, ŝi returne rigardis la junan fraŭlinon,
kiu nur atendis la malfermadon, por eliri.

La vizaĝo ne estis deturnita aŭ turnita al la tero, sed
rigardis ŝin plene kaj libere en floro de juneco kaj beleco.
Neklara sento pri la malforta baro, kiu estas inter la feliĉa
patra domo kaj la honesta amo de la bela knabino, penso pri la
malĝojo en tiu ĉi domo kaj la detruo de ĝiaj plej belaj
esperoj, venis en la simplan animon de Clemency kaj frapis ŝian
molan koron tiel profunde, tiel forte plenigis ĝin je malĝojo
kaj kunsento, ke ŝi, verŝante riveron da larmoj, metis siajn
brakojn ĉirkaŭ la kolon de Marion.

"Mi scias nur malmulte, kara infano", diris Clemency, "tre
malmulte; sed mi scias, ke tio ĉi ne estas bona. Pripensu, kion
Vi faras".

"Mi multajn fojojn ĝin pripensis", diris Marion kviete.

"Ankoraŭ unu fojon", petegis Clemency "ĝis morgaŭ!"

Marion balancis la kapon.

"En la nomo de sinjoro Alfred", diris Clemency, "Pro li, kiun Vi
iam tiel amis!" Ŝi kovris sian vizaĝon per la manoj kaj
ripetis: "Iam!" kvazaŭ tiu ĉi vorto disŝirus al ŝi la koron.

"Lasu min eliri", petis Clemency. "Mi diros al li, kion Vi volas.
Ne eliru tiun ĉi nokton el la pordo. Mi estas konvinkita, ke tio
ĉi ne povas alporti bonon. Ha, ĝi estis tago de malfeliĉo,
kiam oni tien ĉi alportis sinjoron Warden! Pensu pri Via bona
patro, mia kara -- pri Via fratino."

"Mi ĝin faris", diris Marion kaj rapide levis la kapon. "Vi ne
scias, kion mi faras. Mi devas paroli kun li. Per tio ĉi, kion
vi diris, vi montris vin kiel mia plej bona kaj plej fidela
amikino, sed mi devas fari tiun ĉi paŝon. Ĉu vi volas min
akompani, Clemency" -- ŝi kisis ŝian amikan vizaĝon -- "aŭ mi
devas iri sola?"

Konfuzita kaj malĝoja Clemency turnis la ŝlosilon en la seruro
kaj malfermis la pordon. Marion, firme tenante la manon de la
akompanantino, rapide eliris en la mallumon de la nokto.

Tie li alpaŝis al ŝi, kaj ili longe kaj multe parolis unu kun
la dua; kaj la mano, per kiu ŝi tenis Clemency'n, tremis, aŭ
malvarmiĝis kiel la mano de malvivulo, aŭ premis ŝin kore en
la fajro de la parolado. Kiam ili revenis, li sekvis Marion'on
ĝis la pordo; tie li prenis la duan manon kaj premis ĝin al
siaj lipoj. Tiam li singarde foriris.

La pordo denove estis riglita kaj ŝlosita, kaj denove ŝi staris
en la patra domo. Ne depremita de la sekreto, kiun ŝi alportis,
kvankam ŝi estis ankoraŭ juna, sed kun tiu esprimo sur la
vizaĝo, por kiu jam antaŭe mankis al mi la nomo, kaj kiu brilis
tra ŝiaj larmoj.

Ŝi ripete dankis sian pli malaltan amikinon kaj konfidis al ŝi,
kiel ŝi diris, plene kaj senkondiĉe. Feliĉe atinginte sian
dormoĉambron, ŝi falis sur la genuojn kaj povis preĝi, havante
sur la koro sian sekreton!

Jes, kaj ŝi povis sin levi post la preĝo tiel trankvile kaj
feliĉe, klini sin super la dormantan fratinon, rigardi ŝin kaj
rideti -- kvankam eĉ iom malgaje. Kaj kisante ŝian frunton, ŝi
mallaŭte murmuretis al si, ke Grace ĉiam estis patrino por ŝi,
kaj ke ŝi ŝin amas kiel infano!

Kaj ŝi povis la brakon meti al si ĉirkaŭ la kolon, kiam ŝi
sin metis sur la kusenon, kaj la brako kvazaŭ konscie
ĉirkaŭprenis ŝin defendante kaj amante kaj kvazaŭ murmuretis
al la delikataj lipoj: Dio vin benu!

Kaj ŝi povis eĉ trankvile ekdormi, malhelpata nur de unu
sonĝo, en kiu ŝi per sia senkulpa kaj tuŝanta voĉo ekkriis,
ke ŝi estas tute sola kaj ke ĉiuj ŝin forgesis.

Monato baldaŭ pasas, eĉ se ĝi iras malrapide. La monato, kiu
estis inter tiu ĉi nokto kaj la reveno, rapide pasis kaj
forflugis, kiel pasanta nebulo.

La tago venis. Malkvieta vintra tago, kiu la malnovan domon ofte
tremigadis, kvazaŭ de frosto. Tago, kiu la hejman doman
internaĵon faras duoble kara, al la kamena angulo donas novajn
agrablaĵojn, ĵetas ruĝetan flamon sur la vizaĝojn kolektitajn
ĉirkaŭ la kameno kaj igas la grupojn ĉirkaŭ ĉiu kameno fari
pli malvastan kaj pli intiman ligon kontraŭ la elementoj, kiuj
ekstere sovaĝas. Kruda vintra tago, kiu la plej bone preparas
por agrabla vespero, kovritaj fenestroj, afablaj amikaj vizaĝoj,
muziko, ridado, dancado, luma kandelaro kaj societa plezuro!

Pri ĉio tio ĉi la doktoro zorgis, por saluti Alfredon. Ili
sciis, ke li povas veni ne pli frue, ol en la nokto; kaj ili
intencas, li diris, resonigi la nokton de la ĝojo, kiam li
venos. Ĉiuj liaj amikoj devis esti kolektitaj. Devis manki nenia
vizaĝo, kiun li konis kaj amis. Ne, ili ĉiuj devis tie ĉi
esti.

Tiel gastoj estis invititaj, kaj muziko estis mendita, kaj tabloj
preparitaj, kaj la salono de dancado aranĝita, kaj kun gastema
malavareco estis riĉe zorgita pri ĉiu societa bezono. Ĉar
estis Kristonasko kaj liaj okuloj jam longe ne vidis la anglan
ilikon [*] kaj ĝian malluman konstantan verdaĵon, la salono de
dancado estis ornamita je tio ĉi; kaj la ruĝaj beroj sendadis
al li el la malluma foliaro anglan saluton al la veno.

[*] arbo.

Ĝi estis labora tago por ĉiuj, sed por neniu tiel multe, kiel
por Grace, kiu senbrue ĉie laboradis kaj estis la gaja animo de
ĉiuj preparadoj. Multajn fojojn en tiu ĉi tago (kiel ankaŭ
multajn fojojn en la daŭro de la monato, kiu pasis) Clemency
time esplorante rigardadis Marionon. Ŝi estis eble iom pli pala,
ol ordinare, sed sur ŝia vizaĝo estis ĉarma decida
trankvileco, kiu faris ĝin pli aminda, ol ĉiam.

En la vespero, kiam ŝi estis vestita kaj portis en siaj haroj
kronon, kiun Grace mem tien enplektis -- ĝi estis la amataj
floroj de Alfred, kaj tial Grace ilin elektis -- tiu malnova
esprimo, plena je pensoj, preskaŭ malĝoja kaj tamen tiel plena
je spirito, nobla kaj feliĉa, kuŝis denove sur ŝia frunto kaj
faris ŝin centoble pli ĉarma.

"La plej proksima krono, kiun mi plektos en tiujn ĉi harojn,
estos la krono fianĉina", diris Grace; "aŭ mi estas malbona
profetino".

La fratino ridetis kaj firme ŝin tenis en siaj brakoj.

"Ankoraŭ unu momenton, Grace. Ne forlasu min ankoraŭ. Ĉu vi
certe scias, ke nenio al mi pli mankas?"

Tio ĉi propre ŝin tute ne interesis. Ŝi pensis pri la vizaĝo
de sia fratino, kaj ŝia okulo kun ama intimeco firme sin tenis
sur ĝi.

"Mia arto plu ne povas iri, kara infano", diris Grace; "kaj
ankaŭ via beleco. Mi neniam vidis vin tiel bela, kiel nun."

"Mi neniam sentis min tiel feliĉa", respondis tiu ĉi.

"Jes, sed ankoraŭ pli granda feliĉo vin atendas. Apud alia tia
kameno, tiel same ĉarma kaj intima, kiel tiu ĉi", diris Grace,
"baldaŭ sin trovos Alfred kun lia juna edzino."

Ŝi denove ridetis. "Vi prezentas al vi feliĉan domecon, Grace.
Mi vidas tion ĉi laŭ viaj okuloj. Mi ĝin scias, ĝi estos
feliĉa, mia kara. Kiel feliĉa mi estas, ke mi ĝin scias!"

"Nu", diris la doktoro, rapide enirante. "Ĉu ni ĉiuj estas
pretaj, por akcepti Alfredon? Li povas veni nur sufiĉe malfrue
-- ĉirkaŭ horo antaŭ noktomezo -- tiel ni havas sufiĉe da
tempo, por fariĝi gajaj antaŭ lia veno. Li ne devas veni antaŭ
ol la glacio estos rompita. Disheligu la fajron, Britain! Lasu
ĝin lumi sur la ilikon, ĝis ĝi estos tute ruĝa de flamo. Ĝi
estas mondo plena je sensencaĵo, mia kateto; fidelaj amantoj kaj
ĉio alia -- nur sensencaĵo; sed ni estu sensencaj kune kun la
aliaj homoj kaj ni donu al nia fidela amanto furiozan saluton al
la veno. Je mia vorto!" diris la doktoro kaj rigardis siajn
filinojn kun fiera ĝojo, "hodiaŭ vespere mi ekster ĉiu alia
sensencaĵo preskaŭ pensas, ke mi estas patro de du belaj
filinoj".

"Kaj ĉion, kion unu el ili iam faris aŭ ankoraŭ povas fari,
por vin malĝojigi, kara patro", diris Marion, "tion pardonu al
ŝi nun, kiam ŝia koro estas plena. Diru, ke vi pardonas al ŝi,
ke vi volas pardoni al ŝi, ke ŝi ĉiam havos parton en via amo
kaj --" ŝi eksilentis kaj kaŝis sian vizaĝon sur la brusto de
la maljuna homo.

"Infano, infano!" kviete diris la doktoro. "Pardoni! kion mi
bezonas pardoni? Efektive, se niaj fidelaj amantoj revenas, por
fari al ni tiajn historiojn, tiam ni devas teni ilin malproksime
de ni; ni devas sendi al ili renkonte kurierojn kaj lasi ilin
veturi nur unu horon en tago, ĝis ni estos sufiĉe preparitaj,
por ilin akcepti. Kisu min, mia kateto. Pardoni! Kia malsaĝa
infano vi estas! Se vi min kvindek fojojn en tago ĉagrenus,
anstataŭ tute ne, mi ĉion al vi pardonus, ekster tia peto. Kisu
min, mia kateto. Prenu! por la estinteco kaj estonteco -- pura
kalkulo inter ni. Disheligu la fajron! Ĉu la homoj en la
malvarma Decembra nokto devas frostiĝi? Faru lume, varme kaj
gaje, aŭ mi al tiu kaj alia certe ne pardonos!"

Tiel bonhumora kaj gaja estis la doktoro! Kaj la fajro estis
disheligita, kaj la kandeloj lume brilis, kaj gastoj venadis, kaj
gaja movado komenciĝis, kaj ĉarma tono de ĝoja ekscititeco jam
regis en la tuta domo.

Ĉiam pli kaj pli da gastoj venis. Lumaj okuloj salutadis
Marionon; ridetantaj lipoj deziradis al ŝi feliĉon; saĝaj
patrinoj ludadis kun la ventumilo kaj esprimadis la esperon, ke
ŝi ne estos tro juna kaj facilanima por la doma vivo; flamaj
patroj falis en malfavoron, ĉar ili tro multe admiradis ŝian
belecon; filinoj ŝin enviis, filoj enviis lin; multaj enamitaj
paroj uzis la okazon; ĉiuj estis plenaj je partoprenado,
ekscititeco kaj atendado.

Sinjoro Craggs kaj sinjorino Craggs venis brako sub brako, sed
sinjorino Snitchey venis sola. "Mia Dio, kie Vi havas Vian
edzon?" demandis la doktoro.

La paradiza birdo sur la turbano de sinjorino Snitchey tremis,
kvazaŭ ĝi denove viviĝis, kiam ŝi diris, ke tion ĉi certe
scias sinjoro Craggs. Al ŝi ili tion ĉi neniam diras.

"La malbenita ekspedejo", diris sinjoro Craggs.

"Mi volus, ke ĝi forbrulu ĝis la fundamento," ĝemis sinjorino
Snitchey.

"Li estas -- li estas -- malgranda negoca afero iom fortenas mian
kompanianon," diris sinjoro Craggs kaj maltrankvile rigardis
ĉirkaŭen.

"Ho, ho! Negoca afero! Ne volu min tion ĉi kredigi!" diris
sinjorino Snitchey.

"Ni scias, kio ĝi estas, negoca afero", diris sinjorino Craggs.

Sed ĉar ili tion ĉi ne sciis, tio eble estis la kaŭzo, kial la
paradiza birdo de sinjorino Snitchey tiel minace tremis kaj ĉiuj
apartaj partoj de la orelringoj de sinjorino Craggs sonis, kiel
malgrandaj soniloj.

"Mi miras, ke vi povis veni, Craggs", diris lia edzino.

"Sinjoro Craggs sentas sin feliĉa, certe," diris sinjorino
Snitchey.

"La ekspedejo tiel okupas ilian tutan tempon," diris sinjorino
Craggs.

"Persono, kiu havas negocon, propre tute ne devas edziĝi," diris
sinjorino Snitchey.

Poste sinjorino Snitchey diris al si mem, ke la rigardo, kun kiu
ŝi tion ĉi diris, trafis Craggs'on en la profundon de la koro
kaj ke li tion ĉi sentas, kaj sinjorino Craggs rimarkis al sia
edzo, ke Snitchey lin trompas post la dorso kaj ke li tion ĉi
vidos, kiam estos tro malfrue.

Sed sinjoro Craggs, ne tre turnante atenton sur tiujn ĉi
rimarkojn, ĉiam ankoraŭ maltrankvile rigardadis ĉirkaŭen,
ĝis lia okulo trafis Grace'n, kiun li tuj salutis.

"Bonan tagon, sinjorino", diris Craggs. "Vi estas belega. Via --
fraŭlino Via fratino, fraŭlino Marion estas --"

"Ho, ŝi estas tute sana, sinjoro Craggs."

"Jes -- mi -- ĉu ŝi estas tie ĉi?" demandis Craggs. "Tie ĉi!
Ĉu Vi ŝin tie ne vidas? Ŝi nun komencas dancon", diris Grace.

Sinjoro Craggs surmetis la okulvitrojn por pli bone vidi,
rigardis Marionon kelkan tempon, tusis kaj metis la okulvitrojn
kun kontenta mieno returne en la ingon kaj en la poŝon.

Nun eksonis la muziko kaj la dancado komenciĝis. La hela fajro
gaje krakadis kaj saltadis, kvazaŭ ĝi el granda ĝojo mem volus
danci. De tempo al tempo ĝi ridadis, kvazaŭ ĝi volus ankaŭ
fari muzikon. Iafoje ĝi briladis kaj ruĝe flamadis, kvazaŭ ĝi
estus la okulo de la malnova ĉambro, kaj iafoje tiu ĉi okulo
ruze okuladis, kiel gaja maljunulo, kiam li vidas, kiel la pli
junaj murmuretas en la anguloj. Iafoje ĝi incitante ludadis kun
la branĉoj de la iliko; kaj kiam ĝia saltanta lumo faladis sur
la mallumajn foliojn, ĝi elrigardadis, kvazaŭ ili denove staras
ekstere en la malvarma vintra nokto kaj tremas de la vento.
Iafoje ĝia humoro fariĝadis tute sovaĝa kaj petola kaj
transiradis ĉiujn limojn, kaj tiam ĝi laŭte ridante ŝutadis
inter la dancantojn pluvon da senkulpaj fajreroj kaj en sovaĝa
ĝojo levadis sin en la malnovan tubon de l' kameno.

Preskaŭ jam finiĝis dua danco, kiam sinjoro Snitchey kaptis la
brakon de sia kompaniano, rigardanta la dancadon.

Sinjoro Craggs eksaltis, kvazaŭ lia amiko estus fantomo.

"Ĉu li foriris?" li demandis.

"Silente!" diris Snitchey. "Li estis ĉe mi pli ol tri horojn. Li
ĉion trarigardis kaj volis precizan kalkulon. Li -- Ahem!"

La danco finiĝis. Marion preteriris tre proksime preter li, kiam
li parolis. Ŝi rimarkis nek lin nek lian kompanianon, sed
rigardadis sur sian fratinon en la fino de la salono, kiam tiu
malrapide paŝadis tra la sin puŝanta amaso kaj malaperis el
ŝiaj okuloj.

"Vi vidas, ĉio estas bone kaj ĝuste," diris sinjoro Craggs. "Li
jam pli ne parolis pri tio, mi pensas?"

"Eĉ ne unu vorton!"

"Kaj ĉu li efektive estas for? kaj ekster danĝero?"

"Li tenas sian vorton. En sia ŝelo de nukso li kun la defluo de
la akvo veturas malsupren de la rivero kaj kun veloj sub la vento
li naĝas en tiu ĉi malluma nokto al la maro. Li ja estas konata
riskemulo. La defluo, li diris, en tiu ĉi tempo komenciĝas unu
horon antaŭ noktomezo. Mi ĝojas, ke ĝi estas finita!" Sinjoro
Snitchey viŝis al si la ŝviton de la vizaĝo, kiu elrigardis
tute ruĝa kaj ekscitita.

"Kion Vi pensas," diris Craggs, "pri la --"

"Silente!" avertis lia singarda kompaniano kaj rigardis rekte
antaŭen. "Mi Vin komprenas. Parolu nenian nomon kaj ne lasu
rimarki, ke ni parolas pri sekretoj. Mi ne scias, kion ni devas
pensi; kaj por diri al Vi la veron, ĝi nun estas por mi tute
egala. Ĝi estas vera faciligo. Mi pensas, ke lia sinamo lin
trompis. Eble la knabino ankaŭ iom koketis; tiel ĝi ŝajnas.
Ĉu Alfred estas tie ĉi?"

"Ankoraŭ ne," diris sinjoro Craggs, "oni lin atendas ĉiun
minuton".

"Bone," -- sinjoro Snitchey denove viŝis al si la frunton --
"ĝi estas granda faciligo. Mi neniam ankoraŭ estis tiel
maltrankvila de la tago, kiam ni komencis nian kompanion. Mi
intencas nun ĝui la vesperon, sinjoro Craggs."

Sinjorino Craggs kaj sinjorino Snitchey aliris al ili, kiam li
elparolis sian intencon. La birdo paradiza estis en granda
eksciteco, kaj la soniletoj laŭte sonis.

"Ĉiuj parolis pri tio ĉi, sinjoro Snitchey. Mi esperas, ke la
negoco estas kontentigita?"

"Per kio kontentigita, mia kara?" demandis sinjoro Snitchey.

"Ke sendefenda virino estis elmetita al la mokado kaj priparolado
de la mondo", respondis lia edzino. "Tio ĉi estas tute laŭ la
naturo de la negoco, tio ĉi estas vera."

"Mi jam tiel longe kutimis," diris sinjorino Craggs, "vidi la
negocon ligitan kun ĉio, kio detruas la doman feliĉon, ke mi
jam estas kontenta, ke mi scias, ke ĝi estas la nekaŝita
malamiko de nia trankvileco. Tio ĉi almenaŭ estas honesta kaj
sincera."

"Kara edzino," diris sinjoro Craggs, "via bona opinio estas
netaksebla, sed mi neniam diris, ke la negoco estas la malamiko
de via trankvileco."

"Ne," respondis sinjorino Craggs kaj skuis siajn soniletojn. "Ne,
vi ĝin certe ne diris. Vi fariĝus ne inda je la negoco, se vi
havus tiun ĉi sincerecon."

"Kio tuŝas mian foreston hodiaŭ vespere, mia kara", diris
sinjoro Snitchey, donante la brakon al sia edzino, "la malfeliĉo
estis tute sur mia flanko; sed, kiel sinjoro Craggs scias . . ."

Sinjorino Snitchey ne lasis fini la komplimenton, ĉar ŝi tiris
sian edzon flanken kaj postulis rigardi tiun ĉi homon, fari al
ŝi la komplezon kaj rigardi lin.

"Kiun, kara edzino?" demandis sinjoro Snitchey.

"La kolegon de via vivo; mi kompreneble ĝi ne estas al vi,
sinjoro Snitchey," ĝemis sinjorino Snitchey.

"Ne, mi petas vin, kara edzino," konsolis ŝia edzo.

"Ne, ne," diris sinjorino Snitchey kun majesta rideto. "Mi konas
mian pozicion. Rigardu lin, la kolegon de via vivo, vian modelon,
la konservanton de viaj sekretoj, la homon, al kiu vi konfidas,
vian duan 'mem' --"

Sekvante la rigardon de sia edzino, Snitchey rigardis sian
kompanianon.

"Se vi tiun ĉi vesperon povas rigardi al tiu ĉi homo en la
okulojn," daŭrigis sinjorino Snitchey, "kaj ne scias, ke vi
estas trompita, ke vi fariĝis ofero de liaj intrigoj, sklavo de
lia volo, per ia neklarigebla sorĉo, de kiu mi vin vane
avertadis, -- tiam mi povas nur diri: mi vin bedaŭras!"

En tiu sama minuto sinjorino Craggs regalis per tondra parolo
sinjoron Craggs. Kiel ĝi estas nur ebla, ŝi demandis, ke li al
sia Snitchey tiel blinde povas konfidi? Ĉu li volas kredigi, ke
li ne vidis, kiel Snitchey eniris kaj kiel sur lia vizaĝo kuŝis
ruzo, intrigo kaj perfido? Ĉu li povas nei, ke jam la maniero,
en kiu tiu viŝis al si la frunton kaj maltrankvile rigardadis
ĉirkaŭen, montras, ke io peze kuŝas sur la konscienco de lia
Snitchey, se lia Snitchey entute havas konsciencon? Ĉu eble
aliaj personoj ankaŭ, kiel lia Snitchey, venas al festaj
vesperoj kiel malkvietaj rabistoj? -- kio cetere estis ne tute
prospera komparo, ĉar li venis tra la pordo tre mallaŭte. Kaj
ĉu li efektive en hela luma tago (estis preskaŭ noktomezo)
volas persisti defendi kaj subteni sian Snitchey kontraŭ ĉia
videblaĵo kaj prudento kaj kontraŭ ĉia sperto de la mondo?

Nek Snitchey nek Craggs trovis utile batali malkaŝe kontraŭ la
fluo de tiu ĉi kolero, sed ambaŭ kontentigis sin trankvile
naĝi kune kun la fluo, ĝis ĝia forto malgrandiĝos, kio
efektive fariĝis en la minuto, kiam oni komencis novan dancon.
Tiun ĉi okazon uzis sinjoro Snitchey, por peti de sinjorino
Craggs ŝian manon, dum sinjoro Craggs estis tiel galanta kaj
invitis sinjorinon Snitchey. La sinjorinoj, post kelkaj facilaj
deflankiĝoj -- kiel ekzemple: "kial Vi ne invitas alian?" aŭ:
"mi scias, ke Vi estos kontenta, se mi rifuzos," aŭ: "mi miras,
ke Vi ekster la ekspedejo povas danci," (tio ĉi jam ŝercante)
-- favore konsentis kaj komencis la dancon.

Tiu ĉi reciproka ĝentileco estis ĉe la ambaŭ familioj malnova
moro; ĉar ili ĉiuj estis tre amikaj inter si kaj vivis en
agrabla senceremonieco. Eble la malsincera Craggs kaj la malbona
Snitchey estis ĉe la virinoj nur jurista fikcio, kiel Cajus kaj
Sempronius en la aktoj de la ambaŭ edzoj: sed la ambaŭ virinoj
mem faris kaj prenis tiujn ĉi akciojn en la negoco, por nur ne
esti tute esceptitaj. Tio ĉi en ĉia okazo estas senduba, ke
ĉiu el la ambaŭ virinoj sian okupon kondukadis tiel same
fervore kaj diligente, kiel ŝia edzo la sian, kaj ke ĉiu
pensis, ke feliĉa prosperado de la firmo sen ŝiaj laŭdindaj
penoj estus preskaŭ neebla.

Sed nun la birdo paradiza flugis tra la mezo, kaj la soniletoj
komencis saltadi kaj sonadi; kaj la ruĝa vizaĝo de la doktoro
sin turnadis kaj returnadis, kiel brile lakita turnaĵo kun homa
vizaĝo; kaj la senspira sinjoro Craggs komencis jam dubi, ke la
dancado, kiel la cetera vivo, estas farata al la homoj tro
facila; kaj sinjoro Snitchey dancis kun viglaj saltoj por si,
Craggs kaj por seso da aliaj personoj.

Kaj ankaŭ la fajro ricevis freŝan humoron kaj pli hele brulis,
disblovita de la vento, kiun faris la dancado. Ĝi estis la genio
de la ĉambro kaj trovis sin ĉie. Ĝi brilis en la okuloj de la
viroj, en la juveloj sur la blankaj brustoj de la knabinoj, ludis
ĉirkaŭ iliaj oreloj, kvazaŭ petole murmuretante ion al ili,
lumigis la plankon kaj metis rozan tapiŝon al iliaj piedoj,
brilis sur la plafono, ke ĝia flamo rebrilis sur iliaj vizaĝoj,
kaj ekbruligis grandan iluminacion en la malgranda turo de
soniletoj de sinjorino Craggs.

Kaj nun la aero fariĝis pli freŝa, kaj la muziko fariĝis pli
energia kaj la dancoj iris en pli viva takto; kaj leviĝis
blovado, kiu balancis la foliojn kaj la berojn sur la muroj, kiel
antaŭe sub la libera ĉielo; kaj bruo iris tra la ĉambro,
kvazaŭ nevidebla amaso da elfoj akompanus la dancantojn. Nun
nenia trajto de la vizaĝo de la doktoro jam povis esti rekonata,
kiam li sin turnadis ĉirkaŭen; nur ŝajnis, ke tuta deko da
paradizaj birdoj flugas tra la ĉambro kaj ke milo da malgrandaj
soniletoj sonas; tuta armeo da flugantaj vestoj sin portis en la
ventego, kiam la muziko silentiĝis kaj la dancado ĉesis.

La varmego kaj laciĝo faris la doktoron nur pli senpacienca je
la veno de Alfred.

"Ĉu vi ion vidis, Britain? ion aŭdis?"

"Estas tro mallume, por povi malproksime vidi, kaj tro multe da
bruo en la domo, por povi ion aŭdi," respondis la servanto.

"Tio ĉi estas vera! Tiom pli gaja estos la akcepto. Kioma horo
nun estas?"

"Ĝuste la dekdua, sinjoro. Li devas jam baldaŭ veni, sinjoro."

"Tiel disheligu la fajron kaj ĵetu sur ĝin ankoraŭ unu pecon
da ligno", diris la doktoro. "Lia akcepta saluto devas lumi al li
renkonte tra la nokto, kiam li pli kaj pli proksimiĝados!"

Li vidis ĝin -- jes! El sia kaleŝo li ekvidis la lumon, kiam li
turnis angulen apud la malnova preĝejo. Li konis la ĉambron, el
kiu la lumo venis. Li vidis la nudajn branĉojn de la longe
konataj arboj inter la lumo kaj si. Li sciis, ke unu el tiuj ĉi
arboj en la somero agrable bruas antaŭ la fenestro de Marion.

Larmoj staris al li en la okuloj. Lia koro batis tiel forte, ke
li apenaŭ povis elporti sian feliĉon. Kiel ofte li rememoradis
tiun ĉi tempon, pentradis ĝin al si sub ĉiaj cirkonstancoj,
timadis, ke ĝi ne venos, kaj ĝin deziradis kaj sopiradis je ĝi
en malproksima, malproksima loko!

Denove la lumo! Klare kaj malproksime lumante, ekbruligite, kiel
li sciis, por lin saluti kaj lumi al li al la malnova domo. Li
faradis signojn per la mano, levadis la ĉapelon kaj kriadis al
ili, kvazaŭ ili estus la lumo kaj povus lin aŭdi kaj vidi, kiel
li ĝojege rapidas al ili sur la vojo.

Haltu! Li konis la doktoron kaj antaŭsentis, kion li faris. Li
ne devis fari al ili surprizon. Tamen li ĝin povus fari, se li
per piedoj irus al la domo. Se la pordo de la ĝardeno estis ne
fermita, li povus tra tie eniri; se ne -- transrampi la muron
estis tre facile, kiel li sciis de la tempo malnova, kaj en unu
minuto li estus inter ili.

Li eliris el la kaleŝo kaj diris al la veturigisto -- eĉ tio
ĉi ne estis al li facile en lia ekscititeco -- ke tiu ĉi haltu
kelkajn minutojn kaj poste malrapide veturu post li. Tiam li
rapide ekiris antaŭen, provis, ĉu la pordo estas nefermita,
transrampis la muron, desaltis sur la dua flanko kaj malfacile
spirante staris en la malnova frukta ĝardeno.

Sur la arboj kuŝis blanka prujno, kiu en la malforta lumo de la
ennuba luno pendis sur la maldikaj branĉoj, kiel velkintaj
girlandoj. Sekaj folioj krakis sub liaj piedoj, kiam li mallaŭte
alŝteliĝis al la domo. La dezerteco de vintra nokto estis
rimarkebla sur la tero kaj sur la ĉielo. Sed la ruĝa lumo
briladis al li afable renkonte el la fenestroj, figuroj de homoj
sin movadis antaŭ liaj okuloj, kaj la murmuro de homaj voĉoj
agrable tuŝadis liajn orelojn.

Penante ekaŭdi ŝian voĉon el la aliaj ceteraj voĉoj kaj jam
duone konvinkite, ke li ŝin aŭdas, li jam preskaŭ atingis la
pordon, kiam ĝi subite rapide estis malfermita kaj unu homa
figuro venis kontraŭ li. La figuro ektimigite kaj kun duone
interrompita ekkrio retiris sin.

"Clemency," li diris, "ĉu vi min jam pli ne konas?"

"Ne eniru," ŝi respondis, barante al li la eniron. "Foriru. Ne
demandu kial. Ne eniru!"

"Kio estas?" li ekkriis.

"Mi ne scias. Mi -- mi timas pensi pri tio ĉi. Foriru. Ĉu Vi
aŭdas?"

Subita bruo leviĝis en la domo. Ŝi kovris al si per la manoj la
orelojn. Krio de malespero, tiel laŭta, ke nenia mano povis bari
la orelon, estis aŭdita; kaj Grace -- kun teruro en la vizaĝo
kaj en la gestoj -- elkuris el la domo.

"Grace!" Li retenis ŝin per la brako. "Kio estas? Ĉu ŝi
mortis?"

Ŝi liberigis sin, kiel volante rigardi al li en la vizaĝon, kaj
senkonscie falis sur la teron antaŭ li.

Amaso da homoj rapide kaj brue eliris el la domo; inter ili la
patro, tenante paperon en la mano.

"Kio estas?" ekĝemis Alfred kaj turnadis sian rigardon malespere
de vizaĝo al vizaĝo, dum li sur la genuoj staris apud la
sveninta. "Ĉu neniu volas min rigardi? neniu min konas? estas
neniu, kiu dirus al mi, kio fariĝis?"

Oni aŭdis murmuron: "ŝi forkuris!"

"Forkuris!" li ripetis.

"Forkuris, kara Alfred!" diris la doktoro per rompita voĉo kaj
kovris al si la vizaĝon per la manoj. "Forkuris el la patra
domo. Tiun ĉi nokton! Ŝi diras, ke ŝi libere kaj senriproĉe
elektis -- petas, ke ni pardonu al ŝi -- kaj forkuris."

"Kun kiu? Kien?" li demandis rapide kaj premite.

Li suprensaltis, kiel volante ŝin sekvi; sed kiam ili liberigis
al li la vojon, li malklare rigardis ĉirkaŭen, ŝanceliĝis
kelkajn paŝojn returne kaj denove falis sur la teron, kie li
genuis apud Grace kaj prenis unu el ŝiaj malvarmaj manoj.

Regis granda konfuzo kaj ekscito, sed sen celo kaj plano. Kelkaj
ekkuris serĉi sur diversaj vojoj, aliaj alportis ĉevalojn aŭ
torĉojn, aliaj laŭte paroladis inter si kaj diris, ke oni ne
havas eĉ la plej malgrandan postesignon. Kelkaj aliris al li kaj
provis lin konsoli; aliaj admonadis lin, ke Grace devas esti
enportita en la domon, sed li ne respondis. Li neniun aŭskultis
kaj sin ne movis.

La neĝo falis ĉiam pli dense. Li suprenrigardis al la ĉielo
kaj diris al si, ke tiu ĉi neĝa cindro, kiu estas ŝutata sur
lian esperon kaj lian suferon, bone konvenas al ili. Li rigardis
ĉirkaŭen sur la blankan teron kaj diris al si, ke la postesigno
de la piedo de Marion, apenaŭ enpresita, tuj estos ree kovrita
kaj eĉ tiu ĉi rememoro pri ŝi ne daŭros. Sed li nenion sentis
de la vetero kaj ne movis sin de la loko.




PARTO TRIA.


De tiu nokto de la reveno la mondo fariĝis ses jarojn pli
maljuna. Estis varma aŭtuna posttagmezo, kaj forta pluvo estis
falinta. La suno subite sin montris el la nuboj, kaj briliginte
la malnovan kampon de la batalo sur unu verda loketo, sendis al
ĝi luman saluton, kiu sin baldaŭ disvastigis super la tutan
landon, kvazaŭ oni ekbruligis fajron de ĝojo, kiu estas
respondata de mil altaĵoj.

Kiel bele kaj ĉarme la tero ekflamis en la lumo! La arbaro,
antaŭe malluma, nigra maso, montris sian multkoloran veston de
flavaĵo, verdaĵo, brunaĵo kaj ruĝaĵo kaj la diversajn
figurojn de siaj arboj, sur kies folioj pluvaj gutoj tremis kaj
fajrerante defaladis. La suna kampo elrigardis, kvazaŭ ĝi
antaŭ minuto estis ankoraŭ blinda kaj nun ricevis okulojn, per
kiuj ĝi rigardis supren al la brilanta ĉielo. Kampoj de greno,
bariloj, dometoj, la dense kolektitaj tegmentoj, la preĝejo, la
rivereto, la muelejo, ĉio ridetante elrigardis el la nebula
griza mallumo. Birdoj agrable kantis, floroj levis siajn
mallevitajn kapojn, freŝaj odoroj eliris el la freŝigita tero;
la bluaj strioj supre fariĝis pli grandaj kaj pli larĝaj; la
malrektaj radioj de la suno jam trafis per mortiga sago la
malrektan muron da nuboj, kiuj malrapidis ankoraŭ kun sia
forflugo, kaj ĉielarko, enhavanta en si ĉiujn kolorojn, kiuj
ornamis la teron kaj la ĉielon, triumfe eletendis sin sur la
tuta horizonto.

En tia vespera horo malgranda drinkejo apud la vojo, bele kaŝita
post granda ulmo kun ĉarma ripoza benko ĉirkaŭ la dika trunko,
montris sian afablan vizaĝon al la vojaĝanto kaj logis lin per
diversaj mutaj, sed signifoplenaj certigoj de amika akcepto. La
ruĝeta elpendaĵo elrigardis kun siaj oraj, en la suno brilantaj
literoj el la malluma foliaro de la arbo, kiel amika vizaĝo, kaj
promesis bonan regalon. La trinkujo, plena je pura akvo, kaj
malsupre sur la tero apartaj trunketoj de bonodora fojno igis
ĉiun ĉevalon, kiu preteriris, akrigi la orelojn. La ruĝaj
kurtenoj en la ĉambroj de la partero kaj la neĝe blankaj
flankkurtenoj en la malgranda dormoĉambro supre kun ĉiu bloveto
de la vento logis: envenu! Sur la brile verdaj kovriloj de la
fenestroj oni povis legi en oraj literoj pri biero kaj elo [**]
kaj bonaj vinoj kaj bonaj litoj, kaj apude estis tuŝanta
pentraĵo de bruna ŝaŭma biera kruĉo. Sur la kornicoj de la
fenestroj staris floroj en helruĝaj potoj, kiuj tre gaje falis
en la okulojn sur la blanka fronto de la domo; kaj en la malluma
pordega trairo oni vidis ankoraŭ apartajn striojn da lumo, kiuj
ludis ĉirkaŭ la brilantaj boteloj kaj kruĉoj.

[**] Speco de biero.

En la pordo nun aperis modelo de mastro; ĉar, estante kvankam
malgranda, li tamen estis ronda kaj larĝa kaj staris la manoj en
la poŝoj kaj la piedoj sufiĉe disstarigitaj, por esprimi fidon
je sia kelo kaj senzorgan konfidon je la rimedoj de la drinkejo
-- tro trankvilan kaj senpretendan, por fariĝi fanfaronado. La
riĉa malsekaĵo, kiu post la forta pluvo degutadis de ĉiu
objekto, konvenis al li tre bone. Nenio ĉirkaŭ li havis soifon.
Kelkaj georginoj kun pezaj kapoj, kiuj elrigardis super la
palisaro de la bone tenata ĝardeneto, trinkis tiom, kiom ili nur
povis elteni -- eble eĉ iom pli multe -- kaj estis plenaj je
dolĉa trinkaĵo; sed la lako, la floroj en la fenestro kaj la
folioj de la maljuna arbo estis en la trankvile gaja humoro de
homoj, kiuj nur tiom trinkis, kiom estas bone por ili kaj
sufiĉe, por disvolvi iliajn plej bonajn ecojn. Disŝutante sur
la teron klarajn gutojn, ili kvazaŭ disdonadis senkulpan
agrablaĵon, kiu faris bonon ĉie, kie ĝi falis, trafis
forgesitajn anguletojn, kien la pli serioza pluvo nur malofte
venadis, kaj al neniu faris doloron.

Tiu ĉi vilaĝa drinkejo ĉe sia fondiĝo akceptis neordinaran
signon. Ŝi havis la nomon "Al la krirbilo de muskato". Kaj sub
tiuj ĉi vortoj sur tiu sama ruĝa elpendaĵo en la malluma
foliaro kaj kun tiaj samaj oraj literoj staris: Benjamin Britain.

Rigardinte ankoraŭ unu fojon kaj pli pene observinte la
vizaĝon, oni povus veni al la konvinko, ke en la pordo staris
neniu alia, ol Benjamin Britain mem -- sufiĉe ŝanĝita, sed
ŝanĝita al bono; tute konvena kaj bonvida mastro.

"Sinjorino Britain," diris sinjoro Britain kaj rigardis sur la
vojon, "forrestas iom longe. Jam estas la tempo de teo."

Ĉar oni povis ankoraŭ vidi nenian sinjorinon Britain, li
malrapide ekvagis ĝis la mezo de la vojo kaj kun granda
kontenteco rigardis la domon. "Tute elrigardas, kiel la domo, en
kiun mi volonte enveturus, se ĝi ne estus mia."

Poste li iris al la palisaro de la ĝardeno kaj rigardis la
georginojn. Ili rigardis sur lin, senhelpe kaj dorme pendigante
la kapojn, kiuj ĉiam faradis balancojn, kiam la pezaj gutoj da
pluvo defaladis de ili sur la teron.

"Oni devas zorgi pri Vi," diris Benjamin. "Mi ne devas forgesi
tion ĉi diri al ŝi. Ŝi longe forestas."

La "pli bona duono" de sinjoro Britain en tia alta grado estis
lia pli bona duono, ke li disigite de ŝi estis tute senhelpa kaj
perdita.

"Mi pensas, ke ŝi ne havas multe por forplenumi," diris Ben.
"Oni devis en la urbo fari kelkajn negocojn, sed ne multe. Ho,
jen ni ŝin fine havas!"

Malgranda kaleŝo, veturigata de unu knabo, venis kun bruo de la
vojo; kaj interne, havante post si grandan bone malsekigitan
ombrelon, disetenditan por sekiĝi, sidis la korpulenta figuro de
virino de matura aĝo, kruciginte la nudajn brakojn super korbo,
kiun ŝi portis sur la genuoj, kaj havante diversajn aliajn
korbojn kaj pakaĵojn ĉirkaŭ si. La afabla bonkora vizaĝo kaj
certa memkontenta senhelpo, kun kiu ŝi de la puŝoj de la
kaleŝo balanciĝadis tien kaj reen sur sia sido, jam de
malproksime rememorigadis malnovajn tempojn. Kiam ŝi venis pli
proksime, tio ĉi ankoraŭ pli estis rimarkebla; kaj kiam la
veturilo haltis apud la drinkejo kaj paro da ŝuoj, elirante el
la kaleŝo, rapide flugis tra la malfermitaj brakoj de sinjoro
Britain kaj kun peza ekpremo tuŝis la teron, oni povis tuj
rekoni, ke tiuj ĉi ŝuoj povis aparteni al neniu alia ol
Clemency Newcome.

Kaj tiel efektive estis. Jen ŝi staras antaŭ ni, sana
korpulenta animo, kun tiom da sapo sur la brilanta vizaĝo, kiel
antaŭe, sed kun nedifektitaj kubutoj, kiuj nun preskaŭ montris
kavetojn.

"Vi longe forrestas, Clemency!" diris sinjoro Britain.

"Jes, vidu, Ben, mi havis multe por fari!" ŝi respondis, vive
observante la enportadon de ŝiaj korboj kaj pakaĵoj; "ok, naŭ,
dek, -- kie estas dekunu? Ho! mia korbo dekunu! Estas ĝuste.
Konduku la ĉevalon en la ĉevalejon, Harry, kaj se ĝi denove
tusos, donu al ĝi hodiaŭ vespere varman miksitan manĝon. Ok,
naŭ, dek, -- nu kie estas dekunu? Ho, mi forgesis, estas bone.
Kiel fartas la infanoj, Ben?"

"Sanaj kaj viglaj, Clemency."

"Dio gardu iliajn ĉarmajn vizaĝojn!" diris sinjorino Britain,
demetante la ĉapelon (ĉar ŝi kaj ŝia edzo estis nun en la
drinkejo) kaj glatigante al si la harojn per la manplato. "Donu
al mi kison, maljuna!" Sinjoro Britain ne lasis ŝin atendi.

"Mi pensas," diris sinjorino Britain kaj eltiris tutan pakaĵon
da maldikaj libroj kaj ĉifitaj paperoj el la poŝo, "mi ĉion
plenumis. La kalkuloj ĉiuj pagitaj -- la rapo vendita -- kalkulo
kun la bierfabrikanto farita -- pipoj menditaj -- deksep funtoj
kvar ŝilingoj en la bankon pagitaj -- kaj la recepto de doktoro
Heathfield por la infano -- vi jam divenos, kiel estas. --
Doktoro Heathfield denove nenion volas preni, Tim."

"Mi tuj tiel pensis," rimarkis Britain.

"Jes. Li diris, Tim, kiel ajn granda via familio eĉ estos, li
neniam prenos de vi eĉ duonon da penco; eĉ se vi ricevos dudek
infanojn."

La vizaĝo de sinjoro Britain ricevis esprimon tre seriozan kaj
senmove rigardis sur la muron.

"Ĉu tio ĉi ne estas tre afable?" diris Clemency.

"Certe," respondis sinjoro Britain. "Sed tio ĉi estas afableco,
el kiu mi por nenio en la mondo volus fari uzon."

"Ne," diris Clemency. "Kompreneble ne. Poste la ĉevaleto -- ĝi
alportis ok funtojn kaj du ŝilingojn; kaj tio ĉi estas ne
malbone, ne vere?"

"Tio ĉi estas tre bone," diris Ben.

"Mi ĝojas, ke vi estas kontenta," ekkriis lia edzino. "Mi tuj
tiel pensis; kaj tio ĉi, mi pensas, estas ĉio, kaj nun nenion
pli pri negocoj, Britain. Ha, ha, ha! Jen! Prenu la paperojn kaj
trarigardu ilin. Ho, atendu momenton; jen estas ankoraŭ presita
folieto. Ĵus el la presejo. Kiel bone ĝin odoras!"

"Kio tio ĉi estas?" diris Tim kaj rigardis la folion.

"Mi ne scias," respondis lia edzino. "Mi ne legis eĉ unu
vorton."

"Vendo per memvola aŭkcio," legis la mastro, "kun rezervo de
antaŭa privata konsentiĝo."

"Tion ĉi ili ĉiam aldonas," diris Clemency.

"Jes, sed ne ĉiam tion ĉi," li respondis. "Rigardu: sinjora
domo kaj konstruoj mastraĵaj, parko kaj ĝardeno de sinjoroj
Snitchey kaj Craggs kaj la senŝulda bieno de la nobelo Mich.
Warden, pro forveturo en la eksterlandon!"

"Pro forveturo en la eksterlandon!" ripetis Clemency.

"Jen tio ĉi staras," diris sinjoro Britain. "Rigardu tien ĉi."

"Kaj ĵus hodiaŭ mi tie aŭdis, ke ŝi baldaŭ alsendos pli
bonajn kaj pli klarajn novaĵojn!" diris Clemency, malgaje
balancante la kapon kaj denove kaptante siajn kubutojn, kvazaŭ
la rememoro de malnovaj tempoj ankaŭ revekus malnovajn kutimojn.
"Hm, hm, hm! Tio ĉi tie denove pezigos la korojn, Ben."

Sinjoro Britain ĝemis kaj balancis la kapon kaj diris, ke li ne
povas tute kompreni la aferon kaj longe ĉesis pensi pri ĝi. Kun
tiu ĉi rimarko li kontentigis sin kaj algluis la folion post la
fenestro de la botelaro, kaj Clemency, starinte kelkajn minutojn
en pensoj, vekiĝis kaj rapidis for, por rigardi la infanojn.

Kvankam la mastro de la kribilo de muskato havis grandan estimon
por sia edzino, tamen tiu ĉi estimo havis tute la malnovan
patronan karakteron; kaj ŝi forte lin amuzadis. Nenio pli
mirigus lin, ol se iu tria montrus al li, kiel ŝi sola kondukas
la tutan mastraĵon kaj per prudenta ŝparemeco, vigla humoro,
honesteco kaj diligenteco faras lin homo bonhava. Tiel facile
estas en ĉiaj cirkonstancoj (kaj tro ofte ĝi okazas) taksi la
trankvilajn naturojn, kiuj neniam metas en lumon siajn meritojn,
laŭ ilia propra modesta juĝo, kaj ofende sin amuzi pro eksteraj
strangaĵoj kaj apartaĵoj je homoj, kies interna indo, se ni pli
profunde volus rigardi, devus nin igi ruĝiĝi antaŭ ili!

Sinjoro Britain kun plezuro pensadis pri la grandanimeco, kun kiu
li edziĝis je Clemency. Ŝi estis por li eterna atesto de lia
bona koro, kaj li sentis, ke ŝia bonegeco estas nur jesigo de la
malnova sentenco, ke la virto sin mem rekompencas.

Li algluis la folion, kaj la kvitancojn pri la negocoj de la
hodiaŭa tago li enŝlosis en la ŝrankon de la drinkejo -- ĉiam
ridante por si pri ŝia lerteco en negocoj -- kiam ŝi revenis
kun la sciigo, ke la ambaŭ sinjoretoj Britain sub la observado
de Betsy ludas en la kaleŝejo kaj la malgranda Clemency dormas
"kiel anĝelo." Nun li ankaŭ sidiĝis al la teo, kiu en atendo
de ŝia veno staris sur malgranda tablo. Ĝi estis bela malgranda
bufedo kun la ordinara ornamo de boteloj kaj glasoj kaj kun
solida horloĝo, kiu iris bone laŭ la minuto, (estis duono de la
sesa horo); ĉiu objekto staris sur sia deca loko kaj estis plej
perfekte brile purigita kaj polurigita.

"La unuan fojon mi hodiaŭ povas trankvile sidi," diris sinjorino
Britain kaj profunde ekspiris, kvazaŭ ŝi nun sidos jam la tutan
vesperon; sed ŝi tamen baldaŭ ree sin levis, por enverŝi teon
al sia edzo kaj tranĉi panon kun butero. "Kiel tiu ĉi folio
rememorigas min pri tempoj malnovaj!"

"Jes, jes!" diris sinjoro Britain, prenante sian pladeton kiel
ostron kaj sorbante ĝin en tia sama maniero.

"Tiu ĉi sama sinjoro Michael Warden," diris Clemency meditante,
"faris min perdi mian malnovan oficon."

"Kaj alportis al vi edzon," diris sinjoro Britain.

"Nu jes," respondis Clemency, "kaj por tio ĉi mi volas lin
ankaŭ danki."

"La homo estas sklavo de la kutimo," diris sinjoro Britain kaj
rigardis ŝin trans tiu pladeto. "Mi kutimis je vi kaj vidis, ke
mi sen vi ne bone min sentos. Ha, ha! Kiu tion ĉi pensus!"

"Jes, efektive!" ekkriis Clemency. "Tio ĉi estis tre bone de via
flanko, Ben."

"Ne, ne, ne," respondis Ben kun memkonscia modesteco. "Ne estas
inde paroli pri tiu ĉi bagatelo."

"Ho jes, Ben," diris lia edzino kun koreco; "mi forte tion ĉi
ŝatas kaj estas al vi tre danka. Ha!" -- ŝi denove rigardis la
folion -- "kiam oni sciiĝis, ke ŝi forkuris kaj estas ekster
danĝero, la aminda knabino, tiam mi ne povis min deteni -- pro
ŝi kaj pro la fratino kaj la patro -- diri kion mi sciis, ne
vere?"

"Jes, vi ĝin rakontis," rimarkis ŝia edzo.

"Kaj doktoro Jeddler," daŭrigis Clemency, metante sian tason sur
la tablon kaj medite rigardante la folion, "en sia kolero kaj
ĉagreno forpelis min el la domo! Kiel mi ĝojas, ke mi tiam
diris nenian malbonan vorton kaj forportis kun mi nenian malbonan
penson kontraŭ li; ĉar li poste ĝin sincere pentis. Kiel ofte
li tie ĉi sidadis kaj ripetadis al mi, ke li ĝin bedaŭras! --
La lastan fojon ankoraŭ hieraŭ, kiam vi ne estis en la domo.
Kiel ofte li tie ĉi sidadis kaj tutajn horojn paroladis pri tio
kaj alia, kvazaŭ ĝi lin interesus! -- sed propre nur pro la
malnova tempo kaj ĉar li sciis, ke ŝi min amis, Ben!"

"Mia Dio, kiel vi venis al tiu konvinko, Clemency?" demandis ŝia
edzo, tute mirigite, ke ŝi klare komprenis veraĵon, kiu en lia
filozofanta spirito nur naskiĝadis ankoraŭ.

"Mi tion ĉi ne scias," diris Clemency kaj blovis sian teon, por
ĝin iom malvarmigi. "Dio! mi ne povus tion ĉi diri, se oni eĉ
metus por tio ĉi rekompencon de cent funtoj."

Li kredeble ankoraŭ plu daŭrigus siajn metafizikajn
konsideradojn, se ŝi ne rimarkus post li apud la pordo
substancian fakton en formo de unu sinjoro en funebro kaj en
vestaĵo de rajdo. Ŝajnis, ke li aŭskultas ilian paroladon kaj
tute ne volas ilin interrompi.

Clemency rapide leviĝis. Ankaŭ sinjoro Britain faris tion saman
kaj salutis la gaston. "Ĉu Vi volas esti bona supreniri,
sinjoro? Estas tre bela ĉambro supre, sinjoro."

"Mi dankas," diris la fremdulo kaj atente observis sinjorinon
Britain. "Ĉu estas permesite eniri tien ĉi?"

"Ho, se plaĉas al Vi," respondis Clemency kaj malfermis la
bufedan ĉambron. "Kion Vi ordonas, sinjoro?"

Li ekvidis la folion kaj legis ĝin nun.

"Tre bela peco da tero, sinjoro," rimarkis sinjoro Britain.

Li ne respondis, sed turnis sin, kiam li finis la legadon, kaj
rigardadis Clemency'n kun tiu sama esplora sciemeco kiel,
antaŭe. "Vi demandis," li diris, ne deturnante de ŝi la
okulojn --

"Kion Vi deziras, sinjoro," respondis Clemency kaj ankaŭ kaŝite
lin rigardadis.

"Se Vi volas doni al mi gluton da elo," li diris, alirante al unu
tablo apud la fenestro, "kaj volos ĝin alporti tien ĉi, ne
malhelpante al Vi al Via teo, mi estos al Vi tre danka."

Ne farante pli ceremoniojn, li sidiĝis kaj rigardis sur la
kampon. Li estis homo en la floro de la jaroj, bone kaj forte
konstruita. Lian vizaĝon, brunigitan de la suno, ombris mallumaj
haroj kaj li portis lipharojn. Kiam oni alportis al li lian
bieron, li enverŝis al si unu glason kaj afable trinkis pro la
sano de la domo; kiam li ree metis la glason sur la tablon, li
aldonis:

"Nova domo, ne vere?"

"Ne tre nova, sinjoro," respondis sinjoro Britain.

"Havas la aĝon de kvin ĝis ses jaroj," diris Clemency, tre
klare akcentante la vortojn.

"Mi pensis antaŭe, kiam mi eniris, ke mi aŭdas la nomon de
doktoro Jeddler," demandis la fremdulo. "Tiu ĉi folio
rememorigas min pri li; ĉar mi okaze scias ion de la historio
per la famo kaj per certaj ligitaĵoj. -- Ĉu la maljunulo
ankoraŭ vivas?

"Ho jes, sinjoro," diris Clemency.

"Ĉu li forte ŝanĝiĝis?"

"De kiam, sinjoro?" respondis Clemency kun aparta akcento.

"De la tago, kiam lia filino lin forlasis."

"Jes! De tiu tago li ŝanĝiĝis," diris Clemency. "Li fariĝis
maljuna kaj griza kaj tute jam ne estas tiu sama homo; sed mi
pensas, ke li nun estas konsolita. Li de tiam paciĝis kun sia
fratino kaj ofte ŝin vizitas. Tio ĉi tuj bone faris al li. En
la komenco li estis tre suferanta, kaj la koro sangis, kiam oni
lin vidis vagantan kaj insultantan la mondon; sed post unu aŭ du
jaroj li fariĝis tute alia kaj pli bona, kaj tiam li komencis
volonte paroladi pri sia perdita filino kaj laŭdadi ŝin kaj
ankaŭ la mondon! Kaj li neniam laciĝadis, kun larmoj parolante,
kiel bela kaj bona ŝi estis. Li pardonis al ŝi. Tio ĉi estis
ĉirkaŭ la tempo de la edziniĝo de fraŭlino Grace. Vi memoras
ankoraŭ, Britain?"

Sinjoro Britain memoris la aferon ankoraŭ tre bone.

"La fratino sekve estas edzinigita," rimarkis la fremdulo. Li
momenton silentis kaj poste demandis: "Je kiu?"

Clemency el surprizo pro tiu ĉi demando preskaŭ renversis la
pleton de teo.

"Ĉu Vi neniam aŭdis pri tio ĉi?" ŝi diris.

"Neniam, sed mi volus ĝin scii," li respondis kaj enverŝis al
si novan glason, kiun li metis al la lipoj.

"Ho, tio ĉi estus longa historio, se oni volus ĝin orde
rakonti," diris Clemency kaj metis sian mentonon en sian
maldekstran manon, dum ŝi la maldekstran kubuton apogis sur la
duan manon kaj balancante la kapon rerigardis en la pasintajn
jarojn, kiel oni rigardas sur fajron. "Ĝi estus longa historio."

"Sed mallonge rakontite?" diris la fremdulo.

"Mallonge rakontite," ripetis Clemency en tiu sama medita tono
kaj ŝajne tute ne zorgante pri li kaj ne sciante, ke ŝi havas
aŭskultantojn, "kion oni povus tie ĉi diri? Ke ili kune
malĝojis, rememoradis ŝin kiel mortintan; ke ili tenis ŝin en
ama rememoro, faradis al ŝi neniajn riproĉojn kaj trovadis
senkulpigojn por ŝi? Tion ĉi ĉiu scias. Mi almenaŭ tion ĉi
scias, neniu scias tion ĉi pli bone!" aldonis Clemency, viŝante
al si la okulojn per la mano.

"Kaj tiel," helpis la fremdulo --

"Kaj tiel," diris Clemency, meĥanike ripetante liajn vortojn kaj
ne ŝanĝante sian pozicion kaj manieron de parolado, "Tiel ili
fine fariĝis edzo kaj edzino. Ili estis edzigitaj en la tago de
ŝia naskiĝo -- la tago morgaŭ revenos -- tre mallaŭte, sed
kontente kaj feliĉe. Sinjoro Alfred diris unu vesperon, kiam ili
promenadis en la frukta ĝardeno: 'Grace, ĉu fari nian edziĝon
en la tago de naskiĝo de Marion?' Kaj tiel fariĝis."

"Kaj ili vivas feliĉe unu kun la alia?" demandis la fremdulo.

"Jes", diris Clemency. "Neniam geedzoj vivis pli feliĉe. Ili
havas nenian malĝojon ekster tiu."

Ŝi levis la kapon, kvazaŭ ŝi subite ekkonscius sub, kiaj
cirkonstancoj ŝi revokas tiujn ĉi okazojn en sian memoron, kaj
ĵetis rapidan rigardon sur la fremdulon. Rimarkinte, ke lia
vizaĝo estas turnita al la fenestro, kiel se li estus
profundigita en la observadon de la kampo, ŝi faris al sia edzo
rapidajn signojn, montris la algluitan folion kaj movis la
buŝon, kvazaŭ ŝi kun granda intereso ripetadus al li ian
vorton aŭ frazon. Ĉar ŝi eldonis nenian sonon kaj ŝiaj mutaj
gestoj estis kiel ordinare tre strangaj, tial tiu ĉi
nekomprenebla sintenado alkondukis sinjoron Britain al ekstrema
malespero. Li elmetadis siajn okulojn jen sur la tablon, jen la
fremdulon, la arĝentajn kulerojn, sian edzinon -- sekvadis
ŝiajn gestojn kun plej granda senhelpeco -- demandadis ŝin en
tiu sama lingvo, ĉu lia propraĵo aŭ li mem estas en danĝero
-- respondadis ŝiajn signojn per aliaj signoj, kiuj esprimadis
lian absolutan nekomprenadon kaj timon -- observadis la movadon
de ŝiaj lipoj -- divenadis per duonvoĉo "lakto kaj akvo",
"ŝanĝo de la monato", "muso kaj nukso" kaj tamen nenion povis
atingi.

Clemency fine ĉesigis sian senesperan penadon, iom post iom
alŝovis sian seĝon pli proksime al la fremdulo kaj observadis
lin akre per ŝajne mallevitaj okuloj, atendante novan demandon.
Ŝi ne longe devis atendi, ĉar li baldaŭ komencis denove.

"Kaj kia estas la plua sorto de la filino, kiu lin forlasis? mi
pensas, ke vi scias ĝin?"

Clemency balancis la kapon. "Mi aŭdis," ŝi diris, "ke doktoro
Jeddler, kiel ŝajnas, pli scias ol kiom li montras. Sinjorino
Grace ricevis de ŝi leterojn, en kiuj ŝi skribas, ke ŝi bone
fartas kaj ke la edziniĝo de tiu kun sinjoro Alfred faris ŝin
feliĉa; kaj ŝi ankaŭ de si reskribis leterojn. Sed super ŝia
vivo kaj sorto sin portas la sekreto, kiu ĝis nun ne estas
klarigita kaj kiun --".

Ŝia voĉo fariĝis ŝanceliĝa kaj ŝi haltis.

"Kaj kiun --" ripetis la fremdulo.

"Kiun nur unu sola persono povus ankoraŭ klarigi," diris
Clemency, malfacile spirante.

"Kaj kiu estas tiu persono?" demandis la fremdulo.

"Sinjoro Michael Warden!" respondis Clemency preskaŭ per krio
kaj per tio sama montris al sia edzo, kion ŝi antaŭe volis lin
rimarkigi, kaj al Michael Warden, ke li estas rekonita.

"Vi min konas ankoraŭ, sinjoro," diris Clemency, tremante de
ekscititeco. "Mi ĝin vidis! Vi min konas ankoraŭ de tiu nokto
en la ĝardeno. Mi estis apud si!"

"Jes, mi ĝin scias," li diris.

"Jes, sinjoro," respondis Clemency. "Jes, certe. Tio ĉi estas
mia edzo, sinjoro. Ben, kara Ben, kuru al sinjorino Grace -- kuru
al sinjoro Alfred -- kuru al kiu vi volas, Ben! Alkonduku iun,
tuj!"

"Restu!" diris Michael Warden kaj trankvile stariĝis inter la
pordo kaj Britain. "Kion Vi volas fari?"

"Sciigu ilin, ke Vi tie ĉi estas, sinjoro," petis Clemency kaj
kunebatis la manojn, tute ekster si de ekscititeco. "Sciigu ilin,
ke de Viaj lipoj ili povas pli multe aŭdi pri ŝi; ke ŝi ne
tute estas perdita por ili, sed ke ŝi denove revenos, por sian
patron kaj sian fratinon -- kaj ankaŭ sian malnovan servantinon,
mi --" ŝi batis sin per ambaŭ manoj sur la bruston -- "ĝojigi
per la vido de ŝia aminda vizaĝo. Kuru, Ben, kuru!" Kaj ĉiam
ankoraŭ ŝi puŝis lin al la pordo, kaj ĉiam ankoraŭ sinjoro
Warden staris antaŭ la pordo kaj ne lasis lin iri, ne kun
kolera, sed kun malĝoja mieno.

"Aŭ eble," diris Clemency kaj ekscitite sin alkroĉis al la
mantelo de sinjoro Warden, "eble ŝi nun estas tie ĉi; eble ŝi
estas tre proksime. Jes, mi vidas laŭ Via vizaĝo, ke ŝi certe
estas tie ĉi. Mi petas Vin, sinjoro, lasu min al ŝi. Mi
vartadis ŝin, kiam ŝi estis ankoraŭ tre malgranda infano.
Antaŭ miaj okuloj ŝi elkreskis, kiel la fiero de tiu ĉi loko.
Mi konis ŝin, kiam ŝi estis la fianĉino de sinjoro Alfred. Mi
provis ŝin deteni, kiam Vi ŝin forlogis. Mi scias, kia estis
ŝia patra domo, kiam ŝi estis ankoraŭ ĝia animo, kaj kiel
alia ĝi fariĝis de la tempo, kiam ŝi forkuris. Mi petas Vin,
sinjoro, lasu min al ŝi!"

Li rigardis ŝin kompatante kaj mirante, sed faris nenian
konsentan geston.

"Mi ne pensas, ke ŝi povus scii," daŭrigis Clemency, "kiel
sincere ili pardonis al ŝi; kiel forte ili ŝin amas; kia ĝojo
estus por ili vidi ŝin ankoraŭ unu fojon. Ŝi eble timas reveni
hejmen. Mi eble povas ŝin kuraĝigi, kiam ŝi min vidos. Nur
diru al mi, sinjoro Warden, ĉu Vi ŝin alkondukis?"

"Ne," li diris, balancante la kapon.

Tiu ĉi respondo, lia konduto, liaj funebraj vestoj, lia
mallaŭta retiro, la sciigita intenco forveturi en la
eksterlandon ĉion klarigis. Marion pli ne vivis.

Li ne kontraŭparolis al ŝi, jes, ŝi ne vivas! Clemency
sidiĝis, metis la vizaĝon sur la tablon kaj maldolĉe ploris.

En tiu ĉi minuto unu maljuna, griza sinjoro enkuris tute
senspire, kaj laŭ lia sufokiĝanta voĉo oni apenaŭ povus
rekoni en li sinjoron Snitchey.

"Mia Dio, sinjoro Warden!" diris la advokato kaj tiris lin
flanken, "kia vento" -- li estis tiel laca, ke li devis halti kaj
nur post kelkaj minutoj povis fini -- "alportis Vin tien ĉi?"

"Malbona, mi timas," li respondis. "Se Vi povus aŭdi, kio tie
ĉi antaŭ momento sin agis -- kiel mi devas fari neeblan -- kiel
mi alportas kun mi konfuzon kaj malĝojon!"

"Mi povas ĉion prezenti al mi. Sed kial Vi iris ĝuste tien
ĉi?" diris Snitchey.

"Kial mi ne devis? Kiel mi povis scii, kiu tie ĉi estas mastro?
Sendinte mian servanton al Vi, mi tien ĉi eniris, ĉar la domo
estis por mi nova; kaj mi havas naturan intereson por ĉio nova
kaj malnova en tiu ĉi malnova ĉirkaŭaĵo kaj ekster tio mi
volis antaŭ la urbo antaŭe renkontiĝi kun Vi. Mi volis scii,
kion la homoj parolas pri mi. Mi vidas ĝin laŭ Via konduto, ke
Vi povas tion ĉi diri al mi. Se ne estus Via malbenita
singardeco, mi jam longe povus ĉion scii."

"Nia singardeco!" diris la advokato. "Parolante al Vi en la nomo
de mi mem kaj de Craggs -- benita memoro --" li rigardis la
krepon sur sia ĉapelo kaj balancis la kapon -- "sinjoro Warden,
kiel Vi povas prudente nin kulpigi? Ni konsentis inter ni neniam
tuŝi pli tiun ĉi objekton, ĉar ĝi ne estis afero, en kiun
povus sin miksi tiaj seriozaj kaj solidaj homoj, kiel ni (mi
ripetas Vian tiaman esprimon). Nia singardeco! dum sinjoro Craggs
deiris en sian estimatan tombon en la plena kredo --"

"Mi donis solenan promeson, ke mi silentos, ĝis mi revenos, kiam
ajn tio ĉi fariĝos," interrompis lin sinjoro Warden, "kaj mi
tenis mian promeson."

"Bone, sinjoro, kaj mi ripetas, ni ankaŭ devis silenti. Al tio
ĉi nin devigis nia ŝuldo kontraŭ ni mem kaj ankaŭ kontraŭ
diversaj klientoj, inter kiuj ankaŭ Vi estis. Ne konvenis al ni
demandadi Vin pri tia delikata afero; mi havis mian suspekton,
sinjoro; sed nur de ses monatoj mi scias la veron."

"Per kiu?" demandis la kliento.

"Per doktoro Jeddler mem, sinjoro, kiu el sia propra iniciativo
donis al mi sian konfidon. Li, kaj nur li, sciis la tutan veron
de kelkaj jaroj."

"Kaj Vi ĝin ankaŭ scias?" diris la kliento.

"Jes, sinjoro!" respondis Snitchey, "kaj mi ankaŭ havas kaŭzon
kredi, ke ŝia fratino sciiĝos pri la vero morgaŭ vespere. Dume
Vi espereble faros al mi la honoron esti gasto de mia domo, ĉar
en Via oni Vin ne atendis. Tamen por eviti eblajn
maloportunaĵojn en la okazo, se oni Vin rekonus -- kvankam Vi
tre ŝanĝiĝis -- mi pensas, mi mem sur la strato preterirus, ne
rekonante Vin -- estas pli bone ke ni tie ĉi manĝu kaj iru en
la urbon vespere. Oni manĝas tie ĉi tre bone, sinjoro Warden;
cetere la domo apartenas al Vi. Mi kaj Craggs (benita memoro)
ofte manĝadis tie ĉi kotleton kaj trovadis ĝin ĉiam bona.
Sinjoro Craggs, sinjoro", diris Snitchey, por momento firme
fermante la okulojn kaj poste denove ilin malfermante, "tro frue
estis elstrekita el la libro de la vivantoj."

"La ĉielo pardonu al mi, ke mi ne esprimas al Vi mian
kondolencon," respondis Michael Warden kaj tuŝis per la mano la
frunton; "sed estas al mi kvazaŭ mi sonĝus. Mi estas kvazaŭ en
stato senkonscia. Sinjoro Craggs -- jes -- mi forte bedaŭras, ke
ni perdis sinjoron Craggs." Sed li rigardis ĉe tiuj ĉi vortoj
sur Clemency'n kaj ŝajnis, ke li simpatias kun Ben, kiu ŝin
konsoladis.

"Sinjoro Craggs, sinjoro," rimarkis Snitchey, "trovis, kiel mi
bedaŭrinde devas diri, ke la vivo ne estas tiel facile
retenebla, kiel lia teorio al li diris, alie li estus ankoraŭ
inter ni. Ĝi estas granda perdo por mi. Sinjoro Craggs estis mia
dekstra mano, mia dekstra piedo, mia dekstra orelo, mia dekstra
okulo. Sen li mi estas kiel paralizita. Li testamentis sian
partoprenon en la negoco al sinjorino Craggs, al la plenumantoj
de la testamento, administratoroj kaj kuratoroj. Lia nomo
ankoraŭ nun staras sur la firmo. Iafoje mi provas, kiel infano,
kredigi min mem, ke li ankoraŭ vivas. Mi ĉiam ankoraŭ diras:
Snitchey por si kaj Craggs -- mortinta, sinjoro -- mortinta,"
diris la molkora advokato kaj eltiris nazotukon el la poŝo.

Michael Warden, kiu ĉiam ankoraŭ observadis Clemency'n, turnis
sin al Snitchey, kiam tiu ĉesis paroli, kaj murmuretis al li ion
en la orelon.

"Ha, la malfeliĉa virino!" diris Snitchey, balancante la kapon.
"Jes, ŝi ĉiam estis tre alligita al Marion. Bela Marion!
Malfeliĉa Marion! Nur kuraĝon, kara virino -- Vi nun ja estas
edzinigita, Clemency."

Clemency nur ĝemis kaj balancis la kapon. "Nur paciencon ĝis
morgaŭ", bonkore diris la advokato.

"La morgaŭ ne revivigas la mortintojn, sinjoro," diris Clemency
plorante.

"Tion ĉi certe ne, alie ĝi sinjoron Craggs, benita memoro,
farus denove viva," respondis la advokato. "Sed konsolon ĝi
povas alporti. Paciencon ĝis morgaŭ."

Clemency skuis la donitan al ŝi manon kaj promesis trankviliĝi;
kaj Britain, kiu vidante sian malĝojigitan edzinon (estis
kvazaŭ la negoco mallevis la kapon), tute perdis la kuraĝon,
diris, ke tiel estas bone; kaj sinjoro Snitchey kaj Michael
Warden iris supren kaj tie supre baldaŭ estis profundigitaj en
tiel singarde kondukatan interparoladon, ke per la krakado de la
teleroj kaj pladoj, la muĝado de la patoj, la skuiĝado de la
kaseroloj, la monotona bruado de la rostponarda rado kaj per la
aliaj preparadoj en la kuirejo al ilia tagmanĝo ne trapenetris
eĉ unu vorteto.

La sekvanta tago estis bela kaj hela, kaj nenie la aŭtune
kolorita ĉirkaŭaĵo montris sin pli bela, ol el la paca
ĝardeno de la doktoro. La neĝo de multaj vintraj noktoj estis
tie ĉi fluidiĝintaj, la velkintaj folioj de multaj someroj tie
ĉi estis kraketintaj de la tago, kiam ŝi forkuris. La laŭbo
denove estis verda, la arboj ĵetadis belajn kaj tremantajn
ombrojn sur la herbon, la teraĵo estis tiel gaje trankvila, kiel
ĉiam; sed kie estis ŝi?

Ne tie ĉi. Ne tie. Ŝi estus nun tie ĉi tiel stranga vidaĵo
kiel en la komenco la domo sen ŝi. Sed sur ŝia kutima loko
sidis sinjorino, el kies koro ŝi neniam malaperis, en kies
fidela memoro ŝi ankoraŭ vivis, neŝanĝita, en la plena brilo
de sia juneco kaj beleco, en kies amo -- kaj tio ĉi estis nun
amo de patrino, ĉar kara malgranda filino ludis apud ŝi -- ŝi
havis nenian konkurantinon, nenian sekvantinon, kaj sur kies
delikataj lipoj ŝia nomo nun sidis.

La spirito de la malaperinta fraŭlino estis videbla el tiuj ĉi
okuloj de Grace, ŝia fratino, kiam ŝi kun sia edzo sidis en la
ĝardeno en sia tago de edziĝo kaj en la tago de naskiĝo de
Marion kaj de li.

Li ne fariĝis glora homo, ankaŭ ne riĉa; li ne forgesis la
ĉirkaŭanojn kaj la amikojn de sia juneco; li plenumis nenian el
la profetaĵoj de la doktoro. Sed en siaj kaŝitaj kaj bonfaraj
vizitoj en malaltaj dometoj, en siaj maldormadoj kaj en sia
ĉiutaga rimarkado de la multa belaĵo kaj bonaĵo, kiu floras
sur la flankaj vojetoj de la vivo kaj ne estas dispremata de la
peza piedo de la malriĉeco, li kun ĉiu jaro pli lernis kaj
pruvis la verecon de sia malnova kredo. Lia maniero de vivado,
kiel ajn mallaŭta kaj modesta ĝi estis, montris al li, kiel
ofte ankoraŭ la homoj akceptas ĉe si anĝelojn, kiel en la
tempo antikva, kaj kiel ofte la nenion prezentantaj figuroj, eĉ
tiaj, kiuj ŝajnas al nia okulo ordinaraj kaj malbelaj kaj estas
vestitaj en ĉifonoj, apud la lito sufera de la malsanulo
montriĝas al ni en nova lumo kaj fariĝas helpemaj anĝeloj kun
radia krono ĉirkaŭ la kapo.

Li eble pli bone plenumis sian homan difinon sur tiu ĉi malnova
kampo de batalo, ol se li senlace laborus sur pli glora areno;
kaj li estis feliĉa kun sia edzino Grace.

Kaj Marion? Ĉu li ŝin forgesis?

"La tempo rapide forflugis de tiu tempo, kara Grace," li diris --
ili parolis pri tiu nokto; "kaj tamen ŝajnas, ke estas jam longe
de tiu tempo. Ni kalkulas laŭ ŝanĝoj kaj okaziĝoj en ni, ne
laŭ jaroj."

"Sed ankaŭ jaroj pasis de la tago, kiam Marion nin forlasis,"
respondis Grace. "Ses fojojn, kara edzo, enkalkulante ankaŭ la
hodiaŭan tagon, ni sidis tie ĉi en ŝia tago de naskiĝo kaj
parolis pri ŝia tiel varmege sopirata kaj tiel longe prokrastata
reveno. Kiam ĝi fine estos!"

Ŝia edzo rigardis ŝin atente, kiel la larmoj kolektiĝis en
ŝiaj okuloj, kaj pli proksime altirante ŝin al si, li diris:

"Sed Marion diris al vi en ŝia letero de adiaŭ, kiun ŝi lasis
sur la tablo kaj kiun vi tiel ofte legis, ke jaroj devas pasi,
antaŭ ol ĝi povas fariĝi. Ĉu ne vere?"

Ŝi elprenis la leteron el sia surbrusto, kisis ĝin kaj diris:
"Jes!"

"Ke ŝi en la daŭro de tiuj ĉi jaroj, kiel ajn feliĉa ŝi
estus, sopiros la tempon, kiam ŝi povos reveni kaj ĉion
klarigi; kaj ke ŝi vin petas en espero kaj konfido fari tion ĉi
saman. Tio ĉi estas en la letero, ne vere, mia kara?"

"Jes, Alfred!"

"Kaj en ĉiu letero, kiun ŝi skribis de tiu tempo?"

"Ekster la lasta -- antaŭ kelkaj monatoj -- en kiu ŝi parolis
pri vi kaj pri tio, kion vi tiam sciiĝis kaj kion mi hodiaŭ
vespere devas aŭdi."

Li rigardis la sunon, kiu staris proksime al la horizonto, kaj
diris, ke la difinita tempo estas la malleviĝo de la suno!

"Alfred!" diris Grace kaj metis la manon kore sur lian ŝultron;
"estas io en la letero, kion mi neniam diris al vi. Sed hodiaŭ
vespere, kara edzo, kiam tiu malleviĝo de la suno
alproksimiĝas, kaj nia vivo kun la foriranta tago ŝajnas
fariĝi pli solena kaj pli trankvila, mi ne povas teni ĝin
sekrete."

"Kio estas, amata?"

"Kiam Marion foriris de ni, ŝi skribis en tiu letero, ke kiel
iam vi konfidis ŝin al mi, ŝi metas vin nun en miajn manojn,
Alfred; ŝi jeĵuris min en la nomo de mia amo al ŝi kaj al vi,
ke mi ne forpuŝu la amon, kiun, kiel ŝi scias, vi transportos
sur min, kiam la nun ankoraŭ freŝa vundo estos sanigita, sed ke
mi ĝin vigligu kaj redonu."

"Kaj ke vi min denove faru feliĉa kaj kontenta homo, Grace. Ĉu
ŝi tion ĉi ne skribis?"

"Ŝi volis min tiel fari benita kaj honorita per via amo!" estis
la respondo de lia edzino, kiam li prenis ŝin en siajn brakojn.

"Aŭskultu min, mia amata!" li diris -- "Ne tiel!" -- kaj kun
tiuj ĉi vortoj li kviete metis ŝian kapon sur sian bruston. "Mi
scias, kial mi pri tiu ĉi loko en la letero neniam aŭdis. Mi
scias, kial tiam nenia signo de tio ĉi montriĝis en vorto aŭ
rigardo. Mi scias, kial Grace, kvankam mia vera amikino, tamen
tiel malfacile lasis admoni sin fariĝi mia edzino. Jes, mi konas
la netakseblan indon de la koro, kiun mi tenas en miaj brakoj,
kaj mi dankas Dion por la multekosta trezoro!"

Ŝi ploris, sed ne el malĝojo, kiam li premis ŝin al sia koro.
Post minuto li rigardis malsupren al la infano, kiu sidis apud
ŝiaj piedoj kaj ludis kun korbeto plena je floroj, kaj li diris
al ĝi: "rigardu, kiel ruĝa kaj ora estas la suno!"

"Alfred," diris Grace kaj rapide ekrigardis supren. "La suno
malleviĝas. Vi ne forgesis, kion vi devis sciigi min, antaŭ ol
ĝi malaperas."

"Vi sciiĝos la veron pri la sorto de Marion, mia kara," li
respondis.

"La tutan veron," ŝi varmege petis. "Sen pluaj kaŝoj. Tiel
estis la promeso. Ne vere?"

"Tute vere," diris la edzo.

"Antaŭ ol la suno sin kaŝos en la tago de naskiĝo de Marion.
Kaj vi vidas, Alfred, ĝi baldaŭ sin kaŝos".

Li metis la brakojn ĉirkaŭ ŝi, rigardis al ŝi firme en la
okulojn kaj diris:

"Ne mi devas alporti al vi tiun ĉi sciigon, kara Grace. Ĝi
venos de aliaj lipoj."

"De aliaj lipoj!" ŝi mallaŭte ripetis.

"Jes. Mi konas vian kuraĝan koron, mi scias, kiel forta vi
estas, kaj ke prepara vorto ĉe vi sufiĉas. Vi diris, ke la
tempo venis. Ĝi venis. Diru al mi, ke vi estas sufiĉe forta,
por elporti surprizon, skuiĝon: kaj la sciigonto atendas antaŭ
la pordo."

"Kia sciigonto?" ŝi diris. "Kaj kian sciigon li alportas?"

"Ne estas permesite al mi pli diri," li respondis kun tiu sama
trankvila rigardo. "Ĉu vi pensas, ke vi min komprenas?"

"Mi tremas ĉe la penso," si diris.

Malgraŭ lia trankvila rigardo, sur lia vizaĝo estis videbla
esprimo, kiu ŝin ektimigis. Denove ŝi kaŝis sian vizaĝon sur
lia brusto kaj tremante lin petis atendi ankoraŭ minuton.

"Kuraĝon, mia bona Grace! Se vi havas sufiĉe da forto, la
sciigonto atendas antaŭ la pordo. La suno malleviĝas en tiu ĉi
tago de naskiĝo de Marion. Kuraĝon, kuraĝon, Grace!"

Ŝi levis la kapon, rigardis lin kaj diris, ke ŝi estas preta.
Tiel starante kaj rigardante post li, ŝi estis mirinde simila je
Marion en ŝia lasta tempo. Li prenis la infanon kun si. Ŝi
vokis ĝin returne -- la infano havis la nomon de la perdita
fratino -- kaj alpremis ĝin al la koro. Sed kiam ŝi denove
forlasis la infanon, tiu ĉi rapidis post la patro, kaj Grace
restis sola.

Ŝi ne sciis, kion ŝi timis kaj esperis, sed restis starante
senmove kaj rigardis al la ombro, tra kiu ili malaperis.

Dio! kio ĝi estas, kio elvenas el la ombro kaj restas sur la
sojlo? Tiu ĉi figuro en la blanka vesto, movata de la vespera
vento, la kapon ame alpremante al la brusto de ŝia patro! Ho,
Dio! Ĉu tio ĉi estis sonĝa fantomo, kio elŝiris sin el la
brakoj de ŝia patro kaj kun ekkrio en sovaĝa malkvieto de amo
falis en ŝiajn brakojn?

"Ho, Marion, Marion! Ho, mia fratino! ho mia, kara amata koro!
Ho, neesprimebla feliĉo de la revidiĝo!"

Ĝi ne estis sonĝo, ne fantomo fantazia, elvokita de espero kaj
timo, sed Marion mem! Tiel ĉarma, tiel feliĉa, tiel ne tuŝita
de malĝojo kaj suferoj, tiel belega kaj rava, ke, kiam la
malleviĝanta suno brilis sur ŝia levita vizaĝo, ŝi elrigardis
kiel anĝelo, kiu benon portante vizitis la teron.

Marion tenis en la brakoj sian fratinon, kiu falis sur benkon,
kaj ŝi kliniĝis super ŝi kaj ridetis tra larmoj kaj metis sin
sur la genuojn antaŭ ŝi kaj eĉ unu sekundon ne povis deturni
de ŝi la okulojn. Fine ŝi rompis la silenton, kaj ŝia voĉo
sonis klare, mallaŭte kaj dolĉe en harmonio kun la solena
silento de la vespero.

"Kiam mi loĝis ankoraŭ sub tiu ĉi amata tegmento, Grace --"

"Ho, kara koro! Nur unu minuton! Ho, Marion, ke mi denove aŭdas
vin paroli!"

Ŝi ne povis aŭskulti la amatan voĉon sen profunda, preskaŭ
turmenta skuiĝo.

"Kiam mi loĝis ankoraŭ sub tiu ĉi amata tegmento, Grace, mi
lin amis de mia tuta koro. Mi lin amis plej profunde. Mi povus
morti por li, kvankam mi estis ankoraŭ tiel juna. Mi neniam
rifuzis lian amon en la profundeco de mia koro, eĉ ne unu
momenton. Ĝi estis al mi pli kara, ol mi povas diri. Kvankam
pasis jam longa tempo kaj ĉio fariĝis alia, mi tamen ne povis
elporti la penson, ke vi pensus, ke mi lin iam ne fidele amis.
Neniam mi amis lin pli multe ol en la tago, kiam li de tie ĉi
forveturis. Neniam mi amis lin pli multe, ol en tiu vespero, kiam
mi de tie ĉi malaperis."

Ŝia fratino povis nur rigardi al ŝi en la vizaĝon kaj forte
ŝin teni en la brakoj.

"Sed mem ne sciante tion," diris Marion kun kvieta rideto, "li
akiris alian koron, ankoraŭ antaŭ ol mi havis koron, por donaci
al li. Tiu ĉi koro -- via, kara fratino -- estis tiel plena je
aldoniteco al mi, tiel memoferema kaj nobla, ke ĝi kaŝis sian
amon kaj tenis ĝin sekrete de la okuloj de ĉiuj, ekster miaj
okuloj -- ha, kiaj okuloj estus tiel akrigitaj de amo kaj
dankemeco! -- kaj oferis sin por mi. Sed mi konis la profundecon
de tiu ĉi koro. Mi konis la batalon, kiun ĝi elportis. Mi
sciis, kiel alta kaj netaksebla estis por li la indo de tiu ĉi
koro, kiel ajn forte li min amas. Mi sciis, kiom mi ŝuldas al
tiu ĉi koro, mi havis ĝian belan ekzemplon ĉiutage antaŭ la
okuloj. Kion vi faris por mi, Grace, tion ĉi mi sciis, ke mi
povos fari ankaŭ por vi, se mi volos. Mi neniam iris dormi, ne
peteginte antaŭe Dion kun larmoj, ke Li donu al mi la forton por
tio ĉi. Mi neniam iris dormi sen pensado pri la propraj vortoj
de Alfred ĉe la adiaŭdiro, ke ĉiutage en homaj koroj estas
farataj venkoj, en komparo kun kiuj tiuj ĉi kampoj de batalo
tute perdas sian signifon. Kaj kiam mi ĉiam pli kaj pli pensadis
pri la rifuziĝoj, kiuj ĉiutage estas renkontataj en la mondo
kaj eĉ ne estas rimarkataj, tiam ankaŭ mi sentis, ke mia tento
fariĝas al mi kun ĉiu tago pli facila! kaj Li, kiu nun rigardas
en nian koron kaj scias, ke nenia guto da malĝojo aŭ doloro sin
trovas en la mia, nenio ekster nemiksita feliĉo, Li donis al mi
la forton por la decidiĝo fariĝi neniam la edzino de Alfred. Ke
li fariĝu mia frato kaj via edzo, se mia agado povus alporti
tiun ĉi feliĉan rezultaton, sed ke mi neniam (Grace, mi amis
lin tiam profunde) estu lia edzino!"

"Ho, Marion! Ho, Marion!" murmuretis Grace.

"Mi provis ŝajnigi min indiferenta por li --" ŝi alpremis la
vizaĝon de sia fratino al sia vango -- "sed tio ĉi estis tro
malfacila, kaj vi ĉiam estis lia fervora protegantino. Mi provis
komuniki al vi mian decidon, sed vi neniam volis min aŭskulti,
neniam kompreni. La tempo de lia reveno alproksimiĝadis. Mi
sentis, ke mi devas agi, antaŭ ol tiu ĉi ĉiutaga kuneestado
renoviĝos. Mi sentis, ke granda doloro en tiu momento ŝparus al
ni ĉiuj longajn suferojn. Mi sciis, ke se mi forkuros antaŭ li,
fine devas veni tio, kio nun venis kaj kio nin ambaŭ faris tiel
feliĉaj, Grace! Mi skribis al la onklino Martha kaj petis ŝin,
ke ŝi min akceptu en sia domo; mi tiam ne diris al ŝi la tutan
veron, sed ŝi plenumis volonte mian peton. Dum mia decido
batalis ankoraŭ kun mi mem, kun mia amo al Vi kaj al la patra
domo, sinjoro Warden per okazo de malfeliĉo fariĝis por kelka
tempo nia domano."

"Mi tion ĉi en la lasta tempo iafoje timis!" ekkriis ŝia
fratino kaj fariĝis morte pala. "Vi lin neniam amis kaj
edziniĝis el oferemo!"

"Li tiam intencis," diris Marion altirante sian fratinon pli
proksime al si, "sekrete forkuri en la eksterlandon. Li skribis
al mi, klarigis al mi siajn cirkonstancojn kaj esperojn kaj
proponis al mi sian manon. Li diris al mi, ke li rimarkis, ke mi
ne ĝoje atendas la revenon de Alfred. Mi pensas, ke li opiniis,
ke mia koro ne partoprenas en tiu ĉi ligo, aŭ ke mi lin antaŭe
amis, sed nun lin plu ne amas; aŭ ke mi penas kaŝi
indiferentecon, dum mi ŝajnigas min indiferenta -- per unu
vorto, mi ĝin ne scias. Sed mi volis, ke Alfred kalkulu min tute
perdita por li. Ĉu vi min komprenas, amata fratino?"

Ŝia fratino atente rigardis al ŝi en la vizaĝon. Ŝajnis, ke
ŝi sin trovas en necerteco.

"Mi kunevenis kun sinjoro Warden kaj konfidis min al lia honoro;
mi diris al li mian sekreton en la vespero antaŭ lia kaj mia
forkuro. Li fidele ĝin konservis. Ĉu vi min komprenas, mia
amata?"

Grace konfuzite rigardis ĉirkaŭen. Ŝajnis, ke ŝi apenaŭ
aŭdas.

"Amata fratino!" diris Marion, "kolektu viajn pensojn por unu
momento: aŭskultu min. Ne rigardu min tiel strange. Estas
landoj, kie tiuj, kiuj volas forpremi ribelan pasion aŭ kuraci
profundan doloron de sia brusto, retiras sin en eternan solecon
kaj disigas sin por eterne de la mondo kaj de ĝiaj sentoj. Se
virinoj tion ĉi faras, ili akceptas la nomon, kiu estas al mi
tiel kara en vi, kaj nomas sin fratinoj. Sed ekzistas ankaŭ
fratinoj, Grace, kiuj sin movas sub la libera ĉielo de Dio kaj
en la viva amaso da homoj, kie ili penas, kiom ili povas, alporti
benon kaj fari bonon; kaj kun koro ankoraŭ freŝa kaj juna kaj
ankoraŭ akceptemaj por feliĉo ili povas diri: la batalo longe
pasis, la venko longe estas akirita. Kaj tia fratino mi estas!
Ĉu vi min nun komprenas?"

Ĉiam ankoraŭ la fratino rigide rigardadis Marionon kaj ne
respondis.

"Ho, Grace, amata Grace," diris Marion kaj ankoraŭ pli kore
alpremis sin al la brusto, de kiu ŝi tiel longe estis disigita,
"se vi ne estus feliĉa, kiel edzino kaj patrino, se mi ne trovus
tie ĉi malgrandan samnomulinon, se Alfred, mia kara frato, ne
estus via amanta edzo, kiel do mi tiam trovus la feliĉon, kiu
nun apartenas al mi! Kiel mi tiun ĉi domon forlasis, tiel mi
revenas. Mia koro konis nenian alian amon, mia mano ĉiam
ankoraŭ estas libera, mi ĉiam ankoraŭ estas via virga fratino,
ne edzinigita, ne promesita; via malnova amanta Marion, en kies
koro vi sola loĝas, sen konkurantoj, Grace!"

Ŝi nun ŝin komprenis. La streĉo de ŝia vizaĝo malgrandiĝis;
ŝia tuŝiteco sin elrompis per laŭta plorado; kaj kun larmoj
ŝi falis al sia fratino sur la kolon kaj karesadis ŝin kiel
infanon.

Kiam ili denove iom trankviliĝis, ili vidis apud si la doktoron
kaj la onklinon Martha, lian fratinon, kaj Alfredon.

"Tio ĉi estas por mi malbona tago," diris la onklino Martha,
ridetante tra larmoj, kiam ŝi ĉirkaŭprenis siajn nevinojn;
"ĉar dum mi Vin ĉiujn faris feliĉaj, mi perdas amatan filinon;
kaj kion Vi povas al mi doni por mia Marion?"

"Konvertitan fraton," diris la doktoro.

"Tio ĉi," respondis onklino Martha, "estas almenaŭ io en tia
malsaĝa farso, kiel --"

"Mi petas vin," diris la doktoro penteme.

"Nu, mi ĝin akceptas," respondis la onklino. "Sed mi efektive
multe perdas en tio ĉi. Mi ne scias, kio el mi fariĝos sen mia
Marion, post tio, ke ni seson da jaroj vivis kune."

"Vi devos loĝiĝi ĉe mi," diris la doktoro. "Ni certe pli ne
malpacados."

"Aŭ edziniĝi, onklino," konsilis Alfred.

"Mi efektive pensas," respondis la maljuna sinjorino, "ke estus
ne malbone, se mi ĵetus okulon sur Michaelon Warden, kiu, oni
diras, revenis, bonigita en ĉiu rilato. Sed ĉar mi lin konis
jam kiel knabon kaj mi tiam ankaŭ jam estis ne tre juna, li eble
povos min rifuzi. Tial mi pli volas iri al Marion, kiam ŝi
edziniĝos (kio ja ne longe povas daŭri), kaj ĝis tiu tempo mi
restos ĉe mi mem. Kion vi diros al tio ĉi, frato?"

"Mi havas grandan deziron diri, ke ĝi estas tute ridinda mondo,
kiu enhavas nenion seriozan," diris la doktoro.

"Vi povus prezenti dudek atestojn por tio ĉi, Anthony," rimarkis
lia fratino, "kaj tamen neniu, se li nin vidus, kredus al vi."

"Ĝi estas mondo plena je koroj," diris la doktoro kaj
ĉirkaŭprenis ambaŭ filinojn per unu fojo -- ĉar li ne povis
disigi la fratinojn unu de la alia: "kaj serioza mondo kun ĉiuj
ĝiaj malsaĝaĵoj -- eĉ kun unu, kiu estis sufiĉe granda por
kovri la tutan teron; mondo, super kiu la suno neniam leviĝas
sen rigardi milojn da sensangaj bataloj, kiuj la suferojn kaj la
krimojn de la kampoj de sangaj bataloj iom denove rebonigas;
mondo, kiun ni ne devas moki, ĉar ĝi estas plena je sanktaj
sekretoj, kaj nur ĝia Kreinto scias, kio kuŝas kaŝita sub la
eksteraĵo de Lia plej modesta similaĵo.

Mi ne farus al Vi komplezon, se mi per mallerta mano volus
analizi la ĝojon de tiu ĉi longe disigita kaj nun denove
kunigita familio. Tial ni ne sekvos la doktoron en la rememoro de
lia doloro, kiun li sentis post la forkuro de Marion; ni ankaŭ
ne rakontos, kiel serioza li trovis la mondon, en kiu profunde
radikanta inklino estas la eco de ĉiuj homoj; ankaŭ ni ne
rakontos, kiel tia bagatelo, kiel la manko de unu sola malgranda
cifero en la granda malsaĝa kalkulo, alpremis lin al la tero.
Ankaŭ ne, kiel lia fratino el kompato jam longe iom post iom
malkaŝis al li la veron kaj malkovris al li la koron de la
memvole sin forpelinta filino kaj alkondukis lin al ŝia brusto.

Ni ankaŭ ne rakontos, kiel Alfred Heathfield en la ĵus pasinta
jaro sciiĝis la veron; kiel Marion lin vidis kaj al li kiel al
frato promesis, ke en la vespero de ŝia tago de naskiĝo ŝi al
Grace ĉion rakontos per propra buŝo.

"Mi petas pardonon, Doktoro," diris sinjoro Snitchey,
enrigardante en la ĝardenon, "ĉu estas permesite malhelpi?"

Ne atendante respondon, li aliris rekte al Marion kaj tute ĝoje
kisis al ŝi la manon.

"Se sinjoro Craggs ankoraŭ vivus, mia estimata fraŭlino
Marion," diris sinjoro Snitchey, "li kun granda intereso vidus la
hodiaŭan tagon. Li eble venus al la opinio, ke la vivo al ni ne
estas farata tro facila, sinjoro Alfred; ke ĝi ĉiun malgrandan
faciliĝon, kiun ni povas doni al ĝi, bone povus elporti; sed
sinjoro Craggs estis homo, kiu lasis sin konvinki. Se li nun
estus konvinkebla -- sed tio ĉi estas malfortaĵo. Kara edzino"
-- sur tiu ĉi voko la sinjorino aperis en la pordo -- "vi estas
inter malnovaj konatoj."

Dirinte al ili gratulon, sinjorino Snitchey tiris sian edzon
flanken.

"Nur por unu momento, sinjoro Snitchey," diris la sinjorino. "Mi
ne havas la kutimon paroli malbonon pri mortintoj --"

"Ne, kara edzino," respondis ŝia edzo.

"Sinjoro Craggs nun --"

"Jes, mia kara, li nun ne vivas," diris sinjoro Snitchey.

"Sed mi petas vin, rememoru tiun vesperon de balo," daŭrigis lia
edzino. "Nur tion ĉi mi vin petas. Se vi ĝin faros, kaj se via
memoro ne tute vin forlasas kaj vi estas ne tute senkapa, mi vin
petas ligi la hodiaŭan vesperon kun la tiama kaj rememori, kiel
mi sur la genuoj vin petegis --"

"Sur la genuoj?" diris sinjoro Snitchey.

"Jes," respondis sinjorino Snitchey kun certeco, -- "kaj vi ĝin
scias -- ke vi vin gardu antaŭ tiu ĉi homo -- observu liajn
okulojn -- kaj nun diru al mi, ĉu mi tiam ne estis prava, kaj
ĉu li en tiu tago ne posedis sekretojn, kiujn li ne trovis bone
komuniki al vi?"

"Kara edzino," murmuretis al ŝi la advokato en la orelon, "ĉu
vi ion rimarkis en miaj okuloj?"

"Ne," respondis sinjorino Snitchey akre. "Ne imagu al vi."

"Ĉar ni en tiu vespero okaze," li daŭrigis kaj forte ŝin tenis
per la maniko, "ambaŭ posedis sekretojn kaj ambaŭ sciis tion
saman. Sekve, edzino, ju pli malmulte vi parolos pri tiu ĉi
afero, des pli bone; kaj prenu tion ĉi kiel instruo, por en
estonteco rigardi la aferojn kun pli kompata kaj pli saĝa okulo.
Fraŭlino Marion, mi alkondukis malnovajn konatojn."

Clemency, tenante la antaŭtukon antaŭ la okuloj, malrapide
eniris, sub la brako de sia edzo; tiu ĉi lasta kun plenda
vizaĝo, esprimanta la antaŭsenton, ke la kribrilo de muskato
estas perdita, se ŝi perdis la kuraĝon.

"Nu, sinjorino," diris la advokato kaj retenis Marionon kiu volis
kuri renkonte al la malnova servantino, "kio do mankas al Vi
propre?"

"Kio al mi mankas?" ekkriis Clemency. Sed kiam ŝi nun, mirigita
kaj ofendita de la demando kaj ektimigita de laŭta kriego de
sinjoro Britain, rigardis supren kaj la bone konatan amatan
vizaĝon vidis tiel proksime antaŭ ŝi, ŝi larĝe malfermis la
okulojn, ploris, ridis, kriis, ĉirkaŭprenis Marionon, tenis
ŝin forte, denove ŝin ellasis, falis sur la kolon al sinjoro
Snitchey (pro kio sinjorino Snitchey forte indignis), poste al la
doktoro, poste al sinjoro Britain kaj fine ĉirkaŭprenis sin
mem, ĵetis la antaŭtukon trans la kapon kaj ridis kaj ploris
miksite.

Tuj post sinjoro Snitchey unu fremdulo eniris en la ĝardenon kaj
restis apud la pordo, ne rimarkata de la aliaj; ĉar restis al
ili tro malmulte da libera atento, kaj tiu ĉi malmulto sole kaj
tute estis altirita de la ĝoja bruado de Clemency. Ŝajnis, ke
li ne volas esti rimarkita, sed staris flanke kun mallevitaj
okuloj; kaj lia vizaĝo montris malgajan esprimon (kvankam li
cetere estis belfigura sinjoro), kiun la komuna gajeco faris
ankoraŭ pli falanta en la okulojn.

Nur onklino Martha lin rimarkis kaj tuj aliris al li kaj parolis
kun li. Baldaŭ poste ŝi denove aliris al Marion, kiu kun Grace
kaj kun sia malgranda samnomulino formis ĉarman grupon, kaj
murmuretis al ŝi ion en la orelon, kio, kiel ŝajnis, tiun ĉi
surprizis; sed baldaŭ denove trankviliĝinte, ŝi alproksimiĝis
kun la onklino al la fremdulo kaj komencis interparolon kun li.

"Sinjoro Britain," diris la advokato kaj eltiris advokate
elrigardantan paperon el la poŝo, "mi deziras al Vi feliĉon. Vi
estas nun la sola kaj plena proprulo de la libera posedaĵo, kiun
Vi ĝis nun havis en farmo kiel koncesiitan drinkejon konatan sub
la nomo 'Kribrilo de muskato'. Via edzino perdis domon per mia
kliento sinjoro Michael Warden kaj ricevas nun novan per li. Mi
havos la plezuron en tiuj ĉi tagoj al la elekto peti pri Via
voĉo."

"Ĉu ĝi farus diferencon en la voĉo, se la elpendaĵo estos
ŝanĝita, sinjoro?" demandis Britain.

"Tute ne," respondis la advokato.

"En tia okazo," diris sinjoro Britain kaj donis al li returne la
dokumenton de donaco, "aldonu ankoraŭ la vortojn 'kaj
fingringo', kaj mi volas la ambaŭ sentencojn pendigi en la
loĝejo anstataŭ la portreto de mia mastrino."

"Kaj al mi," diris voĉo post li -- ĝi estis la fremdulo,
Michael Warden -- "la enhavo de tiu sentenco alportu servon.
Sinjoro Heathfield kaj doktoro Jeddler, mi povus al Vi ambaŭ
alporti grandan doloron. Ke tio ĉi ne fariĝis, ne estis mia
merito. Mi ne volas diri, ke mi je ses jaroj estas pli saĝa aŭ
pli bona. Sed en ĉiu okazo mi tiel longe pentis. Mi ne havas
pretendon je indulga agado de Via flanko. Mi malbonuzis la
gastamon de Via domo kaj ekkonis miajn mankojn -- kun hontigo,
kiun mi neniam forgesis, sed, mi pensas, ankaŭ ne sen utilo --
de unu" -- li rigardis Marionon -- "kiun mi humile petis pardoni
al mi, kiam mi ekkonis ŝian meriton kaj mian senindecon. Post
kelkaj tagoj mi forlasos tiun ĉi lokon por eterne. Mi petas Vin
ĉiujn pardoni al mi. Kiel Vi volas, ke la homoj al Vi faru, tiel
faru ankaŭ al ili! Forgesu kaj pardonu!"

-----

La tempo -- kiu rakontis al mi la lastan parton de tiu ĉi
historio, kaj kiun mi havas la plezuron koni persone de ĉirkaŭ
tridek kvin jaroj -- sciigis min, malŝate sin apogante sur sian
falĉilon, ke Michael Warden neniam forlasis Anglujon kaj sian
domon ne vendis, sed malfermis ĝin denove kun konvena gastamo,
kaj havis edzinon, la fieron kaj la honoron de la tuta
ĉirkaŭaĵo, kun la nomo Marion. Sed ĉar mi rimarkis, ke la
tempo iafoje intermiksas faktojn, tial mi efektive ne scias, kiom
mi povas kredi al ĝiaj rakontoj.

Fino.






End of the Project Gutenberg EBook of La Batalo de l' Vivo, by Charles Dickens

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA BATALO DE L' VIVO ***

***** This file should be named 24501-0.txt or 24501-0.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/2/4/5/0/24501/

Produced by David G. Simpson

Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.